Bliżyn

Artykuł

51°06′32″N 20°45′24″E

- błąd

39 m

WD

51°6'28.01"N, 20°45'33.66"E

- błąd

1 m

Odległość

237 m

Bliżyn
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny pw. św. Ludwika z 1896
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

skarżyski

Gmina

Bliżyn

Liczba ludności (2021)

1707[1]

Strefa numeracyjna

41

Kod pocztowy

26-120[2]

Tablice rejestracyjne

TSK

SIMC

0228192[3]

Położenie na mapie gminy Bliżyn
Mapa konturowa gminy Bliżyn, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Bliżyn”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Bliżyn”
Położenie na mapie powiatu skarżyskiego
Mapa konturowa powiatu skarżyskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Bliżyn”
Ziemia51°06′32″N 20°45′24″E/51,108889 20,756667

Bliżyn – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie skarżyskim, nad rzeką Kamienna[4][3]. Siedziba gminy Bliżyn licząca w 2012 r. 1785[5] mieszkańców. Przez Bliżyn przebiega droga krajowa 42 i linia kolejowa 25 ze Skarżyska-Kamiennej do Tomaszowa Mazowieckiego.

Integralne części wsi

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bliżyn.

Turystyka i przyroda

Bliżyn, mający w przeszłości charakter osady przemysłowej, pełni obecnie funkcje gminnego centrum administracyjnego, handlowego i usługowego. Miejscowość, malowniczo położona w dolinie rzeki Kamiennej, w strefie ochronnej Suchedniowsko-Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego, między dużymi kompleksami leśnymi – Puszczą Świętokrzyską i Lasami Majdowsko-Niekłańskimi – posiada także walory rekreacyjne. Jest punktem startowym zielonego szlaku turystycznego prowadzącego do Zagnańska i czarnego szlaku turystycznego prowadzącego do Sołtykowa. Przez Bliżyn prowadzi także Piekielny Szlak.

W lasach otaczających Bliżyn położonych jest kilka rezerwatów przyrodniczych – m.in. 50-hektarowy rezerwat Świnia Góra, chroniący fragment lasu o pierwotnym charakterze. W 2005 r. w Puszczy Świętokrzyskiej osiedliła się wataha wilków, chronionych ssaków drapieżnych[6].

W Bliżynie znajduje się prywatne muzeum Domek Tkaczki[7].

W maju 2002 r. w czasie wielkiej powodzi doszło do wielu szkód, m.in. przerwania tamy zalewu oraz zerwania wiaduktu kolejowego w miejscowości Wołów na terenie gminy. Zalew odbudowano, na przełomie lutego i marca 2012 r. powiększony zbiornik napełniono wodą, a jego otwarcie nastąpiło w czerwcu 2012 r.[8]

Historia

Pierwsza wzmianka o Bliżynie (Blizinie) pochodzi z kronik Długosza z 1410 r., wówczas to Władysław Jagiełło nocował w Bliżynie (u Długosza „Blisziny”) w nocy z 21 na 22 czerwca w drodze pod Grunwald[9]. Z okazji 600 tego wydarzenia w Bliżynie powstał pomnik Jagiełły, niedaleko urzędu gminy[10].

Wieś była jedną z miejscowości należących do Zagłębia Staropolskiego. Na początku XVI w. powstały w Bliżynie pierwsze kuźnice. W XVIII wieku funkcjonowały tu trzy dymarki dające rocznie 1500 cetnarów żelaza[11].

Prywatna wieś szlachecka Blizin, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie opoczyńskim województwa sandomierskiego[12]. W okresie XVI wieku wieś należała do rodu Karwickich wraz z Karwicami. W 1577 pobór płacił Stanisław Karwicki – starosta latowicki, od 2 ½ łana kmiecego[13].

W wieku XIX Bliżyn opisano jako wieś nad rzeką Kużniczką, w powiecie koneckim, gminie Blizin, parafii Odrowąż. W drugiej połowie XIX wieku istniał tu wielki piec, fryszerka, kuźnica. Kościół filialny podlegał parafii Odrowąż. Wieś była siedzibą urzędu gminny. Według spisu miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z 1827 r. było tu 18 domów i 150 mieszkańców. Około 1880, 34 domostwa. Gmina Bliżyn należała do sądu gminnego okręgu II w Chlewiskach, stacja pocztowa była w Suchedniowie[14].

W 1841 Bliżyn był własnością Wielogłowskich. Posiadał wielki piec, 16 warsztatów ręcznych i 5 fryszerek dostarczających w sumie 10000 cetnarów surowego i 6000 cetnarów kutego żelaza. Fabryki rozwinęły się właściwie pod rządami hrabiostwa Platerów a ich rozkwit trwał do 1905[15].

Oficyna, tzw. „Zameczek”, obecnie Gminny Ośrodek Kultury w Bliżynie
Ruiny wieży ciśnień w Bliżynie

Bliżyn jest znany także jako miejsce, gdzie jedynie w okręgu doszło do ciągłości wydobywania węgla przy urobku rudy. Miało to miejsce w kopalni „Piekło”. Furta[a] wynosiła 0,55 m, w stropie piaskowiec, w spągu łupek szary, pokład w dwóch warstewkach bardzo zanieczyszczonych przerostami. W latach 1916 i 1917 wydobyto i wysłano koleją ogółem 750 ton tego węgla[16].

Podczas II wojny światowej, na terenie fabryki farb i lakierów, znajdował się tu niemiecki obóz dla jeńców radzieckich, przekształcony w obóz pracy przymusowej (podobóz obozu koncentracyjnego w Majdanku)[17].

W Bliżynie w 1942 r. Niemcy utworzyli obóz jeńców radzieckich. Po wymordowaniu ok. 8500 osób od marca 1943 r. w obozie pracy przymusowej zaczęto osadzać więźniów cywilnych, Żydów i Polaków. W 1943 r. więziono przeciętnie ok. 5000 osób, w tym ok. 4000 pochodzenia żydowskiego. Więźniów zatrudniano w pobliskich kamieniołomach i na terenie obozu w warsztatach branży odzieżowo-obuwniczej. Od marca 1943 r. do czasu przekazania obozu Majdankowi komendantem Bliżyna był SS-Untersturmführer Paul Nell. Obóz został zamknięty w roku 1944 po przekazaniu więźniów do KL Majdanek[18].

Zabytki

Do rejestru zabytków nieruchomych zostały wpisane obiekty[19]:

  • parafialny kościół pw. św. Ludwika z lat 1896–1900 (nr rej.: A.271 z 27.04.2009),
  • drewniany, filialny kościół pw. św. Zofii, dawna kaplica dworska z 1818 r. (nr rej.: A.791/1 z 23.03.1957 i z 15.06.1967),
  • cmentarz rodowy przy kościele z 2 połowy XIX w. wraz z murowanym ogrodzeniem z 3 ćw. XIX w. (nr rej.: A.791/2-3 z25.05.2012),
  • pozostałości zespołu pałacowego (nr rej.: A.792/1-2 z 11.12.1957 i z 7.03.2013):

Poza rejestrem

  • Wieża ciśnień pozostała po odlewni żeliwa „Ludwików” z XIX wieku[20][21]

Urodzeni

Uwagi

  1. ↑ Furta – (górnictwo rudne) miąższość warstw od spągu płaskuru dolnego do stropu płaskuru górnego, czyli grupa pokładów rudy wraz z przerostami, w której prowadzona jest eksploatacja.

Przypisy

  1. ↑ Liczba ludności gminy Bliżyn stan na 31.12.2021[dostęp 2022-09-18]
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 67 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT.
  4. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ Strategia rozwoju Gminy Bliżyn na lata 2014–2024. ugblizyn.bip.doc.pl. [dostęp 2015-03-18].
  6. ↑ Artykuł o wilkach w Puszczy Świętokrzyskiej w International Wolf Magazine. [dostęp 2009-01-07]. (ang.).
  7. ↑ Mapa Kultury.
  8. ↑ Po 10 latach Bliżyn znów ma zalew. echodnia.eu.
  9. ↑ Polona: Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście. T. 4, ks. 11, 12. s. 13. [dostęp 2018-10-12].
  10. ↑ Pomnik króla w Bliżynie. Gazeta Wyborcza.
  11. ↑ Witold Kula: Szkice o manufakturach w Polsce XVIII wieku, tom 2. Warszawa: PWN, 1956, s. 477.
  12. ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
  13. ↑ Blizin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 161.
  14. ↑ Blizin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 244.
  15. ↑ Dekanat Konecki Ks. Jan Wiśniewski Radom 1913 -str 6.
  16. ↑ inż. A Białkowski. Pokłady rudy żelaznej w ziemi radomskiej i północnej części ziemi kieleckiej.
  17. ↑ Lechosław Herz: Góry Świętokrzyskie (mapa turystyczna). Warszawa – Wrocław: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1982.
  18. ↑ KL Majdanek.
  19. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 59 [dostęp 2018-02-05].
  20. ↑ Uchwała nr V/29/2019 Rady Gminy Bliżyn z dnia 14 marca 2019 r. w sprawie uchwalenia Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Bliżyn na lata 2019–2022. edziennik.kielce.uw.gov.pl.
  21. ↑ Swego nie znacie. echodnia.eu.

Linki zewnętrzne

Gmina Bliżyn
Wsie
Osady leśne
Integralne
części wsi

Herb Gminy Bliżyn

Media użyte na tej stronie

Świętokrzyskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Świętokrzyskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 51.4 N
  • S: 50.1N
  • W: 19.6 E
  • E: 22 E
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Blizyn kosciol sw ludwik by sH.jpg
Autor: Witkowski Marcin, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Bliżyn - kościół parafialny pw. św. Ludwika z 1896 r.
Distinctive emblem for cultural property.svg Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków województwa świętokrzyskiego pod numerem A.271 from 27.04.2009.
Oficyna tzw Zameczek obecnie GOK 1 poł XIX w Bliżyn ul Staszica 2 ----.jpg
Autor: Wojciech Domagała, Licencja: CC BY 3.0
Bliżyn, oficyna, tzw. „Zameczek”, obecnie GOK, 1 poł. XIX w.
Wieża Ciśnień w Bliżynie.jpg
Autor: Jakub T. Jankiewicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ruiny wieży ciśnień w Bliżynie, będącej częścią stalowni z XIX w.
Skarżysko County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Skarżysko County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 51.21 N
  • S: 50.92 N
  • W: 20.58 E
  • E: 21.00 E