Bitwa pod Radziechowem

Bitwa pod Radziechowem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	11–13 sierpnia 1920
Miejsce	pod Radziechowem
Terytorium	II Rzeczpospolita
Przyczyna	Bitwa Lwowska
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Juliusz Rómmel
Siły
1 Dywizja Jazdy 45 Dywizją Strzelców
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921 ^[1]

Bitwa pod Radziechowem – walki polskiej 1 Dywizji Jazdy płk. Juliusza Rómmla z sowiecką 45 Dywizją Strzelców i oddziałami 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza

W końcu lipca Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego planowało uderzenie na prawe skrzydło nacierających wojsk Michaiła Tuchaczewskiego. Do przeprowadzenia operacji zamierzano użyć także jednostek ściągniętych z Frontu Południowo-Wschodniego generała Edwarda Rydza-Śmigłego^[2]. Warunkiem sukcesu było wcześniejsze pobicie 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego w obszarze Brodów i Beresteczka^[3].

Po pięciu dniach bitwy, szala zwycięstwa zaczęła przechylać się na stronę polską. Jednak sytuacja na Froncie Północnym, a szczególnie upadek Brześcia, zmusiła Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego do przerwania bitwy^[4].

W tym czasie dowódca sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego Aleksander Jegorow nakazał 1 Armii Konnej Budionnego zdobyć Lwów. Jej dywizje wdarły się w słabo obsadzoną lukę między polskimi 2 i 6 Armią, a 7 sierpnia pod Szczurowicami sforsowały Styr. 6 i 14 Dywizja Kawalerii z 45 Dywizją Strzelców miały działać zaczepnie w kierunku na Radziechów–Chołojów–Dobrotwór–Kamionkę Strumiłową, zaś 4 i 11 Dywizja Kawalerii na Busk^[5]. Północne skrzydło 1 Armii Konnej osłaniała walcząca pod Łuckiem 24 Dywizja Strzelców, a południowe 45 Dywizja Strzelców^[6].

Działania opóźniające na tym kierunku prowadziła Grupa Operacyjna Jazdy generała Jana Sawickiego^[7]. 3 Armia gen. Zygmunta Zielińskiego pozostawała jeszcze nad Styrem do 5 sierpnia, a następnie rozpoczęła odwrót. 8 sierpnia 1 Dywizja Jazdy płk. Juliusza Rómmla starła się pod Antoninem z oddziałami sowieckiej 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego^[8].

Walki pod Radziechowem

Natarcie na Radziechów

Po walkach pod Antoninem 1 Dywizja Jazdy otrzymała zadanie zorganizowania wypadu na Radziechów^[9][10]. Nocą z 10 na 11 sierpnia dywizja podeszła do miasteczka, licząc na zaskoczenie nieprzyjaciela. Maszerujący w awangardzie 9 pułk ułanów stwierdził, że miasteczko nie jest bronione, a oddziały Budionnego kwaterują w pobliskim lesie. Przypadkowo napotkany pododdział sowieckiej kawalerii został przez 9 pułk ułanów rozbity szarżą^[11]. Po ocenie sytuacji, dowódca dywizji płk Juliusz Rómmel nakazał 9 pułkowi ułanów kontynuować natarcie. Również od czoła, w kierunku lasu, miał nacierać 1 pułk ułanów. Na oddzielnym kierunku działał 11 pułk ułanów. Miał on dokonać obejścia kompleksu leśnego od północy i uderzyć na skrzydło i tyły Kozaków. Zanim 11 pułk ułanów zdołał wyjść na tyły przeciwnika, ten wycofał się, a łupem ułanów padło pięćdziesięciu jeńców z 45 Dywizji Strzelców i pięć ckm-ów. Walki pod Radziechowem przypłacili Polacy stratą 29 poległych i rannych^[9].

Po walce 8., 1. i 12 pułk ułanów oraz sztab dywizji kwaterowały w Radziechowie. W godzinach wieczornych 12 sierpnia do sztabu dywizji nadszedł rozkaz z Naczelnego Dowództwa WP. Na jego podstawie nastąpiło rozwiązanie Grupy Operacyjnej Jazdy. Z dziewięciu pułków ułanów zostały utworzone trzy brygady, zespolone w „nowej” 1 Dywizji Jazdy pod dowództwem płk. Rómmla^[12]. Po przeprowadzeniu reorganizacji 6 Brygadę Jazdy tworzyły 1., 12., 14 pułki ułanów, 7 Brygadę Jazdy 2 pułk szwoleżerów, 8. i 9 pułk ułanów, 1 Brygadę Jazdy 5., 11. i 17 pułk ułanów^[9].

Obrona Radziechowa

W nowej strukturze organizacyjnej 3. i 4 Brygada Jazdy zgrupowała się w rejonie Radziechowa, a 1 Brygada Jazdy w Chołojowie^[12]. 13 sierpnia od strony północnej pod Radziechów podeszła sowiecka 45 Dywizja Strzelców, a od czoła 14 Dywizja Kawalerii. Pułkownik Rómmel do walki ugrupował swoje oddziały w trzech rzutach. W I rzucie posiadał 14. i 9 pułk ułanów oraz 2 pułk szwoleżerów, w II rzucie 8, 1 i 12 pułk ułanów, zaś w III rzucie 5, 17 i 11 pułk ułanów. Wysunięte stanowisko dowodzenia dywizji jazdy ulokowano na wieży kościelnej w Radziechowie. Oddziały 45 DS uderzyły na pozycje obronne 9 pułku ułanów. Ten odparł atak, ale sąsiedni 2 pułk szwoleżerów, pod nieobecność swojego dowódcy, samowolnie opuścił stanowiska, nie informując o tym sąsiadów i dowódcy dywizji^[13]. W lukę weszły oddziały Armii Czerwonej, dotarły do Radziechowa i zaatakowały sztab dywizji oraz baterię artylerii konnej. Dopiero szarża 8 pułku ułanów uratowała sytuację i odrzuciła Sowietów z miasteczka. Około 14.30 dowódca dywizji płk Rómmel wydał rozkaz odwrotu. Wycofanie realizowano pod ogniem nieprzyjacielskiej artylerii i broni maszynowej strzelców. Szczególnie uciążliwy był pościg prowadzony przez kozaków Budionnego. Aby zatrzymać sowieckich kawalerzystów, pod Pawłowem na nieprzyjaciela skutecznie uderzył 8 pułk ułanów. Pozwoliło to na w miarę sprawne prowadzenie przez 1 Dywizję Jazdy działań opóźniających^[9].

Bilans walk

Walki pod Radziechowem zatrzymały na trzy dni marsz 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego na zachód i dały stronie polskiej czas na obsadzenie linii Bugu^[9].
Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 14 sierpnia 1920 donosił^[14]:

Przypisy

Bibliografia

• Bohdan Dobrzyński: Zarys historji wojennej 3-go pułku ułanów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Włodzimierz Nowak: Samhorodek – Komarów 1920. Walki jazdy polskiej z konnicą Budionnego, maj – wrzesień 1920. Warszawa: Bellona SA, 2010. ISBN 978-83-11-11897-3.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa lwowska 1920. Dokumenty operacyjne. T. 2. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-122-0.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2: Poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.
• Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.