Bitwa pod Salichą

Współczesny szkic bitwy

Bitwa pod Salichą – bitwa stoczona 26 maja 1863 pomiędzy polskimi oddziałami powstańczymi dowodzonymi przez generała Edmunda Różyckiego, a rosyjskim oddziałem karnym z kapitanem Łomonosowem na czele. Jedno z najbardziej błyskotliwych zwycięstw oręża polskiego w czasie tak zwanej „Kampanii Różyckiego” i całego powstania styczniowego.

Przyczyny bitwy

Umowa, jaką zawarł dowódca mającej się tworzyć partyzantki powstańczej na Ukrainie, generał Edmund Różycki, z powołanym przez Rząd Narodowy w Warszawie na wodza naczelnego ziem ruskich, generałem Józefem Wysockim, uzależniała wybuch powstania od przysłania przez tego ostatniego silnych posiłków z terenów wschodniej Galicji. Wybuch powstania wyznaczono na datę 8 maja. Tegoż dnia generał Różycki na czele roty kawalerii wyruszył z Żytomierza w stronę Galicji, licząc na rychłe wsparcie Wysockiego, co jednak nie następowało. Czas mijał, i mimo iż Złota Hramota przyjmowana była życzliwie, oddział Różyckiego nie powiększał się liczebnie, a wszystkie pozostałe partyzantki, w tym kijowska zostały rozbite w przeciągu niespełna dwóch tygodni. Sytuacja pomału stawała się dramatyczna, ponieważ na znajdującego się w okolicach Starokonstantynowa Różyckiego maszerowały w pewnym momencie trzy oddziały rosyjskie, co w każdej chwili mogło zakończyć się dla jazdy wołyńskiej całkowitą klęską. 26 maja, mając odciętą drogę odwrotu, stojąc niedaleko wsi Salicha, natknęła się ona na znacznie liczniejszy oddział rosyjski.

Przebieg bitwy

Według Mariana Dubieckiego, sekretarza Rusi w Rządzie Narodowym, autora szkicu biograficznego o Edmundzie Różyckim, w bitwie pod Salichą po stronie polskiej walczyło około 260 osób (5 szwadronów, z czego trzy niekompletne). Informacje tę potwierdza Franciszek Rawita-Gawroński, autor monumentalnego dzieła Rok 1863 na Rusi. Rosjanie dysponowali trzema rotami piechoty i 120 kozakami^[1], w sumie 720 ludźmi, czyli siłami trzykrotnie większymi od polskich. Ustawiwszy swoje wojsko w dwuszeregu, zanim moskiewska piechota zdążyła zsiąść z wozów, Różycki wydał swoim szwadronom rozkaz ataku. Te, mimo iż musiały przebiec około kilometra pod ogniem tyralierów, dosłownie wyrąbały sobie drogę lancami, rozbijając doszczętnie czworobok, w którym ustawił się nieprzyjaciel. Do anegdotycznych należy opowieść o kapitanie Michnowie, dowódcy drugiej kompanii, który ze strachu przed Polakami schronił się pod mostem znajdującym się we wsi. Po pewnym czasie nadeszły posiłki rosyjskie w sile 3 rot (600 ludzi), jednakże widząc ogrom klęski, nie odważyły się one atakować powstańców, którzy w dwa dni później, nie doczekawszy się odsieczy, weszli na terytorium austriackie, gdzie Różycki zarządził rozwiązanie oddziału.

Znaczenie bitwy

Jakkolwiek kampania Różyckiego nie przyniosła Polsce upragnionej niepodległości, znaczenie jej było ogromne: jazda wołyńska dosłownie „schodziła ze sceny niepokonana”, stoczywszy 8 potyczek, z których bitwa pod Salichą, przez rozmiary i przewagę wojsk nieprzyjacielskich, weszła do historii powstania styczniowego na równi ze starciami pod Chruśliną czy Żyrzynem. Wpisuje się ona w szeroki kontekst walki z rosyjską okupacją, stanowiąc dla przyszłych pokoleń wzór męstwa i odwagi.

Przypisy

Bibliografia

• Marian Dubiecki: Edmund Różycki, Kraków 1895.
• Piotr Łossowski, Zygmunt Młynarski: Rosjanie, Białorusini i Ukraińcy w powstaniu styczniowym, Wrocław 1959.
• Stefan Kieniewicz: Historia Polski 1795-1918, Warszawa 2002.
• Stefan Kieniewicz: Powstanie styczniowe, Warszawa 1983.
• Polski Słownik Biograficzny.