Bitwa pod Wólką

Bitwa pod Wólką
— Wojna polsko-bolszewicka —
Czas	28 lipca 1920
Miejsce	Wólka
Terytorium	Polska
Przyczyna	ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Siły
8 Dywizja Piechoty 36 pułk piechoty 21 pułk piechoty oddziały 4. i 11 DS
Straty
750 żołnierzy 19 ckm-ów
brak współrzędnych

Generał Lucjan Żeligowski, Wojna w roku 1920 – wspomnienia i rozważania^[1]

Bitwa pod Wólką – walki polskich 36 pułku piechoty i 21 pułku piechoty z oddziałami sowieckiej 4 Dywizji Strzelców i 11 Dywizji Strzelców w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego podczas wojny polsko-bolszewickiej.

Położenie wojsk przed bitwą

W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej^[2]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła dalszy odwrót wojsk polskich^[3]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, 4 Armia nad Szczarę, a Grupa Poleska na Kanał Ogińskiego i Pińsk^[4][5].

Obrona wojsk polskich na linii Niemna i Szczary również nie spełniła oczekiwań. W walce z przeciwnikiem oddziały polskie poniosły duże straty i zbyt wcześnie zaczęły wycofanie na linię Bugu^[6][7].

W końcu lipca Front Północno-Wschodni znajdował się w odwrocie na linię Bugu i Narwi^[8]. Grupa gen. Władysława Junga została zepchnięta za Narew, a grupa gen. Daniela Konarzewskiego stała między Prużaną a Berezą Kartuską. Między obiema grupami, podległymi 4 Armii, wytworzyła się kilkudziesięciokilometrowa luka, w którą wtargnęły sowieckie 2 i 17 Dywizje Strzelców^[9]. Po obu stronach linii kolejowej Łuniniec – Brześć cofała się Grupa Poleska gen. Władysława Sikorskiego. Odwrót wojsk gen. Sikorskiego nie był wymuszony działaniami przeciwnika, ale wydarzeniami na północnym odcinku frontu^[10].

Plan polskiego Naczelnego Dowództwa zakładał, że 1. i 4 Armia oraz Grupa Poleska do 5 sierpnia będą bronić linii Narew – Orlanka oraz Leśna – Brześć i w ten sposób umożliwią przygotowanie kontrofensywy z rejonu Brześcia na lewe skrzydło wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Rozstrzygającą operację na linii Bug, Ostrołęka, Omulew doradzał też gen. Maxime Weygand^[11]. Warunkiem powodzenia było utrzymanie posiadającej wielkie znaczenie strategiczne Twierdzy Brzeskiej oraz pobicie 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego, co umożliwiłoby ściągnięcie nad Bug części sił polskich z Galicji^[12].

28 lipca Front Północno-Wschodni był nadal w odwrocie. 1 Armia opuściła Białystok i wycofała się na linię Narwi. Na lewym skrzydle polskiego frontu sowiecki 3 Korpus Kawalerii Gaja Gaja nadal parł na zachód, dochodząc aż pod Łomżę. Zagrożone zostało zarówno skrzydło, jak i tyły 1 Armii. W tym czasie zarówno dowódca armii, jak i dowódca frontu nie posiadali znaczących odwodów operacyjnych^[13].

Walki pod Wólką

W ostatnich dniach lipca, po przegranej bitwie nad Niemnem, polska 8 Dywizja Piechoty z grupy gen. Lucjana Żeligowskiego cofała się nad Narew. Oddziały sowieckiej 15 Armii wyprzedziły Polaków, a w rejonie Wólki polską dywizję zaatakowały silne oddziały sowieckie z 4 i 11 Dywizji Strzelców. Atakowane w rejonie toru kolejowego na południe od Juchnowca oraz pod wsią Biele pułki XVI Brygady Piechoty musiały przebijać się przez pierścień okrążenia. Otoczone pododdziały 21. i 36 pp przebijały się walcząc na bagnety. I i III/ 36 pp udało się wyjść z okrążenia^[14].

Oddziały polskie poniosły wysokie straty. 21 pułk piechoty stracił około pięciuset żołnierzy i połowę posiadanej broni maszynowej (19 ciężkich karabinów maszynowych)^[15]. Straty 36 pułku piechoty to około 250 żołnierzy. Praktycznie II bataliony obu tych pułków przestały istnieć^[a]. Krwawe walki obu pułków pozwoliły jednak na chwilę powstrzymać marsz nieprzyjaciela ku Narwi i utrzymać stanowiska obronne na północ od Wólki. Ocaliło to tabory 8 DP. Nocą z 28 na 29 lipca Polacy wycofali się za Narew^[16]. Oceniając zaciętość walki, sowieccy dowódcy uznali, że jest ona wstępem do poważniejszego i dłuższego oporu wojsk polskich i pośpiesznie ściągnęli w ten rejon kilka swoich dywizji, powodując zmniejszenie nacisku na innych odcinkach i opóźniając znacznie pościg^[14].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Mieczysław Fularski: Zarys historii wojennej 21-go Warszawskiego pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Materiały do historii wojny 1918-1920 r. T. I/1 Bitwa Warszawska – Bitwa nad Bugiem 27 VII – 7 VIII 1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1935.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2004. ISBN 83-85621-46-6.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Stefan Pomarański: Zarys historji wojennej 36-go pułku piechoty Legii Akademickiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919 – 30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 – wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1930.