Bitwa pod Nowogródkiem

Bitwa pod Nowogródkiem
Wojna polsko-bolszewicka
Czas18 kwietnia 1919
Miejscepod Nowogródkiem
TerytoriumZarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Wynikzwycięstwo D L-B
Strony konfliktu
 Polska Rosyjska FSRR
Dowódcy
Leon Zawistowski
brak współrzędnych
Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921[1]

Bitwa pod Nowogródkiemwalki grupy mjr. Leona Zawistowskiego z oddziałami Zachodniej Dywizji Strzelców toczone w początkowym okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza

W ostatnich miesiącach 1918 i w pierwszych 1919 na wschodnich krańcach odradzającej się Rzeczypospolitej stacjonowały wojska niemieckie Ober-Ostu. Ich ewakuacja powodowała, że opuszczane przez nie tereny od wschodu zajmowała Armia Czerwona. Jednocześnie od zachodu podchodziły oddziały odradzającego się Wojska Polskiego[2]. W lutym 1919 oddziały polskie weszły w kontakt bojowy z jednostkami Armii Czerwonej. Rozpoczęła się nigdy niewypowiedziana wojna polsko-bolszewicka[3]. W tym okresie oddziały polskie prowadziły ograniczone działania zaczepne[4]. W połowie lutego front polsko-sowiecki ustalił się na linii rzeki Szczary[5]. 26 marca 1919 marszałek Józef Piłsudski przedstawił w Brześciu plan wyzwolenia Wilna. Plan przewidywał też wykonanie uderzenia demonstracyjnego na Baranowicze, Lidę i Nowogródek. Miały one odwrócić uwagę dowództwa sowieckiej Dywizji Zachodniej od głównego kierunku uderzenia, jakim był kierunek wileński[6][7].

Zadanie opanowania Baranowicz i Nowogródka powierzono oddziałom „Frontu rzeki Szczary” gen. Adama Mokrzeckiego. Dysponował on dziewięcioma batalionami piechoty, 3. i 9 pułkiem ułanów, grupą jazdy mjr. Dąbrowskiego i trzema bateriami artylerii[8]. Dla Józefa Piłsudskiego celem działań prowadzonych przez tę część Dywizji Litewsko-Białoruskiej na Nowogródek i Baranowicze było nie tyle opanowanie tych miast, co związanie dużych sił nieprzyjacielskich[9].

Walczące wojska

Jednostka
Dowódca
Podporządkowanie
II Rzeczpospolita Wojsko Polskie
dowództwo Dywizji Lit.-Biał.gen. Stanisław SzeptyckiFr. Litewsko-Białoruski
grupa mjr. Zawistowskiegomjr Leon ZawistowskiDywizja L-B
Kowieński pułk strzelcówgr. mjr. Zawistowskiego
→ II/Białostockiego ps (1 i 5 komp.)por. Marian Turkowski
→ 1 szwadron 10 pułku ułanówpor. Wielowiejski
→ dwa plutony 5 pułku ułanów
→ 3 bateria 8 pułku artylerii polowej
→ pluton artylerii ciężkiej
Armia Czerwona
dowództwo Dywizji ZachodniejRoman ŁągwaArmia Zachodnia

Walki pod Nowogródkiem

Podczas polskiej wyprawy na Wilno oraz równoczesnego uderzenia na Lidę i Baranowicze, zadanie zdobycia Nowogródka powierzono grupie mjr. Leona Zawistowskiego. W jej skład wchodził Kowieński pułk strzelców, II batalion Białostockiego pułku strzelców, szwadron 10 pułku ułanów, dwa plutony 5 pułku ułanów, 3 bateria 8 pułku artylerii polowej i pluton artylerii ciężkiej[10][11][12]. Prawe skrzydło grupy utrzymywało łączność taktyczną z grupą płk. Aleksandra Boruszczaka, nacierającą na Baranowicze, lewe z grupą zaniemeńską gen. Józefa Lasockiego, maszerującą na Lidę.

Nocą z 14 na 15 kwietnia oddziały mjr. Zawistowskiego podeszły pod Nowojelnię i z marszu uderzyły na sowieckie pozycje. Przeciwnik, uprzedzony przez ludność o nadciąganiu Polaków, stawił jednak zacięty opór. Natarcie kowieńskiego pułku trzykrotnie załamał celny ogień czerwonoarmistów. Dopiero manewr obejścia wykonany szwadronem 10 pułku ułanów dał Polakom przewagę, Sowieci wycofali się z Nowojelni w kierunku na Nowogródek. Na stacji Nowojelna zdobyto wielkie składy granatów ręcznych, granatników, amunicji, a także narzędzia saperskie.

Nowogródek - ruiny zamku książąt litewskich na Górze Zamkowej

Po jednodniowym odpoczynku Grupa ruszyła do dalszych działań[13][14]. 18 kwietnia oddziały polskie dotarły pod Nowogródek[15]. Miasta broniły dwa bataliony strzelców i dwa szwadrony kawalerii. Nacierające z marszu od zachodu i od południa oddziały polskie zostały zatrzymane silnym ogniem broni maszynowej. Dowódca grupy nakazał 4/Kowieńskiego pułku strzelców obejść przez Boczkowicze i Bryziankę stanowiska nieprzyjaciela od północy i zająć panującą nad miastem górę Mendoga. Kompania wykonała zadanie i ogniem broni maszynowej rozpoczęła ostrzał centrum miasta. Sowieci, przekonani o rysującym się okrążeniu, opuścili dobrze umocnione pozycje na wzgórzach i rozpoczęli odwrót. Wtedy do działań weszła polska jazda. Obeszła ona miasto od południa i uderzyła na przeciwnika. Sowieci wycofali się na Lubczę[16], w kierunku puszczy Nalibockiej[14].

Bilans walk

Opanowanie Nowogródka umożliwiło wojskom polskim obsadzenie linii starych okopów niemieckich nad Niemnem i Serweczem[16].

Przypisy

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1919–1928).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej w okresie 1919-13 grudnia 1927 ustanowiona ustawą z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 1919 r. Nr 69, poz. 416. Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "crimson" (#D91E3D, karmazyn). Proporcje 5:8.
Nowogródek - widok na kościół i ruiny zamku książąt litewskich NAC 1-U-4334.jpg
Nowogródek - widok na kościół Przemienienia Pańskiego i ruiny zamku książąt litewskich na Górze Zamkowej. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-U-4334
A.Przybylski - Szkic nr 8.jpg
Ofensywa na Wilno; 1919. Adam Przybylski, Wojna Polska 1918 ― 1921; Szkic Nr 8.