Bitwa pod Stepankowicami

Bitwa pod Stepankowicami

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	5 września 1920
Miejsce	pod Stepankowicami
Terytorium	Polska
Przyczyna	polska ofensywa jesienna
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Bolesław Zaleski
Siły
15 pułk piechoty 7 Dywizja Strzelców oddziały 1 AK
Straty
21 zabitych 87 rannych około 300 zabitych i ciężko rannych
brak współrzędnych

Bitwa pod Stepankowicami – walki polskiego 15 pułku piechoty z oddziałami sowieckiej 7 Dywizji Strzelców i 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego w czasie ofensywy jesiennej wojsk polskich w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

Realizując w drugiej połowie sierpnia 1920 operację warszawską, wojska polskie powstrzymały armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego^[1]. 1 Armia gen. Franciszka Latinika zatrzymała sowieckie natarcie na przedmościu warszawskim^[2][3], 5 Armia gen. Władysława Sikorskiego podjęła działania ofensywne nad Wkrą^[4], a ostateczny cios sowieckim armiom zadał marszałek Józef Piłsudski, wyprowadzając uderzenie znad Wieprza^[5]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie^[6].

Po wielkiej bitwie nad Wisłą północny odcinek frontu polsko-sowieckiego zatrzymał się na zachód od linii Niemen – Szczara. Na froncie panował względny spokój, a obie strony reorganizowały swoje oddziały. Wojska Frontu Zachodniego odtworzyły ciągłą linię frontu już 27 sierpnia. Obsadziły one rubież Dąbrówka – Odelsk – Krynki – Grodno – Grodek Kamieniec Litewski^[7]. Stąd Tuchaczewski zamierzał w przeprowadzić koncentryczne natarcie na Białystok i Brześć, by dalej ruszyć na Lublin. Uderzenie pomocnicze na południu miała wykonać między innymi 1 Armia Konna Siemiona Budionnego^[8].

Reorganizując siły, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zlikwidowało dowództwa frontów i rozformowało 1. i 5. Armię. Na froncie przeciwsowieckim rozwinięte zostały 2., 3., 4. i 6. Armie^[9].

Gdy na północy rozgrywała się wielka bitwa nad Wisłą, na południu 3. i 6 Armia prowadziły w dalszym ciągu ciężkie walki w obronie Lwowa, nad Bugiem i Gniłą Lipą^[10]. Po zwycięskich walkach z 1 Armią Konną pod Zamościem i Komarowem polskie Naczelne Dowództwo zaczęło na południowym odcinku frontu przygotowania do oswobodzenia Galicji Wschodniej i Wołynia. Przed przystąpieniem do działań zaczepnych postanowiono podjąć siłami 3 Armii jeszcze jedną próbę rozbicia sowieckiej 1 Armii Konnej. 5 września koncentryczne natarcie na Hrubieszów rozpoczęły główne siły 3 Armii: od południowego zachodu uderzyła 13 Dywizja Piechoty i 1 Dywizja Jazdy, od zachodu 2 Dywizja Piechoty Legionów, a od północy 9 Dywizja Piechoty^[11].

Walki pod Stepankowicami

XVII Brygada Piechoty ppłk. Romualda Wolikowskiego w składzie 15. i 22 pułki piechoty otrzymała zadanie uderzenia na Stepankowice i Ubrodowice^[12][13]. 5 września 15 pułk piechoty mjr. Bolesława Zaleskiego wymaszerował z Raciborowic i ruszył na Stepankowice i Kopyłów. W tym czasie 22 pułk piechoty uwikłał się w walki z sowiecką kawalerią pod Teratynem. Przed 10.00 na wzgórzach pod Kułakowicami zauważono oddziały sowieckiej 7 Dywizji Strzelców, które ubezpieczały północne skrzydło 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego. Idący w awangardzie III batalion por. Kazimierza Kiwały meldował o silnych oddziałach kawalerii ukrytych za wzgórzami^[14][15]. Dowódca pułku mjr Zaleski postanowił wykorzystać element zaskoczenia i nie czekając na spóźniający się 22 pułk piechoty uderzyć na wroga. II batalion i część III batalionu uderzyły na wzgórza pod Kułakowicami, a dwie kolejne kompanie III batalionu na Stepankowice. Po dwugodzinnym ciężkim boju Polacy opanowali wzgórza i Kułakowice. W południe zdobyto Stepankowice i Ubrodowice, a godzinę później prawe skrzydło III batalionu zajęło wieś Moniatycze^[14]. Mimo odniesionych sukcesów, brak współdziałania 15 pułku piechoty z 22 pułkiem piechoty spowodował, że prawe skrzydło pułku mjr. Zaleskiego pozostało odsłonięte^[16]. Wykorzystała to kawaleria Budionnego i około 15.00 uderzyła na nieosłonięte skrzydło 15 pułku piechoty. Pułk zorganizował obronę okrężną, a żołnierze granatami i bagnetami odpierali ciągle ponawiane szarże. Szczególnie zaciekłe walki rozgorzały pod Moniatyczami. Spoza wzgórza, w kierunku na Stepankowice, zaatakował pułk sowieckiej kawalerii. W tym czasie we wsi stacjonowało dowództwo 15 pp i obie baterie 9 pułku artylerii polowej. Będący na punkcie obserwacyjnym, zainstalowanym na drzewie, dowódca 1 baterii ppor. Zenon Staszek zaalarmował zarówno rzut ogniowy baterii jak i stojące w obronie pododdziały piechoty. Kompania techniczna pułku i 4 kompania ckm, wzmocnione przez taborytów, łączników i ordynansów, zajęły stanowiska na skraju wsi. Artylerzyści otworzyli ogień „na wprost” do szarżującej kawalerii. Celny ogień z broni strzeleckiej i artylerii załamał atak kozaków. Wykorzystały to polskie kompanie i na własną rękę zaczęły organizować kontrataki. Jazda Budionnego przystąpiła do odwrotu^[14].

Bilans walk

Zwycięstwo pod Stepankowicami polskie pododdziały przypłaciły stratą 21 poległych i 87 rannych. Na polu bitwy znaleziono około trzystu poległych i ciężko rannych czerwonoarmistów, wśród nich dowódcę pułku kawalerii^[14]. Dzień zwycięstwa pod Stepankowicami był obchodzony jako święto 15 pułku piechoty^[17]. Wśród żołnierzy 15 pp odznaczonych Orderem Virtuti Militarii za bohaterskie czyny w czasie bitwy pod Stepankowicami byli m. in. porucznik Ludwik Dujanowicz i szeregowiec Aleksander Kacprzyk.

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Janusz Odziemkowski: Bitwa warszawska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1990.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
• Wojciech Wiącek: Zarys historii wojennej 15-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Lech Wyszczelski: Niemen 1920. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1991.
• Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918-1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
• Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 - wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1930.