Bitwa pod Prosienicą

Bitwa pod Prosienicą

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	21 sierpnia 1920
Miejsce	pod Prosienicą
Terytorium	Polska
Przyczyna	operacja warszawska (pościg)
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Władysław Jung Marceli Cerklewicz
Siły
15 Dywizja Piechoty 59 pułk piechoty 5 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[1]

Bitwa pod Prosienicą – walki oddziałów polskiej 15 Dywizji Piechoty gen. Władysława Junga z sowiecką 5 Dywizją Strzelców w czasie pościgu prowadzonego w ramach operacji warszawskiej.

Sytuacja ogólna

4 lipca 1920 ruszyła II ofensywa sowieckiego Frontu Zachodniego pod hasłem: Na zachodzie ważą się losy wszechświatowej rewolucji – po trupie Polski wiedzie droga do wszechświatowego pożaru... Na Wilno – Mińsk – Warszawę – marsz!^[2][3]. W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy czerwonoarmistów Michaiła Tuchaczewskiego^[4][5]. Kolejne próby zatrzymania wojsk sowieckich prących na zachód nie przynosiły spodziewanych rezultatów. Obchodzący ugrupowanie obronne od północy 3 Korpus Kawalerii Gaja wymuszał dalszy odwrót wojsk polskich^[6]. Tempo natarcia wojsk sowieckich, jak na owe czasy, wydawało się oszałamiające i wynosiło około 20–30 kilometrów na dobę^[7]. Wojsko Polskie traciło kolejno „linię dawnych okopów niemieckich”, linię Niemna i Szczary^[8], czy wreszcie linię Bugu^[9][10][11]. Wojska polskie cofały się nadal, a kolejną naturalną przeszkodą terenową dogodną do powstrzymania sowieckiej ofensywy była Wisła^[12]. W godzinach wieczornych 6 sierpnia Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego wydało rozkaz do przegrupowania i reorganizacji wojsk^[13].

16 sierpnia ruszyła kontrofensywa znad Wieprza^[14]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie^[15]. 15 Wielkopolska Dywizja Piechoty przeszła do ofensywy z położenia obronnego na Przedmościu Warszawskim.

Walki pod Prosienicą

20 sierpnia 15 Wielkopolska Dywizja Piechoty sforsowała Bug pod Brokiem i ruszyła na Łomżę. W awangardzie szedł oddział pościgowy XXIX Brygady Piechoty kpt. Jana Prokopa w składzie II batalionu Strzelców Kowieńskich, trzech kompanii 60 pułku piechoty i plutonu artylerii 15 pułku artylerii polowej. Maszerując po drodze Ostrów Mazowiecka – Zambrów, pod Prosienicą przeciął drogę odwrotu cofającej się spod Warszawy kolumnie sowieckiej 5 Dywizji Strzelców^[16][17].

Próby przebicia się Sowietów przez polskie ugrupowanie zostały odparte przez awangardę. Kolejne ataki nieprzyjaciela odpierał już cały 59 pułk piechoty kpt. Marcelego Cerklewicza, wzmocniony 1 baterią 15 pap. Mimo wielkich strat, Sowieci dotarli do stanowisk ogniowych polskiej artylerii. Działa ogniem na wprost ostrzeliwały tyraliery czerwonoarmistów. Wyprowadzony przez 59 pp kontratak przechylił szalę zwycięstwa na stronę polską. Rozbite pododdziały sowieckie złożyły broń^[16][18].

Bilans walk

W bitwie pod Prosienicą 59 pułk piechoty wziął do niewoli ponad tysiąc jeńców, zdobył kilkadziesiąt ckm-ów oraz część taborów 5 Dywizji Strzelców^[16][18].

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Franciszek Nowicki: Zarys historii wojennej 59-go pułku Piechoty Wielkopolskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa Warszawska 13–28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Warszawa: Rytm, 1996. ISBN 83-86678-37-2.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
• Lucjan Żeligowski: Wojna w 1920. Wspomnienia i rozważania. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07841-6.