Bitwa pod Ostrowią Mazowiecką

Bitwa pod Ostrowią Mazowiecką

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	4 sierpnia 1920
Miejsce	pod Ostrowią Mazowiecką
Terytorium	Polska
Przyczyna	ofensywa Fr. Zach.
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Lucjan Żeligowski
Siły
10 Dywizja Piechoty 28 pułk piechoty 29 pułk piechoty 41 pułk piechoty 48 Brygada Strzelców
brak współrzędnych

Sytuacja pod Ostrowią 4 sierpnia 1920^[1]

Bitwa pod Ostrowią Mazowiecką – walki polskiej 10 Dywizji Piechoty z sowiecką 48 Brygadą Strzelców w czasie II ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Położenie wojsk przed bitwą

W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej^[2]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła dalszy odwrót wojsk polskich^[3]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, a 4 Armia nad Szczarę^[4].

Obrona wojsk polskich na linii Niemna i Szczary również nie spełniła oczekiwań. W walce z przeciwnikiem oddziały polskie poniosły duże straty i zbyt wcześnie zaczęły wycofanie na linię Bugu^[5][6].

Plan polskiego Naczelnego Dowództwa zakładał, że 1. i 4 Armia oraz Grupa Poleska do 5 sierpnia będą bronić linii Narew – Orlanka oraz Leśna – Brześć, aby umożliwić przygotowanie kontrofensywy z rejonu Brześcia na lewe skrzydło wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Rozstrzygającą operację na linii Bug, Ostrołęka, Omulew doradzał też gen. Maxime Weygand^[7].

Walki pod Ostrowią Mazowiecką

4 sierpnia grupa generała Lucjana Żeligowskiego rozpoczęła odwrót z rejonu Zambrowa do lasów na wschód od Ostrowi. W tym czasie sowieckie 16. i 33 Dywizja Strzelców kontynuowały pościg równoległy, a ich ubezpieczenia bojowe wyszły na szosę Ostrów Mazowiecka – Zambrów i przecięły marszruty polskich kolumn taborowych^[8].

Jeszcze przed południem sowiecka 48 Brygada Strzelców uderzyła na Ostrów Mazowiecką, obsadzoną jedynie przez pododdziały sztabowe wsparte baterią artylerii ciężkiej. Po krótkiej walce czerwonoarmiści złamali polską obronę i opanowali miasto, odcinając drogę odwrotu grupie gen. Żeligowskiego^[9]. Około południa pod Ostrów dotarła polska 10 Dywizja Piechoty. Jako pierwsze walkę o miasto rozpoczęły oddziały sztabowe i taborowe dywizji, tworzące czoło kolumny. Kontratak nieprzyjaciela rozproszył je i żołnierze sztabowi i taborowi schronili się w okolicznych lasach^[8]. Dopiero nadciągające 29. i 28 pułki piechoty rozpoczęły metodyczne natarcie z wykorzystaniem artylerii i około 13.00, za cenę znacznych strat, opanowały miasto^[10][11]. Późnym popołudniem na Ostrów uderzyły siły główne sowieckiej 16 Dywizji Strzelców i wyparły Polaków z miasta. Dowódca polskiego 41 pułku piechoty i IV/157 pp zdecydowali się ominąć miasto od północnego zachodu i cofać się na Komorowo. W trakcie marszu kolumna 41 pp została zaatakowana w lasach ostrowskich przez sowiecką 46 Brygadę Strzelców. Polski pułk poniósł znaczne straty^[8].

Bilans walk

Bitwa pod Ostrowią Mazowiecką zakończyła się klęską grupy generała Lucjana Żeligowskiego. Tylko 41 pułk piechoty zostawił na polu bitwy ponad 100 rannych^[12]. 29 pułk piechoty stracił około 15 zabitych i 40 rannych^[13]

• Na dolnym ramieniu krzyża kawalerskiego sztandaru 4 pułku artylerii ciężkiej znajduje się wyhaftowana nazwa i data bitwy „Ostrów Mazowiecka 4.VIII.1920”^[14].

Przypisy

Bibliografia

• Lucjan Bełdowski: Zarys historji wojennej 29-go pułku strzelców kaniowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Materiały do historii wojny 1918-1920 r. T. I/1 Bitwa Warszawska – Bitwa nad Bugiem 27 VII – 7 VIII 1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1935.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
• Ludwik Smoleń: Zarys historii wojennej 41-go Suwalskiego Pułku Piechoty imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Wacław Zaborowski: Zarys historji wojennej 28-go pułku strzelców kaniowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Piotr Zarzycki: 4 Pułk Artylerii Ciężkiej, Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 72. Pruszków: Oficyna Wydzwnicza Ajaks, 1999. ISBN 83-87103-67-5.
• Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 – wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1930.