Blechhammer

Blechhammer

Podobóz Auschwitz-Birkenau
Odpowiedzialny	III Rzesza
Miejsce	Sławięcice
Liczba więźniów	około 4000[1]
Liczba ofiar	200[1]
Położenie na mapie Kędzierzyna-Koźla Blechhammer
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Blechhammer
Położenie na mapie województwa opolskiego Blechhammer
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego Blechhammer
50,358327°N 18,321722°E/50,358327 18,321722

Blechhammer – niemiecki nazistowski obóz pracy i filia Auschwitz-Birkenau znajdujący się na terenie Sławięcic, jednej z dzielnic Kędzierzyna-Koźla.

Historia

Na przełomie lat 1939/1940 spółka akcyjna Oberschlesische Hydrierwerke AG Blechhammer rozpoczęła budowę fabryki benzyny syntetycznej w Blachowni Śląskiej. Ściśle wiązało się to z ekspansywnymi planami polityki hitlerowskiej w czasie drugiej wojny światowej^[2].

Do rozbudowy i obsługi tych zakładów wykorzystywano przede wszystkim robotników przywiezionych na roboty przymusowe oraz więźniów i jeńców wojennych. Cały teren przyzakładowy pokryto gęstą siecią obozów, w których umieszczano dziesiątki tysięcy ludzi.

Ze względu na charakter tych obozów można je podzielić na trzy zasadnicze grupy: obozy pracy przymusowej, obozy karne i obozy jenieckie. Najliczniejszą grupę stanowiły obozy pracy przymusowej, wśród których przeważali Polacy.

Specyficzną kategorię obozów pracy przymusowej stanowiły obozy żydowskie^[3]. W okolicach Kędzierzyna (Heydebreck) i Blachowni Śląskiej (Blechhammer) było ich kilka, m.in. Bierawie (Reigersfeld), na Górze św. Anny (Annaberg), w Sławięcicach (Ehrenforst) tzw. „Dorflager”. W obozach tych osadzano Żydów przeważnie z Górnego Śląska. W miarę nasilania akcji likwidacji gett i wywożenia ludności żydowskiej do obozów zagłady, obozy przymusowej pracy Żydów były systematycznie likwidowane^[4].

Na przełomie lat 1943/44 większość więźniów-Żydów z obozów pracy w rejonie koźleckim przeniesiono do tzw. „Judenlager”, położonego w pobliżu dworca kolejowego w Sławięcicach niedaleko Blachowni Śląskiej^[5]. Był to jeden z najstarszych obozów przymusowej pracy Żydów w tym rejonie. Jego budowę rozpoczęto w 1942 roku siłami około 350 Żydów przywiezionych do Sławięcic w marcu lub kwietniu 1942 roku z obozu pracy na Górze św. Anny. Początkowo umieszczano ich w obozie „Dorflager” w Sławięcicach a następnie w czerwcu tegoż roku przeniesiono do sześciu baraków znajdujących się w pobliżu tego obozu. W ten sposób powstał następnie rozbudowany i powiększony nowy obóz, zwany „Judenlager”^[6]. Kierowano do niego dalsze transporty Żydów przeważnie z Górnego Śląska. W krótkim czasie stan obozu osiągnął liczbę kilku tysięcy więźniów. Funkcję Lagerführera pełnił wówczas Erich Hoffmann. Jednym ze strażników w obozie był funkcjonariusz policji Rettinghausen zwany przez więźniów „Mikwennik”^[7].

Pod koniec 1943 roku komendantura obozu koncentracyjnego Oświęcim III rozpoczęła pertraktacje w sprawie przejęcia „Judenlager” pod swój zarząd^[8]. Zostały one sfinalizowane 1 kwietnia 1944 roku. „Judenlager” został podporządkowany obozowi koncentracyjnemu Oświęcim III i stał się jednym z oświęcimskich podobozów^[9]. Odtąd w dokumentach figurował on pod nazwą „Arbeitslager Blechhammer”^[10].

Podobóz był położony przy drodze prowadzącej do dworca kolejowego z centrum Sławięcic, w odległości 2,5 km na południowy wschód od Blachowni Śląskiej. Od strony wschodniej i zachodniej otaczał go las, od południa przylegał do bocznicy kolejowej zakładów chemicznych w Blachowni, natomiast od północy sąsiadował z barakami SS. Cały teren obozu (o powierzchni 4 hektarów) otoczony był wysokim na 4 metry murem betonowym. W górnej części ogrodzenia rozciągnięty był drut kolczasty, przez który płynął prąd elektryczny, oraz znajdowała się instalacja oświetleniowa.

Wzdłuż wewnętrznej strony ogrodzenia stały betonowe wieże strażnicze a na zewnątrz muru betonowe bunkry, będące schronami przeciwlotniczymi^[11]. W obrębie ogrodzenia mieściło się około 25 drewnianych baraków mieszkalnych i szpitalnych (o wymiarach około 7,5 metra na 40 metrów) oraz baraki-ustępy, umywalnie, warsztaty i podziemne magazyny^[12].

Po przejęciu obozu przez SS, wybudowano w północno-wschodnim narożniku krematorium. Był to niewielki budynek murowany (o wymiarach 7,6 metra długości, 5,6 metra szerokości i 2,35 metra wysokości), w którym znajdował się żelazny piec na paliwo płynne do spalania zwłok. Zwłoki wkładano do pieca na specjalnych żelaznych noszach. Jednocześnie można było spalić dwoje zwłok^[13].

21 stycznia 1945 rozpoczął się wspólny marsz więźniów i robotników przymusowych z różnych obozów w regionie, który miał na celu albo sprowadzenie niewolników do obozu Groß-Rosen. W dniu ewakuacji Blechhammer opuściło około 4000 więźniów. Marsz śmierci prowadził przez Koźle – Prudnik – Głuchołazy – Nysę – Otmuchów – Ząbkowice Śląskie – Świdnicę i Strzegom do Groß-Rosen, do którego ocaleni dotarli 2 lutego. Podczas marszu esesmani zabili około 800 więźniów^[14].

Pod względem organizacyjnym podobóz Blechhammer nie różnił się od innych podobozów oświęcimskich. Na czele władz obozowych stał kierownik (Lagerführer). Pełnił on jednocześnie funkcję dowódcy kompanii wartowniczej (Kompanieführer), w związku z czym podlegali mu: podoficer raportowy (Rapportführer), nadzorcy bloków (Blockführerzy), sanitariusze (SS-Sänitats Dienstgrad – SDG), Stabsscharführer oraz strażnicy SS. Jako autonomiczna komórka organizacyjna w obozie funkcjonował oddział polityczny (Politische Abteilung). Pierwszym kierownikiem obozu i dowódcą 7. kompanii wartowniczej, wyznaczonej do pilnowania więźniów podobozu Blechhammer, został mianowany SS-Hauptsturmführer Otto Brossmann^[15]. Pełnił on swoje funkcje do dnia 9 listopada 1944 roku. W tym dniu funkcję dowódcy 7. kompanii wartowniczej i kierownika podobozu Blechhammer przejął SS-Untersturmführer Kurt Klipp^[16]. Na stanowiskach tych pozostał do czasu ewakuacji podobozu w styczniu 1945 roku. Najbliższym współpracownikiem obu kierowników był szef oddziału politycznego SS-Oberscharführer Walter Schmidt^[a]. Sprawami personalnymi SS-manów wchodzących w skład kompanii wartowniczej oraz przydzielaniem czynności służbowych zajmował się Stabsscharführer, którym był mianowany SS-Oberscharführer Fritz Klingberg^[17], natomiast funkcję Rapportführera pełnił SS-Unterscharführer Hans Stefan Olejak^[18].

Nadzór nad szpitalem obozowym powierzony był sanitariuszom (SS-Sänitats Dienstgrad), którzy również byli odpowiedzialni za stan sanitarny całego obozu. Stanowisko to zajmowali kolejno: SS-Oberscharführer Herbert Scherpe^[19]; SS-Sturmmann Peter Quirin^[b]; SS-Sturmmann Karl Kaufmann^[20] oraz SS-Hauptscharführer Heinrich Müller^[c].

• 

  Obóz Blechhammer, Krematorium

• 

  Obóz Blechhammer, Wejście do obozu

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Stowarzyszenie Blechhammer1944 (polski)
• Wizualizacja obozu Judenlager w Sławięcicach