Bitwa pod Pohrebyszczem

Bitwa pod Pohrebyszczem
— Wojna polsko-bolszewicka —
Czas	31 maja 1920
Miejsce	Pohrebyszcze
Terytorium	Ukraińska Republika Ludowa
Przyczyna	ofensywa 1 Armii Konnej
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Adolf Paqualen
Siły
50 pułk piechoty 11 Dywizja Kawalerii
brak współrzędnych

Gen. Tadeusz Kutrzeba
Wyprawa kijowska 1920 roku^[1].

Mieczysław Biernacki,
Działania armji konnej Budiennego w kampanii polsko - rosyjskiej 1920 r.^[2]

Bitwa pod Pohrebyszczem – walki polskiego 50 pułku piechoty ppłk. Adolfa Paqualena z sowiecką 11 Dywizją Kawalerii toczone w okresie pierwszej fazy ofensywy Siemiona Budionnego w czasie wojny polsko-bolszewickiej pod Pohrebyszczem.

Sytuacja ogólna

25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie^[3][4]. Przeprowadzona w dwóch fazach operacja zaczepna polskich armii zakończyła się spektakularnym sukcesem. 7 maja, w zasadzie bez walki, Kijów został zdobyty^[5], a bezpośrednio po zajęciu miasta dowództwo 3 Armii utworzyło na wschodnim brzegu Dniepru obszerne przedmoście^[3]. Zajęcie Kijowa i utworzenie przedmościa zakończyło polską ofensywę na Ukrainie^[6].

Po zakończeniu ofensywy większość uczestniczących w niej jednostek polskich zorganizowała obronę obsadzając ważniejsze węzły komunikacyjne i wybrane miejscowości^[7]. Front ustabilizował się na linii od Prypeci, wzdłuż Dniepru, przez Białą Cerkiew, Skwirę, Lipowiec, Bracław, Wapniarkę do Jarugi nad Dniestrem^[8].

26 maja 1 Armia Konna Siemiona Budionnego uderzyła na polskie linie obronne. 13 Dywizja Piechoty ze składu 6 Armii zaatakowana została w momencie, gdy jej oddziały znajdowały się częściowo w ruchu, dążąc do poprawy położenia i zajęcia dogodniejszych stanowisk nad rzekami Rosią i Rośką^[9][10].

Walki pod Pohrebyszczem

W trzeciej dekadzie maja 50 pułk piechoty ppłk. Adolfa Paqualena, utworzył dwa „węzły obronne”. W Spiczyńcach rozwinął się I batalion, a w Andruszówce wzmocniony II batalion. III batalion stanowił odwód 13 Dywizji Piechoty i stacjonował w Koziatynie^[11][12]. 28 maja dowódca 50 pp ppłk Paqualen otrzymał rozkaz poprawy położenia i przesunięcia linii obrony nad Rośkę^[13]. W tym czasie 1 Armia Konna, zgrupowana na linii Talne - Humań - Teplik, szykowała się do uderzenia w kierunku Koziatyna. Nocą z 28 na 29 maja sowiecka kawaleria ruszyła ku pozycjom 13 Dywizji Piechoty^[14], a pod Nowym Żywotowem masy sowieckiej kawalerii po krótkiej walce zmiażdżyły I i II batalion 50 pułku piechoty^[11].

Jednak uporczywa obrona pozostałych oddziałów 13 Dywizji Piechoty załamała sowieckie natarcie i zmusiła oddziały Budionnego do zmiany kierunku działania. 31 maja oddziały 1 Armii Konnej przegrupowały siły i podjęły kolejną próbę przełamania frontu. O świcie brygada 11 Dywizji Kawalerii, wspierana przez trzy samochody pancerne, uderzyła na broniony przez jedną kompanie 50 pułku piechoty Bystrzyk.

Po pięciogodzinnej walce kompania została wybita, a sowiecka kawaleria wdarła się piętnaście kilometrów w głąb ugrupowania polskiego i około 14.00 dotarła do Pohrebyszcza, obsadzonego przez dwie kompanie III batalionu 50 pułku piechoty^[15].Twarda obrona polskich kompanii załamała wszystkie ataki spieszonej kawalerii i zadała jej poważne straty. Sowieci wycofali się do rejonu Starościńce - Gajczyce. Nocą z 31 maja na 1 czerwca sowieccy kawalerzyści zostali zaatakowani pod Gajczycami przez I batalion 19 pułku piechoty i 2 pułk ułanów^[15].

Przypisy

Bibliografia

• Mieczysław Biernacki: Działania Armji Konnej Budiennego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r. 26 V-20 VI 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1924.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Piotr Sosialuk: Zarys historii wojennej 50-go pułku Strzelców Kresowych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.
• Juliusz S. Tym: Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia – 11 maja 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.