Bitwa pod Mrozami

Bitwa pod Mrozami

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	18 sierpnia 1920
Miejsce	pod Mrozami
Terytorium	Polska
Przyczyna	operacja warszawska (pościg)
Wynik	zwycięstwo polskie
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Franciszek Korewo
Siły
65 pułk piechoty oddziały 8. i 10 DS
Straty
7 poległych, 30 rannych ok. 800 jeńców
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[1]

Bitwa pod Mrozami – walki polskiego 65 pułku piechoty ppłk. Franciszka Korewy z oddziałami sowieckich 8. i 10 Dywizji Strzelców w czasie pościgu prowadzonego w ramach operacji warszawskiej.

Sytuacja ogólna

4 lipca 1920 ruszyła II ofensywa sowieckiego Frontu Zachodniego pod hasłem: Na zachodzie ważą się losy wszechświatowej rewolucji – po trupie Polski wiedzie droga do wszechświatowego pożaru... Na Wilno – Mińsk – Warszawę – marsz!^[2][3]. W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy czerwonoarmistów Michaiła Tuchaczewskiego^[4][5]. Kolejne próby zatrzymania wojsk sowieckich prących na zachód nie przynosiły spodziewanych rezultatów. Obchodzący ugrupowanie obronne od północy 3 Korpus Kawalerii Gaja wymuszał dalszy odwrót wojsk polskich^[6]. Tempo natarcia wojsk sowieckich, jak na owe czasy, wydawało się oszałamiające i wynosiło ok. 20–30 km na dobę^[7]. Wojsko Polskie traciło kolejno „linię dawnych okopów niemieckich”, linię Niemna i Szczary^[8], czy wreszcie linię Bugu^[9][10][11]. Wojska polskie cofały się nadal, a kolejną naturalną przeszkodą terenową dogodną do powstrzymania sowieckiej ofensywy była Wisła^[12]. W godzinach wieczornych 6 sierpnia Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego wydało rozkaz do przegrupowania i reorganizacji wojsk^[13].

16 sierpnia ruszyła kontrofensywa znad Wieprza^[14]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie^[15].

Walki pod Mrozami

16 sierpnia 65 pułk piechoty wspierany przez 1 baterię 16 pułku artylerii polowej maszerował na północ przez Żelechów, Latowicz i Kuflew. Po drodze staczał drobne potyczki z tyłowymi oddziałami sowieckimi. Wieczorem dotarł do Mrozów i zorganizował tu odpoczynek nocny^[16]. Rejon ześrodkowania pułku ubezpieczały placówki. Spodziewano się uderzeń ze strony wycofujących się spod Warszawy oddziałów 16 Armii Nikołaja Sołłohuba^[17][18].

O świcie 18 sierpnia elementy rozpoznawcze przekazały informację o marszu taborów i oddziałów sowieckich na północny wschód. 5 i 6 kompania pułku zamknęły w okolicach Kałuszyna szosę Warszawa – Siedlce, a siły główne pułku obsadziły stanowiska na zachód od Mrozów. Wkrótce z lasów położonych na zachód od Mrozów uderzyła piechota 8 Dywizji Strzelców. Zatrzymano ją ogniem broni maszynowej, a kontratak kompanii kpt. Tadeusza Müllera odrzucił ją do lasu. Kontratakująca kompania kontynuowała pościg i dotarła aż pod Cegłów, tracąc kontakt z głównymi siłami pułku^[19]. Około 13.00 przeciwnik wznowił natarcie. W centrum polskiego ugrupowania czerwonoarmiści opanowali wzgórze na zachodnim skraju Mrozów, ale dalsze ich działania zostały powstrzymane przed przednim skrajem obrony 1 kompanii 65 pp. Nieprzyjaciel odniósł jednak powodzenie na skrzydłach i około 14.30 Sowieci podeszli od północy i południa do pierwszych zabudowań miasteczka. Dowódca pułku wsparł obronę pierwszego rzutu ostatnim odwodem – kompanią techniczną pułku, a sam udał się na stanowiska artylerii, które prowadziły ogień na wprost do nieprzyjaciela. Nacierający dalej czerwonoarmiści zepchnęli dwukompanijny II/65 pp w głąb zabudowy Mrozów^[20], a wycofująca się polska piechota odsłoniła stanowiska ogniowe własnej artylerii. Gdy tyraliery nieprzyjacielskie podeszły do jej stanowisk, obsługi armat nie przerwały ognia, a strzelały dalej zadając przeciwnikowi ciężkie straty i chwilowo zatrzymały jego natarcie. Dało to czas mjr. Eustachemu Serafinowiczowi na uporządkowanie 7 i 8 kompanii i wyprowadzenie kontrataku „na bagnety”. Niemal jednocześnie uderzyła na nieprzyjaciela wracająca spod Cegłowa kompania szturmowa. W walce wręcz odrzucono nieprzyjaciela do lasu. Oskrzydlone od północy i wyczerpane bojem sowieckie oddziały po krótkich negocjacjach około 17.00 złożyły broń^[20][18].

Bilans walk

W bitwie pod Mrozami 65 pułk piechoty wziął około 800 jeńców, zdobył 4 działa i 7 ckm-ów. Wieczorem ujęto jeszcze kilkudziesięciu czerwonoarmistów z rozbitej pod Jędrzejowem 22 Brygady Strzelców i z 1 pułku kawalerii Czerwonych Komunardów. Straty polskie wyniosły 7 poległych oraz 30 rannych^[20][21].

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Ludwik Proskurnicki: Zarys historii wojennej 65 Starogardzkiego pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1930.
• Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa Warszawska 13–28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Warszawa: Rytm, 1996. ISBN 83-86678-37-2.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
• Lucjan Żeligowski: Wojna w 1920. Wspomnienia i rozważania. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07841-6.