Boginki

Ten artykuł od 2021-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Boginki^[1] (niem.: Die Feen) – opera romantyczna Richarda Wagnera. Autorem libretta jest sam kompozytor, aczkolwiek opierał się on na dramacie La donna serpente włoskiego pisarza Carlo Gozziego.

Prapremiera dzieła miała miejsce w Monachium w Hoftheater 29 czerwca 1888.

Jesienią 1832 roku wręczył dwudziestoletni Wagner tekst libretta swojej pierwszej opery Wesele (Die Hochzeit) najstarszej swej siostrze Rozalii z prośbą o opinię. Prace nad partyturą były jeszcze we wstępnej fazie. Młody Richard liczył się bardzo ze zdaniem Rozalii i gdy usłyszał, że dzieło nie zyskało aprobaty, postanowił zniszczyć manuskrypt. Miało to miejsce w Nowy Rok 1832/33. Wkrótce potem pojechał do Würzburga, gdzie przebywał jego starszy brat Albert, będący aktorem i śpiewakiem, i gdzie udało mu się uzyskać posadę chórmistrza w miejscowym teatrze. W ciągu kilku miesięcy pobytu w Würzburgu, w domu przy Kapuzinergasse powstały Boginki (Die Feen). Inspiracją była bajka włoskiego pisarza Carla Gozziego – La donna serpente. Prawdopodobnie wybór ten nie był dziełem przypadku. Wiadomo, że wuj Richarda – Adolf, podziwiał twórczość weneckiego pisarza i nawet w roku 1804 ukazało się w jego przekładzie inne z opowiadań Gozziego – Il Corvo. Dokonując niewielkich zmian w literackim pierwowzorze Wagner napisał libretto, nadając postaciom dramatu imiona pochodzenia celtyckiego, nota bene, w niektórych przypadkach te same, które nosili bohaterowie Wesela. Mniej więcej rok po zniszczeniu tamtego rękopisu kompozytor na końcu swej pierwszej kompletnej partytury operowej umieszcza napis: Finis, laudetur Deus, Richard Wagner. Teraz rozpoczęły się starania o wystawienie dzieła na scenie. Niestety, pomimo pozycji starszego brata w Würzburgu, starania te nie zakończyły się powodzeniem. Podobnie było w Lipsku, do którego autor udał się po opuszczeniu Würzburga. Wpływy i powiązania, jakimi cieszyła się rodzina Wagnera w środowisku artystycznym i wydawniczym nie doprowadziły do wystawienia Boginek. W lipcu 1834 r. kompozytor obejmuje stanowisko dyrygenta w Magdeburgu. W trzy miesiące później w liście do przyjaciela Teodora Apla skarży się, że ma już dość problemów związanych z wystawieniem opery i, jak się wydaje, wkrótce potem Wagner przestaje interesować się tą sprawą. Po latach, w grudniu 1865 r. podarował rękopis Boginek królowi Ludwikowi II. Do pierwszego wystawienia opery (o ile nie liczyć fragmentów wykonanych w Würzburgu, jeszcze w trakcie komponowania) doszło dopiero pięć lat po śmierci autora. Prapremiera miała miejsce w Operze Królewskiej w Monachium 29 czerwca 1888 r. Oceniając dziś wartość pierwszej opery Wagnera trudno zaprzeczyć, że walory literackie Boginek są dość wątłe. Jest w tym tekście sporo chaosu i niekonsekwencji, jednak trzeba podkreślić, że zarzuty owe nie dotyczą w żadnym wypadku strony muzycznej. Oczywiście są momenty, w których słychać, że młody Wagner nie całkiem jeszcze wyzwolił się od wpływu innych twórców epoki, jednak obok nich są też takie, jak aria obłąkanego Arindala z II aktu czy wspaniałe scena i aria Ady z II aktu. To już jest Wagner, którego znamy z dzieł późniejszych. Trzeba też zauważyć, może jeszcze nieśmiałe, próby stosowania motywów przewodnich. Słuchając tej zawierającej wielki ładunek emocji muzyki, możemy usłyszeć wyraźnie zapowiedź geniuszu przyszłego reformatora opery.

Bohaterowie opery

• Król Boginek – bezimienny (bass)
• Ada – córka króla, żona Arindala (sopran)
• Arindal – król Tramondu (tenor)
• Lora – siostra Arindala(sopran)
• Morald – dowódca wojska, ukochany Lory (baryton)
• Drolla – towarzyszka Lory (sopran)
• Gerolt – służący Arindala (bass)
• Farzana i Zemina – Boginki (soprany)
• Gunther – tramondzki dworzanin (tenor)
• Harald – dowódca Arindala(bass)
• Głos Gromy – czyli głos czarownika (bass)
• Posłaniec (tenor)
• Dzieci Arindala i Ady (dwójka)
• Boginki
• towarzysze Moralda
• Wojownicy
• Lud
• Duchy Ziemi
• Spiżowi mężowie
• Niewidzialne duchy czarownika Gromy

Akcja

Arindal będąc wraz z Gernotem na polowaniu zapuścił się w pogoni za łanią nad brzeg dziwnego jeziora. Oczarowany pięknymi dźwiękami wydobywającymi się z wody skoczył w głębinę, a Gernot uczynił to samo. W ten sposób znaleźli się we wspaniałym pałacu zamieszkanym przez otoczoną dziewicami niezwykłej urody niewiastę. Arindal zakochał się natychmiast, szczęśliwy, że zyskał wzajemność, niewiasta jednak postawiła warunek. Przez osiem lat nie wolno mu było pytać o jej imię i pochodzenie. Czas biegł szybko, Arindalowi urodziło się dwoje dzieci. Niestety, tuż przed końcem wyznaczonego terminu, wiedziony ciekawością zapytał o imię ukochanej. Pałac i jego mieszkanki znikły, zaś młodzieńcy znaleźli się na pustkowiu. Zrozpaczony Arindal krąży po okolicy wykrzykując imię “Ada”

Akt I

Obraz 1. W czarodziejskim ogrodzie zamieszkałym przez elfy, boginki (die Feen – niem.) i inne nieśmiertelne istoty, Farzana i Zemina wyrażają niepokój o losy ich pani, królewny Ady. Zapałała ona namiętną miłością do śmiertelnika, królewicza Arindala i po to, by móc go poślubić, chce wyrzec się nieśmiertelności. Boginki pocieszają się, że wprawdzie król władający ich cudowna krainą wyraził zgodę, ale postawił przy tym warunki, których żaden człowiek spełnić nie jest w stanie. Farzana i Zemina przywołują wszystkich mieszkańców cudownej krainy i wraz z przybyłymi ślubują uczynić wszystko, aby uniemożliwić Adzie ten, ich zdaniem, nierozważny krok.

Obraz 2. Morald, przyjaciel Arindala i kandydat do ręki jego siostry wraz z Guntherem spotykają na odludziu Germota, który opowiada im o przygodach, jakie przeżył wraz ze swym panem. Wspólnie postanawiają przekonać królewicza, że dalsze poszukiwania nie mają sensu i namówić go do powrotu do ojczyzny. Ten właśnie zbliża się wzywając ukochaną (aria: Wo find ich dich…?) Początkowo Arindal nie chce słyszeć o powrocie, więc towarzysze zmuszeni są użyć podstępu, jednak w końcu osiągają cel. Książę obiecuje udać się z nimi nazajutrz. Gdy pozostawiają go samego, zapada w sen.

Obraz 3. Na scenie znów pojawia się czarowny ogród. Z pałacu wychodzi Ada. Dla miłości gotowa jest zostać śmiertelną kobietą (cavatina: Wo muss ich doch berklagen). Arindal budzi się uradowany jej widokiem, jednak słyszy, że przed nim jest jeszcze jedna próba, której z pewnością nie przejdzie i dlatego będą na zawsze rozłączeni. Zjawiają się Gunther, Morald i Gernot, i na widok Ady tracą nadzieję, że król powróci z nimi do domu. Warunkiem, jaki musi spełnić Arindal chcąc być z Adą, jest złożenie przysięgi, że nigdy nie odwróci się od niej i bez względu na okoliczności nie przeklnie jej darząc ją zaufaniem w każdej sytuacji. Arindal przysięga i następnie udaje się z przyjaciółmi do swego królestwa, które jest ogarnięte wojną. Żegnając go Ada raz jeszcze błaga, aby zawsze jej wierzył.

Akt II

Stolica królestwa arindalowego – Tramond, po śmierci władcy i zaginięciu Arindala – jego syna, oblegana jest przez nieprzyjaciół, którym przewodzi Murold. Zażądał on ręki królewny Lory i spotkawszy się z odmową wypowiedział wojnę. Lora dowodzi obrońcami, lecz ma świadomość, że tylko powrót brata może ją ocalić. Akt II stanowi jedną całość bez podziału na obrazy i rozpoczyna się od sceny zbiorowej, w której chór wojowników i ludności stolicy daje wyraz rozpaczy i braku wiary w ocalenie. Lora próbuje opanować sytuację, gdy zjawia się Morald wraz z Arindalem i Gernotem. Wraca nadzieja. Wszyscy wychodzą szykując się do bitwy, a na scenie pozostaje Gernot z Drollą – służącą Lory. Osiem lat byli rozłączeni i teraz wzajemna zazdrość sprawi, że dochodzi do kłótni, która jednak kończy się czułymi uściskami.

Na opuszczonej przez nich scenie pojawiają się Ada, Zemina i Farzana. Wróżki próbują namówić Adę, by zrezygnowała z Arindala. Gdy wychodzą, następuje wielki monolog Ady (Weh mir, so nah fürchterliche Stunde…) Na przemian poddaje się zwątpieniu i entuzjazmowi. W końcu wyraża głęboką wiarę, że Arindal przejdzie wszystkie próby. Wchodzą wojownicy, następnie Lora, Drolla, Arindal, Gunther, Morald i Gernot. Wszyscy z wyjątkiem Arindala, którym zawładnął lęk, rwą się do walki. Morald obejmuje dowództwo i rusza do bitwy. Pojawia się Ada z dziećmi. Jej skinienie sprawia, że otwiera się straszliwa otchłań, do której wpadają dzieci. Wszyscy są przerażeni. Wbiega żołnierz ocalały z pogromu opowiadając, że Morald poległ. Wszyscy obecni dowiadują się, że na czele wrogich wojsk stała Ada. Arindal przeklina Adę, która uświadamia mu, że to wszystko była próba, której on nie sprostał. Dzieci żyją, a Morald na czele wojsk właśnie odnosi zwycięstwo. Przybywają ponownie triumfujące Zeminą i Farzana. Ada pozostanie nieśmiertelna, choć przez 100 lat będzie z winy Arindala zaklęta w kamień. Ten błaga ja o przebaczenie, jednak zostaje odepchnięty. Ada znika wraz z Zeminą i Farzaną wśród grzmotów i błyskawic.

Akt III

Obraz 1. W udekorowanej sali Morald i Lora siedzą na tronie. Obok stoją: Drolla, Gernot i Gunther. Chór poddanych prosi Moralda, aby przyjął władzę królewską. Ten zgadza się, ale tylko do chwili, kiedy minie obłęd Arindala. Lora wznosi modły, aby brat wyzdrowiał, wszyscy dołączają się do nich. Po chwili sala pustoszeje, a wchodzi Arindal zachowując się jak obłąkany. Wydaje mu się, że poluje na łanię. Siada i ogarnia go sen, w którym słyszy przyzywający go głos Ady. Następnie zza sceny dobiega go głos czarownika Gromy, który każe mu iść na poszukiwanie żony i zabrać ze sobą tarczę, miecz i lirę, które pojawiają się przed Arindalem. Wchodzą Farzana i Zemina wyrażając w rozmowie nadzieję, że Arindal, szukając Ady, straci życie, ta zaś, gdy minie czas zaklęcia, nadal będzie nieśmiertelną istotą. Budzą Arindala i radzą, by ruszał uwolnić Adę. Są pewne, że wysyłają go na śmierć i sprawia im to radość.

Obraz 2. Przerażająca jaskinia zamieszkiwana przez duchy o koszmarnych twarzach. Wchodzą Arindal, Farzana i Zemina. Potworne monstra rzucają się na Arindala, który podejmuje nierówną walkę. W momencie, gdy ma być już pokonany, słyszy głos Gromy i chwyta czarodziejską tarczę. Duchy znikają. Boginki, zawiedzione, prowadzą Arindala do bramy pilnowanej przez mężczyzn ze spiżu. Ponownie dochodzi do walki, którą za sprawą Gromy i jego miecza wygrywa Arindal. Za bramą w grocie znajduje się kamień, w który została przemieniona Ada. Przy pomocy czarodziejskiej liry Arindal zdejmuje z żony zaklęcie, ta zaś rzuca mu się w objęcia.

Obraz 3. Scena przemienia się w otoczony chmurami wspaniały czarodziejski pałac. Na tronie siedzi król boginek otoczony swym dworem. Ada i Arindal dowiadują się, że oboje będą cieszyć się nieśmiertelnością, mieszkając w królestwie czarów. Pojawiają się Morald, Lora, Drolla, Gernot i Gunther. Arindal przekazuje swe ziemskie królestwo siostrze i Moraldowi, sam zasiadając wraz z Adą na czarodziejskim tronie. Chór sławi mężne czyny Arindala, podkreślając, że dokonał ich dzięki miłości.

Przypisy