Bitwa pod Ponarami

Bitwa pod Ponarami
— powstanie listopadowe —
Obchody pod pomnikiem upamiętniającym bitwę, 2001 rok
Czas	19 czerwca 1831
Miejsce	Ponary
Terytorium	Ziemie zabrane (gubernia wileńska
Wynik	zwycięstwo Rosjan
Strony konfliktu
powstańcy listopadowi Imperium Rosyjskie
Dowódcy
Antoni Giełgud † Fabian Gottlieb von der Osten-Sacken
Siły
11 000 żołnierzy i 27 dział 25 000 żołnierzy i 70 dział
Straty
2000 żołnierzy 400 żołnierzy
brak współrzędnych

Odsłonięcie pomnika bitwy pod Ponarami, 6 czerwca 2001

Bitwa pod Ponarami – bitwa stoczona 19 czerwca 1831 roku podczas powstania listopadowego. Bitwa nazywana jest także bitwą o Wilno lub bitwą pod Wilnem.

Przyczyny

Po przegranej bitwie pod Ostrołęką armia polska rozpoczęła odwrót ku Warszawie, jednak silną 2 Dywizję Antoniego Giełguda i niewielki korpus Henryka Dembińskiego skierowano − wobec odcięcia ich przez armię feldmarszałka Iwana Dybicza − na Litwę, gdzie działał już korpus Dezyderego Chłapowskiego^[1].

Oczywistym celem wyprawy było Wilno, bronione przez liczący zaledwie 5000 żołnierzy garnizon rosyjski, gdzie w arsenale miejskim było 60 000 karabinów i kilkaset dział^[2].

Przebieg wydarzeń

Pod naciskiem energicznego Chłapowskiego podjął Giełgud marsz na Wilno, ale mimo zwycięstwa pod Rajgrodem nie zdołał uwierzyć we własne siły i posuwał się tak wolno, że nieprzyjaciel zdołał zgromadzić znaczne siły i przygotować pozycje obronne na Górach Ponarskich na zachód od Wilna. Okolica ta była miejscem gdzie zbiegały się drogi wiodące do Wilna z Grodna, Kowna i Trok, które połączone pod kapliczką przechodziły w głęboki parów, którym prowadziła droga do Wilna. Tam też doszło, 19 czerwca 1831 roku, do bitwy pomiędzy wojskami polskimi Giełguda a armią rosyjską dowodzoną przez Fabiana von der Osten-Sackena. W oparciu o pasmo lesistych wzgórz licząca 25 000 żołnierzy i 70 dział armia rosyjska z łatwością odparła atak oddziałów polskich, które straciły 2000 żołnierzy, podczas gdy Rosjanie jedynie czterystu^[2].

Teraz rozpoczął się odwrót oddziałów polskich na Żmudź, gdzie Giełgud zamierzał bronić linii rzek Wilii i Świętej. Gdy Rosjanie linię tę przełamali oddziały polskie, po kilku potyczkach, przekroczyli granicę Prus: 13 lipca zgrupowanie Chłapowskiego, 15 lipca grupa Franciszka Rolanda^[2].

Nieudolny generał Giełgud zginął na granicy, zastrzelony przez kapitana Stefana Skulskiego, oficera 7 pułku piechoty^[3]. Ocalał jedynie korpus gen. Dembińskiego (4000 ludzi, 6 dział), który zdołał przebyć w 25 dni kilkaset kilometrów − ucierając się z nieudolnym pościgiem rosyjskim − i dotrzeć do Warszawy^[2]. Wraz z klęską armii Giełguda upadło też powstanie na Litwie^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Eligiusz Kozłowski, Mieczysław Wrzosek: Historia oręża polskiego 1795-1939. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0339-5.
• Mała Encyklopedia Wojskowa. T. II. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
• Henryk Żaliński: Stracone szanse: Wielka Emigracja o powstaniu listopadowym. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06829-1.