Bluszcz
 Kwitnący bluszcz pospolity | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | bluszcz |
| Nazwa systematyczna | |
| Hedera L. Sp. Pl. 202. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
.jpg)
Bluszcz (Hedera L.) – rodzaj roślin z rodziny araliowatych (Araliaceae). Obejmuje w zależności od ujęcia systematycznego od ok. 12[4], poprzez 18[5] do ok. 22[6] gatunków. Występują one w Europie, północnej Afryce, w tym na Wyspach Kanaryjskich, Maderze i Azorach, na Kaukazie oraz w zachodniej, centralnej i wschodniej Azji[4][6]. Do flory Polski należy jeden gatunek – bluszcz pospolity Hedera helix[7]. Rośliny te zasiedlają lasy i tereny skaliste, wspinając się po drzewach i skałach. Kwiaty zapylane są przez pszczoły i muchówki. Owoce są chętnie jadane przez ptaki, a zimozielone liście chętnie zgryzane bywają zimą przez jeleniowate i owce[6].
Liczne gatunki i odmiany uprawiane są jako rośliny ozdobne, zarówno w domach jako rośliny doniczkowe, jak i w ogrodach i parkach jako pnącza lub rośliny okrywowe. Kwiaty są miododajne[8]. Rośliny te wykorzystywane są także jako lecznicze, źródło ślimakobójczych saponin, źródło drewna i barwników[4].
Morfologia
- Pokrój
- Pnącza wspinające się dzięki drobnym korzeniom przybyszowym, tworzącym się na płonnych pędach po stronie stykającej się z podporą. Pędy pokryte włoskami promienistymi lub tarczkowatymi[8]. Osiągają do ponad 10 m wysokości[6].
- Liście
- Pojedyncze, zimozielone, skrętoległe. Charakterystyczne dla większości przedstawicieli rodzaju jest występowanie liści dwupostaciowych – na pędach kwitnących liście są całkowite i całobrzegie, na pędach wegetatywnych są klapowane lub grubo ząbkowane[8].
- Kwiaty
- Zebrane są w szczytowe, kuliste baldachy. Kwiaty są drobne, obupłciowe, 5-krotne, zielonkawożółte. Działek kielicha 5, całobrzegich lub ząbkowanych. Płatków korony 5, krótkich, szeroko rozpostartych w czasie kwitnienia. Pręcików i owocolistków jest po 5. Zalążnia jest dolna, cztero- lub pięciokomorowa, szyjka słupka pojedyncza na szczycie rozdzielona[6].
- Owoce
- Okrągłe, czarne, żółte, pomarańczowe lub czerwonawe pestkowce podobne do jagód, zawierające 3–5 nasion. Dojrzewają wiosną lub latem następnego roku po kwitnieniu[8].
Systematyka
Pozycja systematyczna rodzaju
- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów wyróżnianych w obrębie podrodziny Aralioideae w rodzinie araliowatych (Araliaceae)[2].
Podział rodzaju
Niektóre gatunki zaliczane do tego rodzaju są czasem traktowane jako podgatunki czy odmiany gatunku H. helix, który był opisany jako pierwszy. Dlatego zalicza się do rodzaju od 5[9] do 16[10], czy nawet 22 gatunków[6]. Między wieloma gatunkami brak ostrych granic pozwalających na ich identyfikację[4]. W obrębie rodzaju wyróżnia się dwa klady. Jeden obejmuje gatunki diploidalne (w tym bluszcz pospolity) wraz z pochodzącymi od nich taksonami poliploidalnymi, których centrum zróżnicowania jest Makaronezja i zachodnia część basenu Morza Śródziemnego. Centrum różnicowania drugiej linii rozwojowej jest wschodnia część basenu Morza Śródziemnego oraz zachodnia część Azji[10].
- Wykaz gatunków[5]
- Hedera algeriensis Rantonnet ex C.Morren
- Hedera azorica Carrière
- Hedera canariensis Willd. – bluszcz kanaryjski
- Hedera caucasigena Pojark.
- Hedera colchica (K.Koch) K.Koch – bluszcz kolchidzki
- Hedera crebrescens M.Bényei-Himmer & M.Höhn
- Hedera cypria McAll.
- Hedera helix L. – bluszcz pospolity
- Hedera hibernica Poit. – bluszcz irlandzki
- Hedera iberica (McAll.) Ackerf. & J.Wen
- Hedera maderensis K.Koch ex A.Rutherf.
- Hedera maroccana McAll.
- Hedera nepalensis K.Koch – bluszcz himalajski
- Hedera pastuchovii Woronow – bluszcz Pastuchowa
- Hedera rhizomatifera (McAll.) Jury
- Hedera rhombea (Miq.) Paul – bluszcz japoński
- Hedera sinensis (Tobler) Hand.-Mazz. – bluszcz chiński
- Hedera × soroksarensis M.Bényei-Himmer & M.Höhn
- Hedera taurica (Hibberd) Carrière
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-27] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-04].
- ↑ a b c d David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 425. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ a b Hedera L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-12].
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 380. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 91, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste D-H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 277-278. ISBN 83-01-12029-0.
- ↑ Władysław Bugała: Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1991. ISBN 83-09-00013-8.
- ↑ a b Jennifer Ackerfield, Jun Wen. Evolution of Hedera (The Ivy Genus, Araliaceae): Insights from Chloroplast DNA Data. „International Journal of Plant Sciences”. 164, 4, s. 593-602, 2003 (ang.). [dostęp 2010-04-27].
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Hedera helix, Araliaceae, Common Ivy, inflorescences; Karlsruhe, Germany. The fresh, fully developed not woodened sprouts before or at the begin of bloom are used in homeopathy as remedy: Hedera helix (Hed.)
Autor: Vinayaraj, Licencja: CC BY-SA 4.0
Photos from Bhutan during LGFC - Bhutan 2019