Bogusław V

Bogusław V (Wielki)

Bogusław V z żoną Elżbietą
książę wołogoski
Okres	od 1326 do 1368
Poprzednik	Warcisław IV
Następca	Bogusław VI, Warcisław VI
książę słupski
Okres	od 1368 do 1374
Poprzednik	wyodrębnione z księstwa wołogoskiego
Następca	Kazimierz IV słupski
Dane biograficzne
Dynastia	Gryfici
Data urodzenia	w okr. 1317–1318
Data śmierci	w okresie 3 lutego – 24 kwietnia 1374
Ojciec	Warcisław IV
Matka	Elżbieta
Żona	Elżbieta Kazimierzówna, Adelajda Welf
Dzieci	NN córka, Elżbieta, Kazimierz IV, Warcisław VII, Bogusław VIII, Barnim V, Małgorzata

Bogusław V (Wielki) (ur. w okr. 1317–1318, zm. między 3 lutego a 24 kwietnia 1374^[1]) – książę wołogoski w latach 1326–1365 (wraz z braćmi Warcisławem V i Barnimem IV) i 1365–1368 (wespół z Warcisławem V) z dynastii Gryfitów, po podziale księstwa w 1368 książę słupski, syn Warcisława IV i Elżbiety.

Życie i panowanie

Pod rządami opiekuńczymi

Był najstarszym synem Warcisława IV księcia wołogoskiego i Elżbiety Piastówny, córki księcia śląskiego Bolka świdnickiego. Już w wieku 8 lat Bogusław V został po śmierci ojca powołany na tron książęcy. Gdy jego ojciec Warcisław IV zmarł w 1326, Bogusław miał 8 lub 9 lat. Rządy opiekuńcze do uzyskania przez niego wieku sprawnego przejęła matka Elżbieta^[2].

Po śmierci jego ojca Meklemburczycy wysunęli roszczenia do Rugii. Młody książę, przy udziale matki, wysłał poselstwo do Duńczyków z prośbą o przyjęcie tych ziem jako lenno^[3]. Nad Rugią wyznaczono kuratora w osobie Burcharda, hrabiego Schwalenberga^[2]. Książęta Meklemburgii, nie godząc się z posunięciem księcia wołogoskiego, pozyskali książąt szczecińskich oraz znaczące rody rugijskie do pomocy i zaatakowali księstwo. Rugijskie ziemie ocalili mieszkańcy Greifswaldu oraz Stralsundu, którzy do obrony wystawili około 340 ciężko- i lekkozbrojnych wojów. Wraz z przybyłymi posiłkami 600 zbrojnych Duńczyków zdołano obronić Łozice od oblężenia. Został zawarty rozejm^[4]. Po jego ustaniu książęta szczecińscy Otton I i Barnim III (do 1331) zostali uznani opiekunami małoletniego księcia^[2][5].

Dalsze walki z Meklemburczykami były bardziej zaciekłe. Odniesione sukcesy obronne w końcu doprowadziły do układu pokojowego w Brudersdorf (27 czerwca 1328). Na rzecz Henryka II, księcia meklemburskiego, Bogusław V poddał w zastaw kilka okręgów miejskich, które w ciągu 12 lat miały być wykupione – inaczej, zgodnie z warunkami układu, przechodziły w posiadanie Meklemburczyków. W konsekwencji utracono je na skutek braku wpłaty sumy zastawu i nacisku miast pomorskich^[6].

Wysuwane również pretensje biskupa szweryńskiego do ziem rugijskich, mimo korzystnego dla Stralsundu wyroku komisji papieskiej, wprowadziły ponownie w stan wojny książąt pomorskich^[7]. Ziemie wschodnie księstwa (okręg słupski), na mocy układu z 27 lutego 1329 z zakonem krzyżackim przeszły pod ich dwunastoletni zarząd (zastaw). Dalsze ustępstwa na rzecz zakonu z ziemi bytowskiej doprowadziły do uszczuplenia wpływów książęcych, zachwiania polityki wewnętrznej i zewnętrznej księstwa^[8].

Samodzielna władza

Od 29 lipca 1332 książę wystawiał samodzielne dokumenty^[2]. Od 1338 zarządzał całym księstwem, także w imieniu swoich młodszych braci, nad którymi sprawował opiekę. W trzy lata później, przy pomocy słupszczan, odzyskał ziemię słupską, która była dana pod zastaw Krzyżakom za sumę 6 tysięcy grzywien^[9].

11 lipca 1343, wespół z młodszym bratem Barnimem IV Dobrym, zawarł sojusz z Kazimierzem Wielkim przeciw zakonowi^[10][11]. Po osiągnięciu pełnoletniości i przejęciu władzy Bogusław V rozpoczął odbudowę swego władztwa. Z dużą pomocą miast pomorskich udało się odzyskać większość ziem zachodnich oraz wykupić w 1341 ziemię słupską. Przymierze z królem Polski, Kazimierzem Wielkim, i ślub w 1343 z jego córką Elżbietą uwieńczyło zajęcie ziemi sławieńskiej, będącej od XIII wieku we władaniu Brandenburgii. Porozumienie to miało gwarantować nienaruszalność postanowień zawartych 8 lipca 1343 między królem Polski a Krzyżakami (pokój kaliski)^[12][11]. Mimo że rozmowy w sprawie układu trwały kilka miesięcy wcześniej, porozumienie nie zostało nigdy wprowadzone w życie. Próby umocnienia polskich wpływów nad Kościołem pomorskim i chęć zbliżenia biskupstwa kamieńskiego do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego legły natomiast w gruzach (1346)^[13].

W połowie XIV wieku doszło do kilkuletniego konfliktu z władcami meklemburskimi, na skutek zerwania rozejmu przez Bogusława V, który zamierzał ponownie inkorporować okręg Barda do swoich domen. Mimo zawarcia układu pokojowego w Lubece (1350) konfliktu nie rozstrzygnięto^[14]. Przez kilka następnych lat prowadzono walki zbrojne, które zakończyły się sukcesem wojów pomorskich w 1354. 12 lutego tego samego roku podpisane zostało porozumienie przy udziale króla rzymskiego i czeskiego Karola IV Luksemburskiego i króla polskiego Kazimierza Wielkiego, w którym książęta meklemburscy zrzekli się ziemi wkrzańskiej i rugijskiej^[15]. Książę Bogusław V zobowiązał się jednocześnie do nie budowania twierdz na pograniczu z Meklemburgią, a wszelkie sporne kwestie rozstrzygać przy udziale przedstawicieli sądu czterech miast pomorskich i rycerstwa^[16].

W okresie jego rządów przeprowadzono dwukrotnie podział kraju. Pierwszy, datowany na 25 maja 1368, doprowadził do przekazania na jego rzecz (na cztery lata) części księstwa na wschód od Świny. Drugi, przeprowadzony 8 czerwca 1372, nadawał jemu wschodnie obszary z siedzibą w Słupsku^[17].

Do jego samodzielnych inicjatyw politycznych należały podpisanie ugody strzałowskiej w 1370, które kończyły długoletni zatarg między miastami hanzeatyckimi a Danią i zawarcie pokoju z Meklemburgią w 1372^[18][15]. Po śmierci Elżbiety Bogusław V w 1362 ożenił się po raz drugi z Adelajdą, córką księcia Ernesta Brunszwickiego, której zapisał nowo wybudowany zamek darłowski na siedzibę wdowią. W kronikach pomorskich zachowały się dobre opinie o księciu Bogusławie V. Był on władcą pełnym odwagi i dzielności, miłośnikiem prawdy i wrogiem obłudy. Zmarł prawdopodobnie 24 kwietnia 1374 w klasztorze w Białobokach i tam został pochowany^[19].

Rodzina

W zapusty 24/25 lutego 1343 ożenił się z Elżbietą, córką króla Polski Kazimierza III Wielkiego. Miał z nią dwie córki i jednego syna:

• NN córka (ur. ?, zm. ?)
• Elżbietę (ur. zap. 1346, prawdopodobnie 1347, zm. 15 lutego 1393) – żonę cesarza Karola IV Luksemburskiego
• Kazimierza IV (ur. 1351, zm. 2 stycznia 1377) – księcia dobrzyńskiego, inowrocławskiego i słupskiego^[20].

W okresie od 1362 do 1363 po śmierci pierwszej żony, związał się z Adelajdą Welf, córką księcia brunszwickiego na Grubenhagen Ernesta I. Miał z nią trzech synów i jedną córkę:

• Warcisława VII (ur. w okr. 1362–1363, p. 1365, zm. 25 lutego 1395) – księcia słupskiego
• Bogusława VIII (ur. w okr. 1363–1364, p. 1368, zm. 11 lutego 1418) – księcia stargardzkiego i słupskiego
• Barnima V (ur. przed 20 września 1369, zm. przed 7 lutego 1403) – księcia stargardzkiego, słupskiego, sławieńskiego, darłowskiego i szczecineckiego
• Małgorzatę (w okr. 1370–1374, zm. 12 czerwca 1410) – żonę arcyksięcia Ernesta I Żelaznego^[21].

Genealogia

Śmierć

Bogusław V zmarł między 3 lutego a 24 kwietnia 1374. Do dziś nie wiadomo, gdzie został pochowany. Według części badaczy jego ciało spoczęło w klasztorze białobockim, według innych w katedrze kamieńskiej^[15][22].

Przypisy

Bibliografia

Opracowania

• ZygmuntZ. Boras ZygmuntZ., Książęta Pomorza Zachodniego, Poznań: Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1996, ISBN 83-232-0732-1, OCLC 830122949 .
• Dopierała B., Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznań 1970.
• KazimierzK. Kozłowski KazimierzK., JerzyJ. Podralski JerzyJ., Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372 .
• EdwardE. Rymar EdwardE., Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056 .

Literatura dodatkowa (opracowania)

• Nowogrodzki S., Bogusław V [w:] Polski Słownik Biograficzny, T. 2, Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, Kraków 1936, ss. 204-205, reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0.

Literatura dodatkowa (online)

• Madsen U., Bogislaw V. Herzog von Pommern-Stolp (niem.), [dostęp 2012-02-26].
• Schmidt R., Bogislaw V. Herzog von Pommern-Wolgast (niem.) [w:] NDB, ADB Deutsche Biographie (niem.), [dostęp 2012-02-26].