Bitwa pod Staszowem

Bitwa pod Staszowem
— powstanie styczniowe —
Czas	17 lutego 1863
Miejsce	przedmieście Staszówek
Terytorium	Królestwo Kongresowe
Przyczyna	rosyjska próba wyparcia powstańców z miasteczka
Wynik	zwycięstwo powstańców
Strony konfliktu
powstańcy styczniowi Imperium Rosyjskie
Dowódcy
gen. Marian Langiewicz major Zagrzażski
Siły
kompania piechoty, szwadron dragonów
Straty
bardzo małe, według Langiewicza 4 (sic!) powstańców znaczne, według Langiewicza 120 żołnierzy
Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904) miejsce bitwy
50°33′51,1200″N 21°10′00,8400″E/50,564200 21,166900

Bitwa pod Staszowem – zwycięska dla Polaków potyczka powstania styczniowego, stoczona 17 lutego 1863 roku.

Tło historyczne

Po potyczce pod Świętym Krzyżem, i przejściowym zajęciu Rakowa, Marian Langiewicz podjął decyzję o wymarszu na południe. Zdecydował się więc na zajęcie Staszowa, gdzie liczył na uzupełnienia prowiantu (i powstańczej kasy) oraz stanu osobowego powstańców. Istotnie, spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem miejscowej ludności (za który później na miasto spadły represje, w tym wywózki). Sam dyktator rozlokował się w domu propinatora Lewandowskiego.

15 lutego 1863 roku odbył się w mieście przegląd oddziałów. Przed Langiewiczem i nowo mianowanym generałem Stanisławem Krzesimowskim przedefilowały trzy bataliony piechoty majorów: Czachowskiego, Koryckiego i Pióro oraz kawaleria majora Ulatowskiego. Bateria artylerii, na którą składały się 4 wiwatówki bez lawet, wożona był na wozach jako niezdatna do użytku. Do partii Langiewicza przyłączyły się też niewielkie grupy ochotników, w tym grupka osób przedzierających się z Galicji. Wśród nich była między innymi Anna Henryka Pustowójtówna, która otrzymała przydział do oddziału Czachowskiego. Kolorytu oddziałowi Langiewicza przydawała orkiestra wojskowa Tyrolczyków, czy też, wedle innych przypuszczeń, Czechów.

Przebieg walk

Poczynania Langiewicza nie uszły uwadze majora Zagrzażskiego (Zagriażskiego). Dwa dni później nadszedł on, w sile kompanii piechoty i szwadronu dragonów^[1], pod miasto od południowego zachodu, od strony przedmieścia Staszówek, który Rosjanie bardziej raczej dla efektu, aniżeli wojskowej potrzeby spalili. Na tym jednak sukcesy Rosjan zakończyły się. Oddział rosyjski został bowiem powstrzymany salwami przygotowanych, ustawionych na wzgórzu Polaków. Obie strony ostrzeliwały się bezradnie przez kilka godzin, przedzielone rzeczką Czarną, Rosjanie nie mieli bowiem pomysłu na sforsowanie pozycji polskich, a Polacy, z braku artylerii i silnej kawalerii, nie mogli pokusić się o ostatecznie rozbicie przeciwnika. Dysproporcja strat była jednak na tyle duża na niekorzyść zaborcy, że w partii Langiewicza ułożono na ten temat piosenkę wojskową. W mieście spaliło się kilkadziesiąt domów.

Epilog

Rosjanie odstąpili od miasta, uchodząc w stronę Stopnicy. Langiewicz zdawał jednak sobie sprawę, że wkrótce powrócą w silniejszym składzie i że miasta nie utrzyma. Następnego dnia wyszedł więc z niego, kierując się na Kielce, zwłaszcza że otrzymał zachęcające informacje na temat sytuacji i nastrojów w tym mieście i jego okolicy. Najbliższy nocleg urządził we wspomnianym Rakowie.

W wolnej Polsce potyczka nie została w Staszowie w żaden specjalny sposób upamiętniona, natomiast jedną z ulic nazwano imieniem Langiewicza. Na cmentarzu przy kościele św. Bartłomieja zachowała się mogiła powstańców.

Przypisy

Bibliografia

• Staszów i okolice, przewodnik turystyczny, PAIR Staszów 1998.
• Nikołaj Wasiljewicz Berg, Zapiski o powstaniu polskiem 1863 i 1864 roku i poprzedzającej powstanie epoce demonstracyi od 1856 r. T.2, w Krakowie, Spółka Wydawnicza Polska, 1899, ss. 368-378.