Bitwa pod Moryniem

Bitwa pod Moryniem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	16 lipca 1920
Miejsce	pod Moryniem[a]
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Przyczyna	ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Kazimierz Rybicki Iwan Smolin
Siły
1 DL-B Nowogródzki ps 21 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych

Adam Przybylski
Wojna Polska 1918―1921^[2]

Bitwa pod Moryniem – walki polskiego Nowogródzkiego pułku strzelców z oddziałami sowieckiej 21 Dywizji Strzelców Iwana Smolina w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Położenie wojsk przed bitwą

W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego^[3]. Naczelne Dowództwo nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej^[4]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła jednak dalszy odwrót^[5]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, 4 Armia nad Szczarę, a Grupa Poleska na Kanał Ogińskiego i Pińsk^[6][7].

Działania wojsk

Dzień 14 lipca rozstrzygnął los polskiej obrony na pozycji okopów poniemieckich. Wobec sytuacji jaka wytworzyła się na lewem skrzydle 1 Armii, jej dowództwo nakazało odwrót na nową linię obrony mającą na celu osłonę Lidy^[8].

14 lipca 1 Dywizja Litewsko-Białoruska gen. Jana Rządkowskiego otrzymała rozkaz opuszczenia linii okopów niemieckich z czasów I wojny światowej, a o świcie 16 lipca obsadziła odcinek frontu na północ od Niemna, od Honczar po Kierwy^[1]. Nowogródzki pułk strzelców obsadził odcinek Zbójsk – Pawłowicze – Honczary^[9][10]. Nacierające z dużym impetem sowieckie 21. i 56 Dywizja Strzelców po kilkugodzinnej walce przełamały jej obronę w rejonie Kierwy – Dunaj. Dywizja cofała się dalej z zamiarem obrony na linii Gawii. Do 18.00 oddziały dywizji przechodziły przez most na południowy brzeg Niemna.

Na skutek nieporozumienia saperzy przedwcześnie wysadzili most na Niemnie pod Moryniem i tym samym odcięli jedyną drogę odwrotu nowogródzkiemu pułkowi strzelców^[11][12]. Pułk, wzmocniony 9 baterią 1 pułku artylerii Litewsko-Białoruskiej por. Kitkiewicza, odcięty od sił głównych macierzystej dywizji, zajął stanowiska na północ od Morynia i zatrzymał ścigające go oddziały 21 Dywizji Strzelców^[13]. Jednak przewaga liczebna nieprzyjaciela była znaczna, a na posiłki dowódca Nowogródzkiego ps mjr. Kazimierz Rybicki liczyć nie mógł. Zdecydował się więc na uderzenie II batalionem, a pod osłoną zapadającego zmroku ściągnął swoje pododdziały ze stanowisk obronnych i nocą z 16 na 17 lipca przeprowadził je w bezwzględnej ciszy brzegiem Niemna, tuż obok sowieckich pozycji^[13]. O świcie przez bród przeprawiono się przez Niemen. Następnego dnia pułk dołączył do pozostałych oddziałów dywizji. Wyczyn ten był szeroko komentowany w całej 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej i dodatnio wpłynął na nastroje polskich żołnierzy^[1].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Ludwik Jędrzejczyk: Zarys historii wojennej 80-go pułku Strzelców Nowogródzkich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919-30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
• Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.