Biuro Odszkodowań Wojennych

Kompletnie zniszczona polska wieś – Sucha.

Niemcy wysadzają kościół św. Michała z XIII wieku w Wieluniu.

Ruiny Zamku królewskiego w 1945 roku.

Linia kolejowa koło Warszawy zniszczona przez wycofujące się oddziały niemieckie – 1945

Biuro Odszkodowań Wojennych (w skrócie BOW) – instytucja powołana w 1945 roku przy Prezydium Rady Ministrów w Warszawie mająca za zadanie oszacowanie strat wojennych poniesionych przez Polskę w okresie II wojny światowej w latach 1939–1945^[1]. Biuro zajmowało się ustaleniem oraz oszacowaniem strat wojennych jakie poniosło państwo polskie, a także osoby prywatne w dziedzinie dóbr materialnych oraz kulturalnych, koordynując prace związane z przeprowadzeniem odszkodowań i rewindykacji^[2].

Historia

Jeszcze przed zakończeniem II wojny światowej dekretem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 27 września 1944 roku powołany został Resort Odszkodowań Wojennych. Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej przekształcił go Uchwałą Rady Ministrów z dnia 6 stycznia 1945 roku w Biuro Odszkodowań Wojennych^[3]. Zadaniem tej organizacji było oszacowanie całkowitej wartości strat wojennych Polski powstałych w wyniku okupacji niemieckiej ziem polskich w latach 1939–1945^[a][1].

Biuro działało przy Prezydium Rady Ministrów i było naczelną instytucją sprawującą kontrolę nad swoimi filiami przy innych ministerstwach oraz własnymi placówkami terenowymi, których zadaniem było zinwentaryzowanie oraz rejestracja zniszczeń i strat. Niezależnie od własnej struktury organizacyjnej Biuro Odszkodowań Wojennych współpracowało również z urzędami miejskimi i gminnymi, jednostkami samorządowymi, organizacjami zawodowymi i instytucjami jak Państwowy Zakład Ubezpieczeń Wojennych itp^[4].

Dane na temat zniszczeń wojennych zbierane przez te wszystkie instytucje spływały do BOW. Od lipca 1945 roku dane takie rejestrował także GUS, który szacował m.in. zniszczenia w przemyśle od stopnia dewastacji małych zakładów rzemieślniczych po zakłady przemysłowe powyżej 1000 pracowników^[5].

Pracownicy biura przez dwa lata dokumentowali dane dotyczące tego zagadnienia publikując finalnie w 1947 roku efekt swojej pracy w postaci oficjalnego raportu zatytułowanego Sprawozdanie Biura Odszkodowań Wojennych w przedmiocie strat i szkód wojennych Polski 1939–1945. Raport ten wskazywał ogromne straty w ludziach, majątku narodowym oraz dorobku kulturowym starając się precyzyjnie odpowiedzieć na pytanie: „Ile kosztowała Polskę II wojna światowa?”^[4].

Biuro Odszkodowań Wojennych obliczyło wartość wszystkich zniszczeń i rabunków na łączną kwotę 258 miliardów przedwojennych złotych^[6], co stanowiło równowartość ok. 50 miliardów dolarów amerykańskich (w 1939 roku). Powyższe straty, po przeliczeniu na wartość z roku 2004, wynosiły ok. 650-700 miliardów dolarów amerykańskich. Straty biologiczne Polski według obliczeń biura wyniosły natomiast nieco ponad 6 mln osób – w tym ok. 3 mln Polaków oraz 3 mln obywateli polskich narodowości żydowskiej^[7].

Kierownikiem, a następnie szefem Biura, w okresie od 31 grudnia 1944 do 28 lipca 1945 roku był Emil Sommerstein^[8]. W 1947 roku na podstawie uchwały Rady Ministrów Biuro Odszkodowań Wojennych przy Prezydium Rady Ministrów zostało zlikwidowane.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Praca zbiorowa: „Sprawozdanie w przedmiocie strat i szkód wojennych Polski w latach 1939–1945” plik DJVU. Warszawa: Biuro Odszkodowań Wojennych, 1947. [dostęp 2017-10-19]. (pol.).
• Witold Góralski: Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004. Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 2004. ISBN 978-83-89607-30-0. (pol.).
• Czesław Madajczyk: Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970. (pol.).
• Andrzej Jezierski: Historia gospodarcza Polski. Warszawa: Key Text Wydawnictw, 2010. ISBN 978-83-87251-71-0. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Opis materiałów zgromadzonych przez Biuro Odszkodowań Wojennych przy Prezydium Rady Ministrów w Warszawie zarchiwizowanych w Archiwum Akt Nowych.
• Sprawozdanie w przedmiocie strat i szkód wojennych Polski w latach 1939–1945 w bibliotece sejmowej.
• Sprawozdanie w przedmiocie strat i szkód wojennych Polski w latach 1939–1945 w trzech wersjach językowych: polskiej, niemieckiej i angielskiej (w formacie PDF) na stronie posła Mularczyka.