Bodziszek żałobny

Bodziszek żałobny

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bodziszkowce
Rodzina	bodziszkowate
Rodzaj	bodziszek
Gatunek	bodziszek żałobny
Nazwa systematyczna
Geranium phaeum L. Sp. pl. 2:681. 1753

Kultywar 'Album'

Na liściach często występują czerwonawe wybarwienia

Bodziszek żałobny (Geranium phaeum L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny bodziszkowatych. W Polsce gatunek rzadki.

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek o zasięgu środkowo- południowoeuropejskim. Zwarty zasięg obejmuje góry Europy środkowej i południowej od Pirenejów, przez Masyw Centralny, Alpy, północne Apeniny, Bałkany po Karpaty. W Polsce przebiega północna granica zasięgu. Występuje przeważnie w górach, w piętrze regla dolnego bardzo rzadko po piętro kosówki – w Sudetach i Karpatach oraz południowej części kraju, rzadziej i w rozproszeniu na niżu (głównie w południowej części niżu -gdzie schodzi wzdłuż dolin rzecznych). W północnej i zachodniej części kraju jest gatunkiem dziczejącym, związanym z siedliskami antropogenicznymi.

Morfologia

Pokrój

Wieloletnia roślina zielna o wysokości do 70 cm, tworząca kępy.

Łodyga

Wzniesiona, rozgałęziona od nasady, owłosiona szorstko i ulistniona.

Liście

Liście ozdobione dużymi czerwonawymi wybarwieniami. Liście dolne długoogonkowe, dłoniasto 5–7 – dzielne, o ząbkowanych szerokich odcinkach jajowatych, nacinano-karbowanych. Liście łodygowe skrętoległe, zmniejszające się ku górze.

Kwiaty

Kwiaty liczne, zebrane po 2 na długich szypułkach na. Kwiaty duże, ciemne, czarnofioletowe lub czerwonobrunatne, płasko rozpostarte, o jajowatych płatkach, w miarę przekwitania odgiętych. Kwitnie od maja do lipca. Miodniki znajdują się u nasady pręcików zewnętrznego okółka. Kwiaty przedprątne, owadopylne, Niekiedy zakwita jesienią, w październiku.

Owoc

Szorstko owłosiona rozłupnia. Roślina samosiewna. Po dojrzeniu nasion ości poszczególnych owocolistków budujących rozłupnię gwałtownie wyprostowują się do góry, wyrzucając nasiona (gładkie rozłupki).

Biologia

Rozwój

Bylina, hemikryptofit.

Cechy fitochemiczne

Wśród substancji wyizolowanych z olejków pochodzących z części nadziemnych rośliny dominują pochodne kwasów tłuszczowych. Organy podziemne natomiast bogate są w kwas palmitynowy i kwas oleinowy^[3].

Ekologia

Rośnie w cienistych, żyznych i średnio wilgotnych lasach liściastych – w lasach łęgowych, grądach i lasach dębowo-bukowych. Spotykana w zaroślach na obrzeżach lasów oraz na świeżych łąkach i w ziołoroślach. Optimum znajduje w lasach łęgowych i w ich okrajkach. Preferuje siedliska półcieniste, świeże, żyzne, gleby gliniaste i gliniasto-piaszczyste, mineralno-próchniczne, o odczynie obojętnym. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu roślinności Ass. Alnetum incanae^[4].

Zastosowanie i uprawa

• Zastosowanie. Ze względu na swoje ładne kwiaty jest uprawiany jako ogrodowa roślina ozdobna. Oprócz typowej formy gatunku uprawiane są odmiany i kultywary o bardziej ozdobnych kwiatach, istnieją też odmiany o barwnych liściach^[5]. Nadaje się do ogrodów skalnych, na rabaty i jako roślina okrywowa. Odmiana Geranium phaeum var. lividum ma kwiaty bladoróżowe, kultywar `Lily Lovell` kwiaty duże i białe, a `Variegatum` liście żółto obrzeżone z różowymi plamami^[5].
• Uprawa. Najlepiej rośnie na słonecznym stanowisku i wlgotnej, ale przepuszczalnej ziemi^[5]. Rozmnaża się go z nasion wysiewanych wiosną lub przez podział rozrośniętych kęp jesienią^[5].

Przypisy

Bibliografia

• D. Gayówna, Ewa Śliwińska: Rośliny łąk. Warszawa: PZWS, 1960.
• Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
• Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.