Bitwa pod Podkamieniem

Bitwa pod Podkamieniem
Wojna polsko-bolszewicka
Czas3–4 sierpnia 1920
Miejscepod Podkamieniem
TerytoriumII Rzeczpospolita
Przyczynaofensywa Frontu Płd.-Zach.
Wyniktaktyczne zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
 Polska Rosyjska FSRR
Dowódcy
Antoni SzyllingIona Jakir
Siły
44 pułk piechoty45 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych
Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921[1]
Franciszek Arciszewski, Ostróg – Dubno – Brody. Walki 18 Dywizji Piechoty z konną armją Budiennego[2]

Bitwa pod Podkamieniem – cześć bitwy pod Brodami i Beresteczkiem. Walki polskiego 44 pułku piechoty Strzelców Kresowych ppłk. Antoniego Szyllinga z brygadą sowieckiej 45 Dywizji Strzelców Iony Jakira w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza

26 maja na Ukrainie wojska sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego przeszły do ofensywy, a już 5 czerwca trzy dywizje sowieckiej 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego przełamały trwale polski front pod Samhorodkiem na odcinku obrony grupy gen. Jana Sawickiego [3][4]. 10 czerwca odwrót spod Kijowa w kierunku na Korosteń rozpoczęła polska 3 Armia gen. Edwarda Rydza-Śmigłego[5], 16 czerwca dotarła do Uszy[6], a 22 czerwca większość sił posiadała już na linii Uborci[7]. W ostatnich dniach czerwca poszczególne związki operacyjne Frontu Ukraińskiego, dowodzonego już przez gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, ugrupowane były w następujący sposób: Armia Ukraińska gen. Omelianowicza-Pawlenki broniła się nad Dniestrem, w kierunku granicy z Rumunią, 6 Armia gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego zajmowała odcinek frontu DniestrChmielnikLubar, nowo sformowana 2 Armia gen. Kazimierza Raszewskiego znajdowała się na linii rzek Słucz i Horyń, a 3 Armia gen. Edwarda Rydza-Śmigłego rozlokowana była nad Uborcią[8][9]. 27 czerwca 1 Armia Konna przełamała polską obronę na Słuczy na południe od Zwiahla. Kawaleria Budionnego wdarła się w lukę między lewym skrzydłem 6 Armii, a grupą gen. Leona Berbeckiego z 2 Armii[10]. Szeroko stosując działania manewrowe, już 3 lipca Kozacy Budionnego sforsowali Horyń i uderzyli na Równe. Bitwa zakończyła się porażką 2 Armii gen. Kazimierza Raszewskiego[11][12].

9 lipca Naczelne Dowództwo WP wydało dyrektywę operacyjną do kontrofensywy. Wyznaczała ona rubież ostatecznego odwrotu wojsk polskich walczących na Ukrainie. Wojska Frontu Południowo-Wschodniego miały przyjąć następujące ugrupowanie: 2 Armia miała zająć rejon ŁuckRożyszcze, a 3 Armia rejon KołkiRafałówka. 6 Armia miała osłaniać linię Zbrucza, a siły główne utrzymywać w rejonie BrodyZbaraż[13]. Jako cel ostateczny działań określono: „Ostateczne rozbicie armii konnej Budionnego[13].

Szczególne zadanie, jak na ten rodzaj wojsk, przypadło 18 Dywizji Piechoty gen. Franciszka Krajowskiego. Miała ona doścignąć jazdę Budionnego i związać ją walką[14].

Realizując zadanie, już 13 lipca 18 DP zajęła Dubno. Celem zamknięcia luki między polskimi armiami i dla odciążenia 18 DP z kierunku północnego uderzyła też 6 Dywizja Piechoty i dwie brygady jazdy z 2 Armii. Wobec twardej obrony Sowietów i braku współdziałania, nie uzyskały jednak powodzenia. Generał Krajowski podjął próbę samodzielnego powstrzymania Budionnego. Inicjatywę przejął jednak przeciwnik i 17 lipca w rejonie Dubna zaatakował oddziały18 DP. Walcząca w odosobnieniu dywizja ponosiła duże straty. Pod Chorupaniem Sowieci przeprowadzili decydujące natarcie, a 18 DP musiała wycofać się w kierunku na Radziwiłłów[15].

W tej fazie działań Budionny uznał 18 Dywizję Piechoty za swojego głównego przeciwnika i dążył do jej zniszczenia. 25 lipca w boju od Iwaszczukami rozbita została XXXV Brygada Piechoty, ale XXXVI Brygada walczyła nadal skutecznie pod Brodami i blokowała 1 Armię Konną w jej marszu na Lwów[16].

Walki pod Podkamieniem

W czasie bitwy pod Beresteczkiem i Brodami 44 pułk piechoty Strzelców Kresowych ppłk. Antoniego Szyllinga został wydzielony ze składu 13 Dywizji Piechoty i skierowany do dyspozycji dowódcy 18 Dywizji Piechoty gen. Franciszka Krajowskiego[17]. Jego podstawowym zadaniem było wyrównanie linii obronnych 13 Dywizji Piechoty i odciążenie oddziałów 18 DP walczących pod Brodami[18].

3 lipca 44 pułk piechoty, wzmocniony dwoma bateriami 13 pułku artylerii polowej, przeszedł do natarcia z rejonu Ponikwy w kierunku na Podkamień. Rejonu Podkamienia broniła sowiecka brygada ze składu 45 Dywizji Strzelców komdywa Iony Jakira. Brygadę wspierały trzy baterie artylerii[17]. W rejonie walk operowały też pododdziały 6 Dywizji Kawalerii konarmii Budionnego. Stanowiący ubezpieczenie III batalion nacierał z Żarkowa przez Litowisko, z zadaniem zniszczenia przeciwnika zgrupowanego przed pozycją wyjściową pułku. Grupa uderzeniowa w składzie I i II batalionu, pod osobistym dowództwem ppłk. Antoniego Szyllinga, nacierała wzdłuż drogi Pieniaki - Podkamień. Po przełamaniu sowieckiej obrony pod Pieniakami i Litowiskiem, obie grupy połączyły się w Maleniskach i rozpoczęły bezpośrednie natarcie na Podkamień. Kozacy Budionnego, wspierani ogniem ciężkich karabinów maszynowych na „taczankach", opóźniali działania polskiego pułku i utrudniali rozwijanie się wspierających piechotę baterii artylerii 13 pap[18].

Po całodziennych walkach pododdziały polskie opanowały Podkamień[19]. Jego obronę na okres nocy oparto przede wszystkim o umocnienia murów piętnastowiecznego klasztoru dominikańskiego. Przy bramach wjazdowych klasztoru ustawiono posterunki, a baterie artylerii zajęły stanowiska na wałach. Żołnierze polscy, wychowani w dużej części na Trylogii Henryka Sienkiewicza, od razu zauważyli podobieństwo do obrony klasztoru jasnogórskiego podczas szwedzkiego potopu. Wrażenie podniosłości potęgował fakt, iż przeor klasztoru, ojciec Matula, odziany w biały habit chodził po dziedzińcu, po murach, rozmawiał z żołnierzami, starał się zapewnić wszystkim posiłek i otoczyć opieką rannych[17].

Nocą oddziały sowieckiej 45 Dywizji Strzelców otoczyły klasztor, ale nie zdecydowały się na atak. O świcie 4 lipca I batalion 44 pułku piechoty dokonał wypadu i po krótkiej walce odrzucił przeciwnika spod murów. Po udanym wypadzie, inne pododdziały zorganizowały obronę na wschód od Podkamienia, na linii PalikrowyPopowceNakwasza. Tę rubież pułk utrzymywał do 13 sierpnia, kiedy to otrzymał rozkaz odwrotu[17].

Bilans walk

W walkach w rejonie Podkamienia pułk traci 19 zabitych i 17 rannych szeregowych[20].

Przypisy

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1919–1928).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej w okresie 1919-13 grudnia 1927 ustanowiona ustawą z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 1919 r. Nr 69, poz. 416. Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "crimson" (#D91E3D, karmazyn). Proporcje 5:8.
A.Przybylski - Szkic nr 22.jpg
Przebieg odwrotu wojsk polskich od 4 czerwca do 4 sierpnia 1920. Adam Przybylski, Wojna Polska 1918 ― 1921; Szkic Nr 22.
Fr.Arciszewski - Ostróg - Dubno - Brody Szkic Nr 20.png
Szkic Nr 20: Położenie od 3 do 5 sierpnia 1920 r.
Podkamień. Klasztor Ojców Dominikanów NAC 1-U-4873.jpg
Podkamień. Klasztor Ojców Dominikanów. Panorama klasztoru i okolicy. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-U-4873