Bitwa pod Napadówką

Bitwa pod Napadówką
— Wojna polsko-bolszewicka —
Czas	31 maja 1920
Miejsce	pod Napadówką[a]
Terytorium	Ukraińska Republika Ludowa
Przyczyna	wyprawa kijowska
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Michał Bajer
Siły
45 pułk piechoty 6 Dywizja Kawalerii
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[2]

Mieczysław Biernacki
Działania armji konnej Budiennego w kampanii polsko - rosyjskiej 1920 r.^[3]

Bitwa pod Napadówką – walki polskiego 45 pułku piechoty ppłk. Michała Bajera z sowiecką 6 Dywizją Kawalerii toczone w okresie operacji kijowskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza

25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie^[4][5]. Przeprowadzona w dwóch fazach operacja zaczepna polskich armii zakończyła się spektakularnym sukcesem. 7 maja, w zasadzie bez walki, Kijów został zdobyty ^[6], a bezpośrednio po zajęciu go dowództwo 3 Armii tworzyło na wschodnim brzegu Dniepru obszerne przedmoście, które chroniło miasto przed bezpośrednim ogniem artylerii sowieckiej i zabezpieczyło organizację ukraińskiej administracji^[4]. Zajęcie Kijowa i utworzenie przedmościa zakończyło polską ofensywę na Ukrainie^[7].

Po zakończeniu ofensywy większość uczestniczących w niej jednostek polskich organizowała obronę, obsadzając ważniejsze węzły komunikacyjne i wybrane miejscowości^[8]. Front ustabilizował się na linii od Prypeci, wzdłuż Dniepru, przez Białą Cerkiew, Skwirę, Lipowiec, Bracław, Wapniarkę do Jarugi nad Dniestrem. 3 Armia obsadzała odcinek od Prypeci do Skwiry, a od Skwiry do Dniestru biegł front 6 Armii^[9]. 26 maja 1 Armia Konna Siemiona Budionnego uderzyła na polskie linie obronne. 13 Dywizja Piechoty ze składu 6 Armii zaatakowana została w momencie, gdy jej oddziały znajdowała się częściowo w ruchu dążąc do poprawy położenia i zajęcia dogodniejszych stanowisk nad rzekami Rosia i Rośką^[10][11].

Walczące wojska

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
dowództwo 13 Dywizji Piechoty	płk Franciszek Paulik	6 Armia
⇒ 45 pułk piechoty	ppłk Michał Bajer	13 Dywizja Piechoty
⇒ 50 pułk piechoty	mjr Zygmunt Polak
Armia Czerwona
dowództwo 1 Armii Konnej	Siemion Budionny	Front Płd. Zach.
⇒ 6 Dywizja Kawalerii	Iosif Apanasienko	1 Armia Konna

Walki pod Napadówką

W trzeciej dekadzie maja 45 pułk piechoty ppłk. Michała Bajera utworzył cztery „węzły obronne”: pod wsią Skitki, na południe od wsi Rossosza, na wschód od Napadówki oraz w Lipowcu. Na prawym skrzydle pułk współdziałał z oddziałami 18 Dywizji Piechoty rozmieszczonymi w Hordyjówce, a na lewym jego skrzydle rozwinął swoje punkty oporu 50 pułk piechoty^[12]. Dowództwo pułku znajdowało się w Lipowcu^[13]. 30 maja na lewym skrzydle pułku, ale jeszcze w rejonie odpowiedzialności sąsiedniego 50 pp, zauważono sowiecką kawalerię. Dowódca 45 pp ppłk Bajer postanowił skierować na Oczeretnię swój II batalion, wzmocniony 2 baterią 13 pułku artylerii polowej, z zadaniem opanowania miejscowości i ochrony swojego skrzydła. Tymczasem 50 pułk piechoty już poprzedniego dnia został rozbity pod Nowo-Żywotowem i Medówką, a w polskim froncie wytworzyła się siedemnastokilometrowa luka, w którą wchodziły oddziały 6 Dywizji Kawalerii z armii Siemiona Budionnego^[14].

Sowieci napotkali jednak pod Pohrebyszczem silny opór grupy podpułkownika Arnolda Szyllinga; skierowali się na Napadówkę i Lipowiec^[15]. Dowództwo 45 pp, nie znając sytuacji ogólnej, realizowało swój plan zaczepny^[16]. Rano 31 maja, wzmocniony artylerią II batalionu kpt. Wincentego Rusieckiego, wyruszył z Napadówki na Oczeretnię. Po przejściu kilkuset metrów zauważono kolumny sowieckie. Towarzysząca batalionowi bateria zajęła natychmiast stanowiska u wylotu drogi z Napadówki na Oczeretnię i otworzyła ogień, a piechota ruszyła w tyralierach do ataku. Szarżowała też sowiecka kawaleria, ale jej pierwszy atak został powstrzymany ogniem artylerii i karabinów maszynowych. Przy drugim ataku czerwonoarmistom towarzyszyły, nieznane jeszcze żołnierzom 45 pp, taczanki oraz samochód pancerny. Dzięki skuteczności polskiej artylerii i ten atak odrzucono, a samochód pancerny został zdobyty przez polskich żołnierzy. W tym samym czasie kolumna sowieckiej jazdy, maszerując brzegiem Ulianówki, obeszła lewe skrzydło II batalionu i wdarła się do Napadówki. Kontratakowała kompania odwodowa batalionu i w walce wręcz wyparła przeciwnika z miejscowości. Kompanię wspierali taboryci i kanceliści sztabu pułku^[17][18].

W tym czasie III/45 pp atakowany był w Lipowcu przez kilka szwadronów 6 DK, wzmocnionych samochodem pancernym. Sowiecka kawaleria w pierwszym impecie weszła do Lipowca, ale w walce w terenie zabudowanym poniosła duże straty i musiała wycofać się porzucając dwa ckm-y. Żołnierze 3 kompanii km zaatakowali i zdobyli samochód pancerny^[19]. Kawaleria sowiecka ponowiła atak w szyku pieszym i ponownie została odrzucona^[17]. Także III batalion 45 pp walczył z oddziałem sowieckiej 6 DK. Na tym kierunku czerwonoarmiści otrzymali wsparcie w postaci trzech pociągów pancernych, a polskiej artylerii w tym obszarze nie było. Mimo to III/45 pp z powodzeniem odpierał ponawiane ataki^[20].

Walki na całym odcinku obrony 45 pułku piechoty trwały do godzin wieczornych. Około 18.00 oddziały 6 Dywizji Kawalerii rozpoczęły odwrót^[20][21].

Bilans walk

Zwycięska bitwa pod Napadówką umożliwiła zamknięcie luki powstałej w polskim froncie po klęsce 50 pułku piechoty. Kawaleria Siemiona Budionnego musiała szukać innego słabego miejsca w polskim ugrupowaniu. Zwycięstwo pułk okupił stratą około 100 poległych i rannych, a straty sowieckie szacowano na kilkuset ludzi. W ręce Polaków wpadły dwa uszkodzone samochody pancerne^[17].
Nazwa „Napadówka” oraz data „31 maja 1920 roku” umieszczona została na płacie chorągwi 45 pułku piechoty Strzelców Kresowych. Od tej bitwy w pułku stosowano zawołanie: „45 pułk nie może być zwyciężony w otwartej walce”^[22].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Mieczysław Biernacki: Działania Armji Konnej Budiennego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r. 26 V-20 VI 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1924.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Jerzy Dąbrowski: Zarys historji wojennej 45-go pułku piechoty Strzelców Kresowych. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Tadeusz Kutrzeba: Wyprawa kijowska 1920 roku. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1937.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.
• Juliusz S. Tym: Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia – 11 maja 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.