Bogdaniec (województwo lubuskie)

Bogdaniec

wieś
Zagroda Młyńska w Bogdańcu – Oddział Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	gorzowski
Gmina	Bogdaniec
Sołectwo	Bogdaniec
Wysokość	26 m n.p.m.
Liczba ludności (2012)	1237
Strefa numeracyjna	95
Kod pocztowy	66-450
Tablice rejestracyjne	FGW
SIMC	0178672
Położenie na mapie gminy Bogdaniec Bogdaniec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bogdaniec
Położenie na mapie województwa lubuskiego Bogdaniec
Położenie na mapie powiatu gorzowskiego Bogdaniec
52°41′20″N 15°04′15″E/52,688889 15,070833
Strona internetowa

Kościół św. Jana Chrzciciela

Bogdaniec (niem. Dühringshof^[1] do 1945) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie gorzowskim, w gminie Bogdaniec. Według danych z 2012 r. liczyła 1237 mieszkańców.

Miejscowość została założona w latach 1767–1768 w ramach kolonizacji fryderycjańskiej – zagospodarowania tzw. łęgów warciańskich. Szybki rozwój nastąpił w 2. połowie XIX w. Od 1945 r. leży w granicach Polski.

We wsi działa Muzeum Kultury i Techniki Wiejskiej w tzw. Zagrodzie Młyńskiej, na którą składa się m.in. zabytkowy młyn z 1826 r. W sierpniu odbywa się tu cykliczna impreza „Lubuskie Święto Chleba”.

Położenie

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położony jest Bogdaniec należy do prowincji Niziny Środkowoeuropejskiej, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Kotlina Gorzowska.

Miejscowość położona jest 6 km na zachód od granic Gorzowa Wielkopolskiego.

Środowisko naturalne

W pobliżu Bogdańca położone są rezerwaty przyrody „Bogdanieckie Cisy” (na północy gminy, pomiędzy miejscowościami Lubno i Marwice), „Bogdanieckie Grądy” (w zachodniej części gminy) oraz „Dębowa Góra” (po lewej stronie drogi Bogdaniec – Stanowice).

Demografia

Ludność w ostatnich 3 stuleciach^{[2][3][4][5][6][7]}:

Historia

• 1767–1768 – w ramach kolonizacji fryderycjańskiej (zagospodarowanie tzw. łęgów warciańskich) na terenach domeny Mironice, w pobliżu Genninschen Holländer Dammes (grobli usypanej przez olędrów z Jenina), osiedlają się 32 rodziny; kolonia łącznie liczy 443 morgi i dla upamiętnienia pruskiego generał-majora wsławionego w wojnie siedmioletniej – Bernharda Alexandra von Düringshofen, dowódcy Infanterieregiment No. 24 – zostaje nazwana Düringshofen. Dekretem Fryderyka II Wielkiego, koloniści po uiszczeniu 60 talarów za dom zwolnieni zostali z wszelkich ciężarów przez okres 6 lat oraz uposażeni w 10 mórg ziemi i budulec na drewniane chaty kryte trzciną.
• 1782–1783 – wybudowano kościół o konstrukcji szachulcowej, jednonawowy, bez wieży
• 1801 – kolonię zamieszkuje 229 osób (35 gospodarstw), w tym 31 kolonistów, 1 budnik (chłop małorolny), 10 komorników (chłopów bezrolnych); jest tu kuźnia, karczma.
• 1826 – wybudowano tzw. Młyn Górny
• 1857 – budowa Kolei Wschodniej przebiegającej koło Bogdańca i łączącej Berlin z Gdańskiem; rozpoczyna się szybki rozwój miejscowości
• Początek XX w. – wybudowano młyn parowy
• Okres międzywojenny – Bogdaniec jest zasobną wsią – jest tu 6 młynów wodnych i parowych, 2 tartaki, wiele zakładów budowlanych i rzemieślniczych; działa browar, fabryka likierów, wytwórnia soków, palarnia kawy, kilka ogrodnictw i dobrze rozwinięta sieć handlowo-usługowa
• 30.01.1945 – do Bogdańca wkraczają oddziały radzieckie 5 Armii Uderzeniowej 1 Frontu Białoruskiego
• Od 15.02.1945 – we wsi stacjonuje Oddział Służby Łączności NKWD (6 osób)
• 07.1945 – przybywają pierwsi osadnicy, głównie z Kresów Wschodnich, również z centralnej i zachodniej części przedwojennej Polski
• 15.08.1945 – poświęcenie kościoła jako rzymskokatolickiego przez oo. Kapucynów z parafii Podwyższenia Świętego Krzyża w Gorzowie Wlkp.
• 09.1945 – we wsi mieszka 220 Polaków i 10 Niemców
• 25.09.1945 – pierwszym sołtysem zostaje Czesław Majchrzak
• 14.05.1946 – powiatowa Rada Narodowa w Gorzowie uchwaliła podział powiatu na dwie gminy miejskie – Kostrzyn i Witnica, oraz 7 wiejskich: Bogdaniec, Kłodawa, Lipki Wielkie, Lubiszyn, Witnica i Zieleniec.
• 1.01.1955 – w następnie reformy administracyjnej, która zniosła zbiorcze gminy wiejskie, w powiecie gorzowskim zaczęły funkcjonować 23 gromady: Baczyna, Bogdaniec, Dąbroszyn, Deszczno, Janczewo, Jeniniec, Kamień Wielki, Kłodawa, Krasowiec, Lipki Wielkie, Lubczyno, Lubiszyn, Lubno, Łupowo, Nowiny Wielkie, Pyrzany, Różanki, Santok, Siedlice, Stare Polichno, Ulim, Wieprzyce, Zieleniec
• 1.01.1973 – w następstwie reformy administracyjnej w powiecie gorzowskim utworzono 9 gmin: Bogdaniec, Deszczno, Kamień Mały, Kłodawa, Lipki Wielkie, Lubiszyn, Santok, Skwierzyna, Witnica
• 1975–1998 – miejscowość wchodziła w skład województwa gorzowskiego

Nazwa

Düringshofen 1767, 1809; Col. Dühringshofen 1893; Dühringshof 1905, 1944; Bogdaniec 1946^[8]. Niemiecka nazwa została nadana dla upamiętnienia pruskiego generał-majora z okresu wojny siedmioletniej, Bernharda Alexandra von Düringshofen (1714–1776). Polska nazwa Bogdaniec pochodzi prawdopodobnie od nazwiska radzieckiego generała Siemiona Bogdanowa, dowódcy 2 Gwardyjskiej Armii Pancernej, która współpracując w czasie styczniowej ofensywy z 5 Armią Uderzeniową, walczyła na terenie ziemi gorzowskiej^[9].

Administracja

Miejscowość jest siedzibą gminy Bogdaniec i sołectwa.

Architektura

• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela – wybudowany w latach 1782–1783 w konstrukcji szachulcowej, jednonawowy, bez wieży, na planie prostokąta. W 1868 r. odnowiono zachodnią ścianę szczytową, w 1882 r. otynkowano budynek wewnątrz i na zewnątrz, w 1933 r. wnętrze gruntownie odnowiono. W latach 1974–1975 wymieniono ściany ryglowe na murowane, dobudowano prezbiterium i dwie boczne zakrystie. W 1975 r. dobudowano przedsionek. W 1978 r. wymieniony został wystrój kościoła – m.in. wykończono ołtarz główny, wmurowano granitowy krzyż w główną ścianę prezbiterium, zbudowano boczny ołtarz – Grób Boży; ze starego wystroju pozostały tylko filary podtrzymujące strop, chór i organy (zakupione w 1882 r. w Gusow).
• Młyn Górny (niem. Obermühle) – wzniesiony w 1826 r. w konstrukcji szkieletowej (szachulcowej), drewniano-ceglanej, nakryty dachem naczółkowym o więźbie krokwiowo-jętkowej. Napędzany był kołem wodnym poruszanym przez wody rzeczki Bogdanka, następnie turbiną wodną, w 1936 r. wprowadzono silnik spalinowy, a w 1939 r. elektryczny. Do 1945 r. młyn należał do rodziny Wolf i Werke, po 1945 r. był młynem gromadzkim i funkcjonował do 1992 r. 10.04.1984 r. Urząd Gminy Bogdaniec przekazał młyn na rzecz Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie Wlkp., które planowało utworzenie Skansenu Budownictwa Wiejskiego Wsi Dolnowarciańskiej (inicjator dr Wojciech Sadowski); obecnie dawny młyn i zabudowania gospodarcze mieszczą ekspozycje Działu Etnograficznego. W 1988 r. przeprowadzono prace remontowe, m.in. zrekonstruowano budynek szkieletowy, w którym mieści się maglarnia, gręplarnia i kuźnia. Wpisany do rejestru zabytków nr KOK-I-626/63 z 18.02.1963 oraz 79 z 02.11.1976^[10].

Kultura

Zagroda Młyńska w Bogdańcu

• Oddział Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie, Muzeum Kultury i Techniki Wiejskiej – mieści się w Zagrodzie Młyńskiej, na którą składają się młyn z 1826 r. (tzw. Młyn Górny) oraz sąsiadujące z nim budynki. Ekspozycję stanowią m.in.: oryginalne wyposażenie młyna elektrycznego z 1936 r. oraz wystawa „Młynki we młynie”, obejmująca ponad 150 obiektów powstałych w większości na przełomie XIX i XX w.
• Park Kulturowy „Dolina Trzech Młynów”, utworzony w 2006 r., obejmuje obszar doliny rzeki Bogdanki w północnej części miejscowości Bogdaniec, wzdłuż drogi do Stanowic, gdzie zlokalizowane trzy historyczne założenia młyńskie (Młyn Górny z 1826 r. oraz Średni i Dolny z końca XIX w.) oraz zabudowę willową z końca XIX w.^[11]
• Zespół pieśni „Taka Gmina”
• Imprezy cykliczne
  • Bogdaniecki Azyl Artystyczny (czerwiec)
  • Lubuskie Święto Chleba (sierpień); odbywa się na terenie Zagrody Młyńskiej od 1995 r.; prezentowane są wyroby piekarnicze i cukiernicze, kiermasz sztuki ludowej oraz występy artystyczne.
• Gminna Biblioteka Publiczna, działa od 2008 r.

Edukacja i nauka

• Gminne Przedszkole Publiczne
• Zespół Szkół, mieszczący oddział przedszkolny, szkołę podstawową i gimnazjum publiczne; w 2006 r. oddano do użytkowania nowy budynek szkoły.
• Uniwersytet Trzeciego Wieku, działa od 2010 r.

Religia

Parafia rzymskokatolicka św. Jana Chrzciciela w Bogdańcu

Sport i rekreacja

• Gminny Klub Piłkarski Bogdaniec
• Uczniowski Klub Sportowy „Bogdanka” przy Zespole Szkół w Bogdańcu
• Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej Ognisko „Zbyszko w Bogdańcu”, istnieje od 2004 r.

Gospodarka

W 2013 r. liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wyniosła 177, z czego 117 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz 60 osób prawnych lub jednostek niemających osobowości prawnej (w tym 22 spółki handlowe i 13 spółek cywilnych)^[12]:

Infrastruktura

Transport

Przez Bogdaniec przebiegają:

• droga wojewódzka nr 132 relacji Kostrzyn nad Odrą – Bogdaniec – Gorzów Wlkp.
• droga powiatowa nr 1392F relacji Lubiszyn – Lubno – Bogdaniec – Kwiatkowice – Gostkowice

Na południe od wsi przebiega dwutorowa, niezelektryfikowana linia kolejowa relacji (Berlin) Kostrzyn nad Odrą – Gorzów Wlkp.– Krzyż – Piła – Tczew.

Opieka zdrowotna

• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej

Znane postaci

• Heinz Karl Fanslau – urodzony w Bogdańcu; zbrodniarz hitlerowski, jeden z najwyższych funkcjonariuszy WVHA (Głównego Urzędu Gospodarczo-Administracyjnego SS) oraz SS-Brigadeführer

Przypisy

Bibliografia

• Eugeniusz Cytlak. Dühringshof. „Wieści z Bogdańca”. 3/2010. Urząd Gminy Bogdaniec. 
• Dühringshof (Bogdaniec) (niem.). [dostęp 2014-09-15].
• Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. Powiaty: gorzowski - słubicki - sulęciński - międzyrzecki – strzelecko-drezdenecki. T. III. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN, 2013, s. 38–39. ISBN 978-83-934885-7-5.
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bogdaniec, Wójt Gminy Bogdaniec, 2014 .
• Zabytki północnej części województwa lubuskiego. Jarosław Lewczuk, Bartłomiej Skaziński (red.). Gorzów Wlkp. – Zielona Góra: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, 2004, s. 40. ISBN 83-921289-0-7.

Linki zewnętrzne

• Muzea w Polsce. Zagroda Młyńska w Bogdańcu
• Pierwszy Park Kulturowy w województwie lubuskim