Bożena Kociołkowska

Bożena Kociołkowska
Data i miejsce urodzenia

27 marca 1941
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

taniec, choreografia

Epoka

balet

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Bożena Kociołkowska (ur. 27 marca 1941 w Warszawie) – artystka baletu: tancerka, pedagog, choreograf. Od 1960 roku tancerka, a od 1962 roku solistka Państwowej Opery Warszawskiej[1], a potem Teatru Wielkiego w Warszawie, gdzie w latach 1967–1986 była pierwszą solistką[2][a].

Życiorys

Wykształcenie

W 1960 roku ukończyła Państwową Średnią Szkołę Baletową w Warszawie, w roku 1979 warszawską Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną (Wydział Wychowania Muzycznego) w zakresie pedagogiki tańca, a w 1991 roku Podyplomowe Studium Obrotu Dziełami Sztuki Profesjonalnej na wydziale Handlu Zagranicznego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.

Debiut sceniczny

W niespełna rok po skończeniu szkoły baletowej (18 stycznia 1961) zadebiutowała na scenie Państwowej Opery Warszawskiej partią Odetty-Odylii w Jeziorze łabędzim Czajkowskiego w tradycyjnej wersji choreograficznej, zrealizowanej przez Natalię Konius i Aleksandra Sobola. Alicja Bońkowska pisała wówczas w dwutygodniku „Współczesność”: „Bez precedensu w powojennej historii naszego baletu jest przecież wypadek wystąpienia dziewiętnastoletniej absolwentki warszawskiej Szkoły Baletowej w arcytrudnej roli Odetty-Odylii w tradycyjnej wersji Jeziora łabędziego. Kociołkowska jest jedyną z tych tancerek, która to pokonała”.

Kariera artystyczna

Po tym debiucie, w 1962 roku awansowała na stanowisko solistki baletu Opery Warszawskiej, a po przeniesieniu zespołu baletowego do odbudowanego Teatru Wielkiego, w 1967 roku została tam pierwszą solistką baletu. Podczas swojej kariery na scenie warszawskiej obejmowała wiele ról z repertuaru klasycznego i współczesnego, takich jak: Odetta-Odylia w Jeziorze łabędzim (w kolejnych inscenizacjach tradycyjnych z lat 1961, 1966 i 1973; po raz setny wykonała tę partię 21 grudnia 1977), Królowa Miedzianej Góry w Kamiennym kwiecie Prokofjewa w choreografii Aleksandra Tomskiego (1961), Dziewczyna w Czterech temperamentach Hindemitha w choreografii Françoise Adret (1962), Młynarka w Trójkątnym kapeluszu de Falli w choreografii Françoise Adret (1962), Dziewczyna w Zaczarowanej oberży Szałowskiego w choreografii Witolda Grucy (1962), Eurydyka w Orfeuszu Strawińskiego w choreografii Alfreda Rodriguesa(1963), Solistka w Święcie wiosny Strawińskiego w choreografii Alfreda Rodriguesa (1965), Panna Młoda w Harnasiach Szymanowskiego w choreografii Eugeniusza Paplińskiego (1966), Kitri w Don Kichocie Minkusa w choreografii Aleksieja Cziczinadzego (1967), Francesca we Francesce da Rimini Czajkowskiego w choreografii Aleksieja Cziczinadze (1968), Mirta w Giselle Adama w choreografii tradycyjnej (1968), Aegina w Spartakusie Chaczaturiana w choreografii Jewgienija Czangi (1968), Wróżka w Kopciuszku w choreografii Aleksieja Cziczinadzego (1969), rola tytułowa w Pannie Julii Rangströma w choreografii Birgit Cullberg (1975), Solistka (Mazurek D-dur)[3] w Sylfidach do muzyki Chopina w choreografii Michaiła Fokina (1975), pamiętna rola tytułowa w Fedrze Aurica w choreografii Serge'a Lifara (1978) oraz wiele innych.

Współpracowała w kraju lub za granicą z wieloma wybitnymi choreografami i pedagogami, takimi jak: Natalia Konius, Aleksiej Cziczinadze, Alicia Alonso, Serge Lifar, Birgit Cullberg, Asaf Messerer, Maja Plisiecka, Pierre Lacotte, Alberto Méndez, Alfred Rodrigues, Anton Dolin, Leon Wójcikowski, Witold Gruca i inni. Wszyscy oni w różnych latach mieli wpływ na ukształtowanie jej osobowości artystycznej i warsztatu pedagogicznego. Tańczyła z takimi tancerzami, jak: Henryk Giero, Zygmunt Jasman, Ryszard Krawucki, Feliks Malinowski, Zbigniew Strzałkowski, Janusz Smoliński, Stanisław Szymański, Wojciech Wiesiołłowski, Gerard Wilk, Kazimierz Wrzosek.

W latach 1964-1983 występowała prawie we wszystkich krajach Europy, a także w Stanach Zjednoczonych i na Kubie – brała udział w występach gościnnych baletu Teatru Wielkiego lub koncertowała w repertuarze estradowymi. Brała też udział w filmowych wersjach kilku baletów oraz w programach i spektaklach telewizyjnych, m.in. w Święcie wiosny, Orfeuszu i Eurydyce, Salmo gioioso, Claire de Lune. Otrzymała liczne stypendia zagraniczne, m.in.: Centre Intemational d'Art Choreographique w Paryżu, Polucca Schule w Dreźnie, Inter-Balet w Budapeszcie, International Ballet w Hawanie, Ruth Page Foundation w School of Dance w Chicago, Centro di Danza w Rzymie, Giordano Jazz Dance w Chicago.

Wybrane recenzje

Przede wszystkim dwa widowiska nie schodzą z ust tych, którzy mniej więcej regularnie odwiedzają Filharmonię i Teatr Wielki. Dwa nazwiska dawno i dobrze zapamiętane, a jednak na nowo odkrywane. Bożena Kociołkowska i Arturo Moreira Lima. Kociołkowska tańczy główne role w Teatrze Wielkim od kilkunastu lat. Zawsze była podziwianą Odettą-Odylią w Jeziorze łabędzim czy niezastąpioną Mirtą w Giselle, nawet sam Lifar miał powiedzieć, że to najznakomitsza tancerka jaką widział w Polsce. Teraz po premierze baletów Sergiusza Lifara w Teatrze Wielkim publiczność przekonała się, że Kociołkowska jest też wybitną indywidualnością aktorską wśród tancerzy. W tytułowej roli Fedry tworzy postać, tworzy charakter, grę uczuć i myśli pełną psychologicznych niuansów, porywa siłą wyrazu. Jej Fedra jest ukoronowaniem takich sukcesów, jak groteskowa rola w Salmo gioioso, i jak głęboko psychologiczne potraktowanie roli w Pannie Julii.

Janusz Ekiert, „Życie Warszawy”, 1978

Bożena Kociołkowska, młoda, ładna, bardzo zdolna balerina, występuje w najbardziej odpowiedzialnych rolach repertuaru sceny warszawskiej. Tańczyła z powodzeniem rolę Odetty-Odylii w Jeziorze łabędzim, kreowała postać Dziewczyny w balecie Cztery temperamenty, Młynarki w Trójkątnym kapeluszu i Eurydyki w balecie Orfeusz. Odznacza się dobrym opanowaniem techniki tańca klasycznego i pewnością wykonania. W roli Kitri w balecie Don Kichot nie tylko prześlicznie wyglądała, ale tańczyła z ogromnym wdziękiem, pokonywała trudności techniczne bez najmniejszego wysiłku. Tancerka nabywa jakiegoś spokoju, prostoty, dystynkcji, co w dziwny sposób upodabnia ją do typu tak świetnych balerin angielskich. Publiczność zawsze przyjmuje Bożenę Kociołkowską bardzo gorąco.

Tacjanna Wysocka, „Dzieje baletu”, 1970

Praca choreografa

W latach 1981–1996 zajmowała się także pracą choreograficzną. Opracowała choreografię do 35 spektakli muzycznych i dramatycznych, a także do baletów: Straussiada, Miscelanea, Czerwony Kapturek, zarówno w kraju, jak i za granicą (Niemcy, Jugosławia, Włochy).

Po zejściu ze sceny

W latach 1992–1993 sprawowała funkcję kierownika baletu Baletu Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej, a w latach 1993–1994 baletu Teatru Wielkiego w Łodzi. W latach 1994–1995 była kierownikiem artystycznym Państwowej Szkoły Baletowej w Warszawie, a w latach 1998-2007 Ogólnokształcącej Szkoły Baletowej w Bytomiu. Sprawowała także funkcję dyrektora artystycznego i organizacyjnego I i II Festiwalu „Dance of the World” (Gdańsk,1991 i Warszawa, 1996) oraz I Polsko-Niemieckich Warsztatów Tańca Współczesnego „Taniec dla tolerancji” w Łodzi (1994). W 2003 r. była jurorem Międzynarodowego Konkursu Tańca w Brnie.

Od wielu lat zajmuje się działalnością pedagogiczną, zarówno w kraju, jak i za granicą. Była pedagogiem w Akademii Muzycznej w Warszawie (1980), nauczycielem w Państwowej Średniej Szkoły Baletowej w Warszawie (1993), baletmistrzem w Teatro dell' Opera w Rzymie (1981–1982), pedagogiem szkół baletowych we Włoszech, Niemczech, Francji, pedagogiem Internationales Tanzprojekt w Akwizgranie, Bielefeld i Bonn (1992), Internationale Tanzwerkstatt w Bonn (1993), podczas I Światowego Kongresu Tańca w San Francisco, gdzie była jednym z pomysłodawców i twórców (1993), w latach 1992–1994 podczas Międzynarodowych Warsztatów w Niemczech, Italii, USA. Jest pomysłodawczynią wielu przedsięwzięć propagujących taniec klasyczny i współczesny na terenie kraju i za granicą, do których należą Międzynarodowe Spotkania Młodych Tancerzy w Bytomiu, projekty: „Zatańcz i ty”, kierowany do młodzieży i „Młodzi tancerze w Europie”, konkursy tańca „Trepsychora”, konkurs choreograficzny młodych tancerzy w Bytomiu.

Zajmuje się również działalnością społeczną. W latach 1991–1994 była przewodniczącą Sekcji Baletu ZASP, w latach 1992–1998 członkiem Międzynarodowego Komitetu Sieci Tańca Artystycznego w Bonn, a w latach 1995–1999 przewodniczącą Sekcji Choreografii ZAiKS. Była inicjatorską powstania rzeźby „W hołdzie polskim artystom baletu” odsłoniętej w 2016 przed gmachem Teatru Wielkiego w Warszawie[4].

Nagrody i odznaczenia

Źródło:[5]

Uwagi

  1. ↑ Przypisywany niejednokrotnie artystce tytuł primabaleriny jest bezzasadny, bowiem jedyną tytularną primabaleriną była w tamtych latach Maria Krzyszkowska, a Bożena Kociołkowska w okresie swojej kariery należała do grupy pierwszych solistów baletu Teatru Wielkiego. Potwierdzają to liczne wydawnictwa Teatru Wielkiego, w tym: 25 lat Opery Warszawskiej w Polsce Ludowej 1945-1970, Teatr Wielki, Warszawa, 1970, s. 36.

Przypisy

  1. ↑ Irena Turska, Almanach baletu polskiego, 1945-1974, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków, 1983, s.164.
  2. ↑ 25 lat Opery Warszawskiej w Polsce Ludowej 1945-1970, Teatr Wielki, Warszawa, 1970, s. 36.
  3. ↑ Irena Turska, Przewodnik baletowy, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków, 2011, s. 70-72. ISBN 978-83-224-0926-8
  4. ↑ W hołdzie polskim artystom baletu. teatrwielki.pl, Teatr Wielki - Opera Narodowa. [dostęp 2022-01-15].
  5. ↑ Bożena Kociołkowska. teatrwielki.pl. [dostęp 2017-03-24].
  6. ↑ XXV edycja Nagród im. Witolda Hulewicza. oficjalna strona [dostęp 2021-05-29]

Media użyte na tej stronie

POL Srebrny Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis BAR.png
Baretka Srebrnego Medalu "Zasłużony Kulturze - Gloria Artis"