Božena Slančíková-Timrava

Božena Slančíková-Timrava Božena Slančíková
Data i miejsce urodzenia	2 października 1867 Polichno
Data i miejsce śmierci	27 listopada 1951 Łuczeniec
Narodowość	słowacka
Język	słowacki
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Epoka	realizm
Odznaczenia
Artysta narodowy CSR (1947)
Strona internetowa

Božena Slančíková-Timrava, właściwie Božena Slančíková (ur. 2 października 1867 w Polichnie, zm. 27 listopada 1951 w Łuczeńcu) – słowacka pisarka, dramaturg, publicystka, redaktorka, działaczka społeczna, czołowa postać ruchu kobiecego na Słowacji. Znana jest pod pseudonimem Timrava, podpisywała się także „Teta z Polichna”^[1]. Timrava została zaczerpnięta od nazwy małego jeziora z fontanną, przy którym lubiła siedzieć podczas pisania.

Tablica pamiątkowa Boženy Slančíkovej–Timravy, Polichno

Tablica pamiątkowa Boženy Slančíkovej–Timravy, Łuczeniec

Życiorys

Božena urodziła się w rodzinie Pavla Slančíka, pastora luterańskiego i jednego ze współzałożycieli Macierzy Słowackiej oraz Evy Márii Honétzy^[2]. Miała liczne rodzeństwo i rodziców nie było stać, aby posłać ją do szkół. Przez dwa lata uczyła się w wiejskiej szkole w Polichnie, potem uczył ją ojciec. Mając piętnaście lat uczyła się w szkole z internatem w Bańskiej Bystrzycy, gdzie skończyła IV klasę szkoły miejskiej. W mieście pozostała do 1909 roku, gdy zmarł jej ojciec. W tym czasie próbowała podejmować różne prace. Przez trzy miesiące była towarzyszką zamożnej wdowy w Dolnym Kubinie, a później została opiekunką zbiorów w Słowackim Muzeum Narodowym w Martinie, ale również jedynie przez krótki czas^[3]. Zamieszkała z matką w pobliżu plebanii jej brata bliźniaka Bohuslava w Ábelovej. Podczas pobytu w Martinie poznała Elenę Maróthy-Šoltésovą, członkinię słowackiego ruchu kobiecego, która zachęcała ją do zostania pisarką. Niewielkie zarobki z pisania zmusiły ją do podjęcia pracy jako opiekunka w przedszkolu. Na tym stanowisku pracowała w latach 1919–1929. Niewielka pensja i tantiemy zmusiły ją do przeprowadzki w 1945 do Łuczeńca, gdzie zamieszkała z krewnymi. W 1947 roku otrzymała tytuł artysty narodowego – „Národný umelec” ČSR.

Twórczość

Chociaż mieszkała z dala od ośrodków wydarzeń społecznych i kulturalnych, jej horyzonty literackie i kulturowe zostały rozszerzone przez rodzinę, a także przez spotkania z Kolomanem Banšellem, działaczką narodową Emą Goldpergerovą i Oľgą Petényi-Petianovą, matką Štefana Krčméry. Razem z siostrą Ireną wydawała ręcznie pisane czasopismo „Ratolesť”. Zachował się tylko jeden numer, w którym napisała opowiadanie Na vrchoch^[4].

Wśród jej pierwszych dzieł znajdowały się wiersze satyryczne, ale później poświęciła się pisaniu głównie powieści i opowiadań, sporadycznie sztuk teatralnych. W swoich pracach doskonale opisywała ludzi i ich mentalność, cechy i myśli, krytykowała współczesne jej problemy polityczne i narodowe, nie wahała się krytykować głównych nurtów myślowych i opisywać trudności wiejskiego życia. Opowieści opierały się głównie na środowisku wiejskim lub działy się w małym miasteczku jej regionu, a wiele z nich opiera się na własnych doświadczeniach i historii z jej życia. Do 1896 roku publikowała swoje prace tylko w czasopismach, a później w wydaniach książkowych^[3]. Chociaż miłość często pojawia się w jej pracach jako główny motyw, nigdy nie stała się sentymentalna, ale raczej wskazywała na wyrachowanie, co odróżniało ją od poprzedniej słowackiej prozy. Autorka prozy zaliczanej do drugiej fali realizmu literackiego^[1].

Jej eseje o słowackiej literaturze zostały opublikowane w Korešpondencia Timravy a Šoltésovej^[5].

Wybrane dzieła

Proza

• 1907 – Tá zem vábna
• 1908 – Márnosť všetko
• 1920 – Dedinské povesti
• 1928 – Hrdinovia
• 1930 – Všetko za národ
• 1937 – Dve doby
• 1937 – Novohradská dedina
• 1937 – Výber z diela
• 1937 – Výber z rozprávok
• 1938 – Prvé kroky
• 1952 – Skúsenosť
• 1953 – Hrdinovia
• 1956 – Za koho ísť?, polskie wyd. Za kogo wyjść za mąż^[6]
• 1956 – Mojžík a iné rozprávky
• 1960 – Ťapákovci a iné poviedky
• 1964 – Ťažké položenie
• 1967 – Veľké šťastie
• 1971 – Dielo 1-2
• 1973 – Bez hrdosti
• 1985 – Hrdinovia

Dramat

• 1921 – Chudobná rodina
• 1923 – Páva
• 1979 – Ťapákovci

Korespondencja

• 1952 – Korešpondenia Timravy a Šoltésovej
• 1994 – Petrus, P. Listy Boženy Slančíkovej Timravy

Przypisy

Bibliografia

• Stanislav J. Kirschbaum: Historical Dictionary of Slovakia. Lanham: Scarecrow Press, 2014.Sprawdź autora:1.

Linki zewnętrzne

• Šesťdesiatročná pamiatka Živeny, spolku slovenských žien, Elena Maróthy-Šoltésová, „Živeny” 1929, s.1-3 – dostępny w: Dygitalna knižnica