Bitwa pod Stegeborgiem

Bitwa pod Stegeborgiem

wyprawa Zygmunta III Wazy do Szwecji 1598-1599
Czas	18 września (8 września) 1598
Miejsce	Stegeborg, Szwecja
Terytorium	Szwecja
Przyczyna	bunt Karola Sudermańskiego
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
I Rzeczpospolita Szwecja
Dowódcy
Zygmunt III Waza Karol IX Sudermański
Siły
4 000[1]-6 000[2] 7 100[1]-10 000[2]
Straty
30-40 zabitych 60 rannych[3] 300 zabitych[1][3]
Położenie na mapie Szwecji miejsce bitwy
58°26′03,1200″N 16°35′53,8800″E/58,434200 16,598300

Bitwa pod Stegeborgiem – bitwa rozegrana na polach pod zamkiem Stegeborg w dniu 8 września^?/ 18 września 1598^[4], w czasie wyprawy króla szwedzkiego i polskiego Zygmunta III Wazy do Szwecji w obliczu jawnego buntu Karola Sudermańskiego.

Geneza

Wobec jawnego buntu księcia Sudermanii, Karola, pełniącego obowiązki regenta pod nieobecność króla I Rzeczypospolitej i Szwecji Zygmunta III Wazy, do Szwecji został wysłany w poselstwie Samuel Gotard Łaski, który 10 lutego 1598 w Sztokholmie wygłosił mowę ostro potępiającą buntowników i zapowiadając ich ukaranie^[a].

Król postanowił wyruszyć do Szwecji na czele wojska, na co pozwolenie od polskiego Sejmu uzyskał dopiero kilka miesięcy później. Sejm naznaczył datę 24 sierpnia 1599 roku jako ostateczny termin na uporanie się z problemem szwedzkim. Król do czerwca 1598 zebrał armię liczącą około 4000 wojska, złożoną głównie z najemnych oddziałów niemieckich, węgierskich i szkockich oraz w mniejszości polskich. Na okres wyprawy król wynajął statki holenderskie i angielskie. Naczelnym dowódcą tej wyprawy został sam król Zygmunt III Waza, a jego zastępcą i doradcą został hetman Jan Zamoyski.

W lipcu 1598 wypłynęła królewska flota z Gdańska do portu w Kalmarze, który zajęty już był przez około 4000 zwolenników króla. Armia licząca około 8000 żołnierzy ruszyła na Sztokholm, z którego w popłochu wycofał się książę Karol na czele nielicznych wojsk. Pierwszy do Sztokholmu wkroczył Samuel Łaski na czele oddziałów polskich, za nim reszta wojska, co wpłynęło niekorzystnie na popularność króla, bo akt ten zrozumiano jako polską okupację. Jan Zamoyski odesłał część wojska do obrony Kalmaru, a pozostałe wojsko (odliczając siły które zostały jako porządkowe w stolicy) w liczbie około 6000 ruszyło za księciem, który w międzyczasie zebrał siły liczące około 10 000, głównie wśród popierającego go pospólstwa.

Bitwa

Armia króla Zygmunta III Wazy i księcia Karola Sudermańskiego spotkały się pod Stegeborgiem. Najemnicy króla z łatwością powstrzymali niewyszkolone wojska książęce, a atak polskiej jazdy przełamał i odrzucił uderzenie wywołując popłoch, w czasie którego nieprzyjaciel poniósł ciężkie straty.

Wbrew opinii Zamoyskiego, król postanowił przerwać natarcie (jego celem było pozyskanie szwedzkiej korony, a nie eksterminacja)^[b], pozwalając na wycofanie się wojsk szwedzkich.

Po bitwie

Jak pokazały późniejsze wydarzenia, decyzja o pozwoleniu na wycofanie się wojsk szwedzkich była z militarnego punktu widzenia błędem. Przy Karolu Sudermańskim było około 9 000 wojska, co nadal stanowiło przewagę liczebną nad wojskami królewskimi, pomimo ciężkich strat w bitwie pod Stegeborgiem. Już wkrótce doszło do bitwy pod Linköping, która pogrzebała królewskie nadzieje na utrzymanie personalnej unii polsko-szwedzkiej.

Zobacz też

• konflikty zbrojne w historii Polski
• unia polsko-szwedzka 1592–1599

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Marek Plewczyński, Wojny i wojskowość polska w XVI wieku Tom III. Lata 1576-1599. Zabrze-Tarnowskie Góry 2013, Inforteditions, ISBN 978-83-64023-10-1.
• Claes-GöranC.G. Isacson Claes-GöranC.G., Vägen till Stormakt, Stockholm: Norstedts, 2006, ISBN 91-1-301502-8, OCLC 173192610 .

Linki zewnętrzne

• Potop Polski