Bitwa pod Stanisławczykiem

Bitwa pod Stanisławczykiem
Wojna polsko-bolszewicka
Czas29 lipca 1920
Miejscepod Stanisławczykiem
TerytoriumII Rzeczpospolita
Przyczynaofensywa Frontu Płd.-Zach.
Wynikzwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
 Polska Rosyjska FSRR
Dowódcy
Gustaw Orlicz-Dreszer
Henryk Brzezowski
Rudolf Rupp
Fiodor Morozow
Siły
4 Brygada Jazdy
8 pułk ułanów
2 pułk szwoleżerów
11 Dywizji Kawalerii
brak współrzędnych
Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921 [1]
Gen. Kazimierz Raszewski
Wspomnienia z własnych przeżyć do końca roku 1920 [2]

Bitwa pod Stanisławczykiem – część bitwy pod Brodami i Beresteczkiem. Walki polskiego 8 pułku ułanów ppłk. Henryka Brzezowskiego i 2 pułku szwoleżerów rtm. Rudolfa Ruppa z 4 Brygady Jazdy płk. Gustawa Orlicz-Dreszera z oddziałami sowieckiej 11 Dywizji Kawalerii komdywa Fiodora Morozowa w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza

W końcu lipca Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego planowało uderzenie na prawe skrzydło nacierających wojsk Michaiła Tuchaczewskiego. Do przeprowadzenia operacji zamierzano użyć także jednostek ściągniętych z Frontu Południowo-Wschodniego generała Edwarda Rydza-Śmigłego[3].

Warunkiem sukcesu było wcześniejsze pobicie 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego. Zadanie to miała wykonać 2 Armia gen. Kazimierza Raszewskiego w składzie 1 Dywizja Piechoty Legionów, 6 Dywizja Piechoty, XI Brygada Piechoty oraz Grupa Operacyjna Jazdy gen. Jana Sawickiego i samodzielna 4 Brygada Jazdy[4]. Plan zakładał uderzenie z północnego zachodu Grupy Operacyjnej Jazdy i 6 Dywizji Piechoty w kierunku na Brody - Radziwiłłów[5]. Współdziałająca z 2 Armią grupa gen. Franciszka Krajowskiego ze składu 6 Armii miała wiązać część sił konarmii Budionnego na południowym zachodzie[6].

W tym czasie dowódca sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego Aleksander Jegorow nakazał 1 Armii Konnej Budionnego zdobyć Lwów. Jej dywizje wdarły się w słabo obsadzoną lukę między 2 i 6 Armią, sforsowały Styr, a 4. i 11 Dywizja Kawalerii nacierały w kierunku na Kamionkę Strumiłową. Północne skrzydło 1 Armii Konnej osłaniała walcząca pod Łuckiem 24 Dywizja Strzelców, a południowe 45 Dywizja Strzelców[7]. Natarcie 2 Armii miało rozpocząć się 29 lipca, ale do tego dnia oddziały nie zakończyły koncentracji sił. O wyznaczonej porze ruszyły tylko skrzydła 2 Armii[8].

Walki pod Stanisławczykiem

27 lipca pułki 4 Brygady Jazdy płk. Gustawa Orlicz-Dreszera obsadziły odcinek od Merwy po Stanisławczyk. 1 szwadron 8 pułku ułanów bronił odcinka Merwa-Strzemilcze, 16 pułk ułanów Smarzów-Szczurowice, 2 pułk szwoleżerów Laszków-Hrycowola, zaś główne siły 8 pułku ułanów ppłk. Henryka Brzezowskiego zgrupowały się w rejonie Stanisławczyk-Monastyrek. W odwodzie brygady stał w Zawidczu 1 pułk szwoleżerów. Brygada miała za zadanie zabezpieczyć przeprawy przez Styr, a przede wszystkim obronę przyczółków w Szczurowicach i Monastyrku[9].

29 lipca, w pierwszym dniu bitwy pod Beresteczkiem i Brodami, oddziały 11 Dywizji Kawalerii uderzyły na polską 4 Brygadę Jazdy, odrzuciły 8 pułk ułanów spod Stanisławczyka i ruszyły groblą w kierunku miasteczka[10]. Dowódca 4 Brygady Jazdy wprowadził do walki 2 pułk szwoleżerów rtm. Rudolfa Ruppa. Uderzył on na Kozaków w momencie, kiedy ci wjeżdżali na most na Styrze. Pierwszy do szarży ruszył 4 szwadron por. Andrzeja Kunachowicza, zatrzymał nieprzyjaciela i umożliwił pododdziałom 8 pułku ułanów bezkolizyjny odwrót[11][12]. Potem oba pułki przystąpiły do obrony linii Styru. Z uwagi na brak amunicji, wspierająca je bateria 4 dywizjonu artylerii konnej wkrótce musiała przerwać ogień, a chwilę potem polski samolot przez pomyłkę zbombardował stanowiska koniowodnych 8 pułku ułanów. W związku z faktem, że kawaleria sowiecka sforsowała rzekę w Monastyrku, dowódca 8 pułku ułanów zrządził odwrót swoich pododdziałów przez Laszków i Zawidcze do Mikołajowa. Odwrót osłaniał 2 szwadron 2 pułku szwoleżerów[13][14][15].

Bilans walk

Opór polskich pułków zmusił jednostki Budionnego do zaangażowania większych sił, a to ułatwiło koncentrację grupy uderzeniowej 2 Armii w rejonie na północ od Beresteczka. Pomimo niepowodzeń, pułkom 4 Brygady Jazdy udało się w sposób zorganizowany wycofać się na rubież rzeki Sydołówki i Bezimiennej[16]. W walkach pod Stanisławczykiem 4 Brygada Jazdy poniosła znaczne straty. 8 pułk ułanów stracił ponad 20 zabitych i 90 rannych. W 5 szwadronie zginął podporucznik Stanisław Pokładnik oraz pchor. Jan Tetmajer. W 3 szwadronie zginął podporucznik Zbigniew Haszlakiewicz, ciężko ranni zostali porucznik Eustachy Włodzimierski, podchorążowie Tyszkiewicz i Roguski oraz wachmistrz Simon[14]. 2 pułk szwoleżerów stracił w bitwie jednego oficera i 46 szwoleżerów[17].

Przypisy

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1919–1928).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej w okresie 1919-13 grudnia 1927 ustanowiona ustawą z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 1919 r. Nr 69, poz. 416. Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "crimson" (#D91E3D, karmazyn). Proporcje 5:8.
K.Raszewski - Wspomnienia - Szkic Nr 30.jpg
Szkic Nr 30: Działania od 27 do 29 lipca 1920 r.
A.Przybylski - szkic nr 23.jpg
Bitwa z Armią Konną Budionnego pod Brodami. Adam Przybylski, Wojna Polska 1918 ― 1921; Szkic Nr 23.