Bodzanów (województwo mazowieckie)

Bodzanów
	wieś
	; Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	płocki
Gmina	Bodzanów
Liczba ludności (2011)	1268
Strefa numeracyjna	24
Kod pocztowy	09-470
Tablice rejestracyjne	WPL
SIMC	0560213
	Położenie na mapie gminy Bodzanów Bodzanów
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bodzanów
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Bodzanów
	Położenie na mapie powiatu płockiego Bodzanów
	52°30′06″N 20°01′43″E/52,501667 20,028611

Artykuł	52°30′6″N 20°1′43″E
- błąd	38 m
WD	52°30'4.00"N, 20°1'41.02"E
- błąd	1 m
Odległość	76 m

Fragment rynku

Uliczka w Bodzanowie

Bodzanów – wieś w Polsce położona nad Mołtawą w zachodniej części województwa mazowieckiego, w powiecie płockim, w gminie Bodzanów^[4]^[5]. Do końca 2020 siedzibą gminy był Bodzanów. Od 1 stycznia 2021 siedzibą gminy jest Chodkowo^[6].

Bodzanów był miastem duchownym^[7] założonym w 1351 roku, położonym w ziemi wyszogrodzkiej województwa mazowieckiego^[8]. W 1869 stracił prawa miejskie. Miasto rządowe Królestwa Kongresowego w 1827 roku położone było w powiecie płockim, obwodzie płockim województwa płockiego^[9]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego.

Historia

Bodzanów po raz pierwszy wymieniono w dokumentach z XII wieku. Wieś została nadana norbertankom płockim przez Olta, syna wojewody Żyry. W roku 1351, na wniosek przeoryszy norbertanek Grzymki (Grzymisławy) oraz prepozyta konwentu Stanisława, książę Bolesław III nadał osadzie prawa miejskie (na prawie chełmińskim). Mieszkańcy utrzymywali się z handlu płodami rolnymi i sprzedaży bydła oraz koni (Bodzanów słynął z końskich targów).

W 1415 roku książę mazowiecki Janusz I ustanowił w Bodzanowie jarmark na Zielone Świątki. Jego następca Bolesław IV potwierdził w roku 1436 przywilej lokacyjny miasta. W 1570 roku Bodzanów liczył już 400 mieszkańców. Przedmieście Bodzanowa położone na prawym brzegu Mołtawy była własnością prywatną i należało w XV wieku do kanclerza płockiego Andrzeja z Zakrzewa. Potop szwedzki poważnie osłabił znaczenie Bodzanowa. Miasto wyludniło się tak, iż pod koniec XVIII wieku mieszkało tu około 100 osób. Sytuację potęgowały pożary – największe około 1745 i przed rokiem 1775. Pod koniec XVIII wieku w mieście zaczynają się osiedlać Żydzi. W 1810 Bodzanów był ubogim miastem rządowym. Synagogę wybudowano dopiero pod koniec XIX wieku. Poza tym w mieście działało kilka żydowskich domów modlitwy, między innymi zwolenników cadyka z Góry Kalwarii oraz Aleksandrowa. Pierwszymi rabinami w XIX wieku byli Mendel Prajs i Henoch Henich Nawri. Od 1820 roku rozpatrywano odebranie praw miejskich. Stało się to w 1869 roku, Bodzanów utracił prawa miejskie i został osadą w Gminie Mąkolin, która istniała do 1939 roku. Mieszkańcom Bodzanowa pozostawiono prawo do podejmowania uchwał dotyczących osady. Około 1880 roku istniała tu szkółka elementarna, dom zajezdny, stacja pocztowa, odbywało się 6 jarmarków rocznie. Od 1907 roku w Bodzanowie istnieje straż ogniowa. W 1920 roku zarejestrowanych było 2000 osób uprawnionych do głosowania, w tym czasie Żydzi stanowili 70% ogółu mieszkańców.

Podczas I wojny światowej wojska rosyjskie zmusiły Żydów do opuszczenia Bodzanowa. Po szybkim powrocie założyli Żydowski Komitet Pomocy, który zapewniał ubogim, a zwłaszcza dzieciom, darmowe, gorące posiłki.

W 1922 roku oskarżono Żydów (jak się okazało po śledztwie bezpodstawnie) o wywołanie wielkiego pożaru miasta^[10].

Podczas II wojny światowej Niemcy urządzili w kościele magazyn zbożowy, księży wywieziono do niemieckiego obozu koncentracyjnego Soldau (KL) w Działdowie, bodzanowskich Żydów stracono w obozie zagłady w Treblince, a tutejsza synagoga została zniszczona. W obozie w Działdowie zamordowany został m.in. ks. Adam Goszczyński (1875–1941) - proboszcz parafii Bodzanów, organizator Ochotniczej Straży Pożarnej, kółka rolniczego oraz ochronki dla biednych dzieci. Miała tu też miejsce egzekucja 13 Polaków.

Niemcy utworzyli w mieście getto. W lutym i marcu 1941 roku wywieźli część mieszkańców do getta w Nowym Dworze, część wysiedlono do dystryktu radomskiego w Generalnym Gubernatorstwie. Większość znalazła się m.in. w obozie w Bielsku^[11].

Po II wojnie światowej Bodzanów został siedzibą nowo utworzonej gminy i zaczął się intensywny rozwój miejscowości.

Zabudowa

gotycki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP z XV wieku, przebudowany w XVII w. Wybudowany z cegły z użyciem kamieni polnych, w ściany wmurowane liczne koła młyńskie i kamienie polne. Kościół otynkowany, typu salowego, zamknięty trójbocznie bez oddzielnego prezbiterium. Wyposażenie barokowe, w typie manierystyczne. Kościół jest zabytkiem chronionym prawnie^[12].
plebania wybudowana w latach 1890–1898, murowana z cegły, tynkowana, dach dwuspadowy kryty blachą.
cmentarz otwarty w 1796 roku, zamknięty na początku XX wieku, przy drodze z Wyszogrodu do Płocka. Spośród innych wyróżnia się nagrobek w formie łuku triumfalnego z piaskowca. Pogrzebano tam Kassyldę Miszewską (zm. 1866 r.), właścicielkę Karwowa.
cmentarz przykościelny czynny do 1796 roku. Otoczony murem. Tamże dwie kamienne kropielnice z XVI w. i krzyż misyjny.
ślady po dwóch cmentarzach żydowskich. Pierwszy za Mołtawą koło wiatraka, gdzie pozostały fragmenty betonowego ogrodzenia. Miejsce po drugim, zlokalizowanym w południowej części Bodzanowa, porastają zarośla.
ruiny młyna wodnego przy ul. Sierakowskiego.
wiatrak na tzw. Łysej Górze, dawniej poruszany wiatrem, w ostatnich latach zamieniony na elektryczny.

Sport

15 stycznia 1976 powstał klub sportowy Huragan Bodzanów. Początek działalności sportowej pod nazwą LZS Bodzanów miał jednak miejsce wcześniej, w 1966 roku. W 1978 roku zespół występował w rozgrywkach Ligi Międzywojewódzkiej, która w tamtych latach była czwartą klasą rozgrywkową w Polsce. Od początku istnienia klub posiadał sekcję piłki nożnej, poza tym istniały również sekcje tenisa stołowego oraz kolarstwa^[13]^[14].

Religia

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Bodzanowie

Przypisy

↑ Wieś Bodzanów w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2017-09-07] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-11-18].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 71 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ (Dz.U. z 2020 r. poz. 1332) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy
↑ Polska XVI wieku, t. V Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.
↑ Stanisław Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959, s. 112.
↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 28.
↑ JanuszJ. Szczepański JanuszJ., Społeczność żydowska Mazowsza w XIX–XX wieku, Pułtusk 2005 .
↑ Historia społeczności | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2022-06-13] .
↑ mazowiecki WKZ, nr rej. 725/62 z dnia 5.05.1962
↑ KS Huragan Bodzanów, www.facebook.com [dostęp 2019-10-17] (pol.).
↑ Historia klubu

Linki zewnętrzne

Bodzanów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 273 .
Urząd Gminy Bodzanów
Historia Żydów w Bodzanowie na portalu Wirtualny Sztetl

[pwl-1] Wieś Bodzanów w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2017-09-07] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[nsp-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-11-18].

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 71 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-5] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[miasto-6] (Dz.U. z 2020 r. poz. 1332) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy

[7] Polska XVI wieku, t. V Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.

[8] Stanisław Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959, s. 112.

[9] Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 28.

[10] JanuszJ. Szczepański JanuszJ., Społeczność żydowska Mazowsza w XIX–XX wieku, Pułtusk 2005 .

[11] Historia społeczności | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2022-06-13] .

[12] zowiecki WKZ, nr rej. 725/62 z dnia 5.05.1962

[13] KS Huragan Bodzanów, www.facebook.com [dostęp 2019-10-17] (pol.).

[14] Historia klubu

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Wsie	Archutowo Archutówko Białobrzegi Bodzanów Borowice Budy Borowickie Chodkowo Chodkowo-Działki Cieśle Cybulin Garwacz Gąsewo Gromice Kanigowo Karwowo Duchowne Kępa Polska Kłaczkowo Krawieczyn Leksyn Łagiewniki Łętowo Małoszewo Małoszywka Mąkolin Mąkolin-Kolonia Miszewko Miszewo Murowane Niesłuchowo Nowe Kanigowo Nowe Miszewo Nowy Reczyn Osmolinek Parkoczewo Pepłowo Ramutówko Reczyn Stanowo Wiciejewo
Części wsi	Felicjanów Karwowo Szlacheckie Kornia Niesłuchowo-Gajówka Nowe Cieśle Pod Choiną Stare Cieśle Stary Reczyn Stasin
Przysiółki	Kępa-Czerwonki Morgi Okupniki Olszamowo Rumunki

Przynależność wojewódzka	gubernia płocka (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. warszawskie (1945–75)
Miasta	Bielsk (do 1870) Bodzanów (do 1870) Drobin (do 1870) Płock (do 1948 →) Wyszogród
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Biała (1931–54) Bielino (do 1954) Bielsk (od 1948) Bodzanów (od 1946) Borowiczki (od 1973) Boryszewo (do 1877) Brudzeń (Duży) (← od 19??) Brwilno (do 1931) Bulkowo (od 1973) Ciołkowo (do 1877) Drobin Góra (do 1914?) Kleniewo (do 1948) Lelice (do 1954) Łubki (do 1954) Majki (←1867–1954) Mała Wieś (od 1948) Mąkolin (do 1946) Miszewo Murowane (1925–1954) Radzanowo (od 1973) Ramutówko (do 1925) Rębowo (do 1954) Rogozino (1877–1954) Sikorz (do 18??) Stara Biała (od 1973) Staroźreby Święcice (do 1948) Wyszogród (od 1973) Zągoty (do 1954)
Gromady (1954–72)	Biała Stara / Stara Biała (1954–72) Bielsk (1954–72) Biskupice (1954–59) Blichowo (1954–72) Bodzanów (1954–72) Bonisław (1954–58) Borowiczki (1954–72) Bromierz Nowy (1954–59) Brudzeń Duży (1954–72) Bulkowo (1954–72) Ciachcin (1954–61) Cieśle (1954–61) Ciółkowo (1954–59) Daniszewo (1961) Dobrosielice (1954–59) Drobin (1954–72) Dzierżanowo (1954–58) Główczyn (1959–72) Góra (1954–72) Kobylniki (1954–58) Lelice (1954–61 →) Łęg-Probostwo (1954–72) Łubki (1954–61) Łukoszyn (1954–59) Mała Wieś (1954–72) Maszewo Duże (1954–61) Mirosław (1954–59) Miszewko (1954–59) Miszewo Murowane (1954–72) Orszymowo (1954–58) Piączyn (1954–61) Pilichówko (1954–60) Podgórze (1959–68) Proboszczewice Nowe (1954–61) Radzanowo (1954–72) Rembielin (1954–72) Rębowo (1954–68) Rogotwórsk (1954–59) Rogozino (1954–72) Siecień (1954–72) Sikórz (1954–61) Słupia (1954–61 →) Słupno (1954–59) Staroźreby (1954–72) Starzyno (1954–58) Śmiłowo (1954–59) Święcice Nowe (1954–61) Święcieniec (1954–59) Trzepowo Nowe (1954–61) Turza Mała (1954–58) Wyszogród (1969–72) Zagroba (1954–68) Zągoty (1954–72) Zdziar Wielki (1954–59)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne