Bogusław XIII

Bogusław XIII

Bogusław XIII z Anną szlezwicko-holsztyńską
książę wołogoski
Okres	od 1560 (1567) do 1569
Koronacja	1560
Poprzednik	Filip I
Następca	Ernest Ludwik
książę bardowsko-nowopolski
Okres	od 1569 do 1605
Poprzednik	wydzielone z Księstwa Wołogoskiego
Następca	Filip Juliusz
książę szczeciński
Okres	od 1603 do 1606
Poprzednik	Kazimierz VII
Następca	Filip II
książę bytowski
Okres	od 1605 do 1606
Poprzednik	Kazimierz VII
Następca	Franciszek
książę darłowski
Okres	od 1605 do 1606
Poprzednik	Kazimierz VII
Następca	Bogusław XIV, Jerzy II
Dane biograficzne
Dynastia	Gryfici
Data i miejsce urodzenia	9 sierpnia 1544 Wołogoszcz
Data i miejsce śmierci	7 marca 1606 Szczecin
Ojciec	Filip I wołogoski
Matka	Maria saska
Żona	Klara, Anna
Dzieci	Filip II, Klara Maria, Katarzyna, Franciszek, Erdmuta (Zofia), Bogusław XIV, Jerzy II, Jan Ernest, Zofia Jadwiga, Ulryk, Anna

Franzburg na mapie Pomorza Lubinusa

Bogusław XIII (ur. 9 sierpnia 1544 w Wołogoszczy, zm. 7 marca 1606 w Szczecinie^[1]) – w latach 1560-1569 książę wołogoski (wraz z bratem Janem Fryderykiem, od 1569 książę na Bardzie i Nowopolu (Neuenkamp/Franzburg), od 1603 książę szczeciński. Książę na Lęborku, Darłowie i Bytowie od 1605, syn Filipa I z dynastii Gryfitów.

Życie i panowanie

Był trzecim dzieckiem i zarazem trzecim synem (drugim, który dożył wieku dojrzałego) Filipa I, księcia pomorskiego, szczecińskiego i wołogoskiego oraz Marii, elektorówny saskiej. Studiował na uniwersytetach w Greifswaldzie, Wittenberdze i Paryżu^[2][3].

Po śmierci ojca w 1560 rządził wraz z bratem Janem Fryderykiem – księstwem wołogoskim pod regencją matki i stryja Barnima IX Pobożnego. W 1567 wraz z bratem objęli samodzielne rządy w księstwie wołogoskim. Po rezygnacji z władzy w 1569 stryja, Barnima IX Pobożnego w wyniku dokonanego z braćmi 23 lipca tegoż roku podziału Pomorza miał otrzymać księstwo wołogoskie, ale zrezygnował z władzy na rzecz młodszego brata, Ernesta Ludwika^[2]. Zadowolił się okręgiem, który obejmował Bardo i Nowopole (Neuencamp)^[3][4].

W 1592 po śmierci Ernesta Ludwika przejął władzę w księstwie wołogoskim, jako opiekun jego nieletniego syna Filipa Juliusza. W 1603 przekazał władzę bratankowi, a sam objął panowanie w księstwie szczecińskim po śmierci kolejnego z braci – Barnima X Młodszego^[5]. W 1605 najpierw otrzymał Lębork, a po śmierci ostatniego z braci – Kazimierza VII objął też władzę nad Darłowem i Bytowem^[6].

Rozbudował zamek w Bardzie i w 1587 wybudował kolejny w Nowopolu, które przemianował na Franzburg. Jako władca wyróżniał się sprawiedliwością i dobrymi umiejętnościami ekonomicznymi, a jako jedyny z synów Filipa I mający liczne potomstwo dbał o ich edukację^[2].

Zmarł po krótkiej (trwającej od 4 marca) chorobie 7 marca 1606 w Szczecinie, został pochowany w kościele zamkowym pod wezwaniem św. Ottona 9 kwietnia 1606^[7]. Księstwo Szczecińskie odziedziczył po nim najstarszy syn Filip II^[8].

Rodzina

Ożenił się 8 września 1572 w Nowopolu, po trwających od listopada 1571 rokowaniach, z Klarą, córką Franciszka, księcia brunszwicko-lüneburskiego i Klary sasko-lauenburskiej, z którą miał liczne potomstwo. Po śmierci pierwszej żony w 1598 ożenił się powtórnie 31 maja 1601 z Anną, córką Jana I Młodszego, księcia szlezwicko-holsztyńskiego na Sonderburgu i Elżbiety brunszwickiej z Grubenhagen. Wyprowadzenie młodej pary do Barda dokonało się 17 czerwca 1601^[1].

Potomstwo

Z pierwszego małżeństwa z Klarą pochodziło jedenaścioro dzieci (drugie małżeństwo było bezdzietne):

• Filip II (ur. 28 lipca 1573, zm. 3 lutego 1618) – książę szczeciński (1606–1618),
• Klara Maria (ur. 10 lipca 1574, zm. 19 lutego 1623) – żona Zygmunta Augusta (1560–1600), przedstawiciela dynastii meklemburskiej oraz Augusta Młodszego (1579–1666), księcia brunszwickiego na Wolfenbüttel (1636–1666),
• Katarzyna (ur. 18 czerwca 1575, zm. 11 lipca 1575). Została pochowana w kościele NMP w Bardzie 28 lipca 1575,
• Franciszek (ur. 24 marca 1577, zm. 27 listopada 1620) – biskup kamieński (1602–1618), książę szczeciński (1618–1620),
• Erdmuta (Zofia) (ur. 5 kwietnia 1578, zm. 11 lipca 1583). Imię zostało jej nadane na cześć świeżo poślubionej żony brata ojca Erdmuty. Przez współczesnych zwana też była Zofią lub Erdmutą Zofią. Została pochowana w kościele NMP w Bardzie 12 lipca 1583,
• Bogusław XIV (ur. 31 marca 1580, zm. 10 marca 1637) – książę szczeciński od 1620 i całego Pomorza Zachodniego (1625–1637), ostatni męski przedstawiciel rodu Gryfitów,
• Jerzy II (ur. 30 I 1582, zm. 27 III 1617) – książę Bukowa (1615–1617),
• Jan Ernest (ur. 24 lutego 1586, zm. 1 lutego 1590). Imiona odziedziczył po swoich stryjach: Janie Fryderyku i Erneście Ludwiku. Został pochowany w Bardzie 12 lutego 1590,
• Zofia Jadwiga (ur. 12 czerwca 1588, zm. 3 marca 1591). Została pochowana w Bardzie 11 marca 1591,
• Ulryk (ur. 12 sierpnia 1589, zm. 31 października 1622) – biskup kamieński (1618–1622), książę Darłowa (1621–1622),
• Anna (ur. 3 października 1590, zm. 7 lipca 1660) – żona Ernesta, księcia Croy (zm. 1620)^[9].

Genealogia

Horoskop Bogusława XIII wykonany przez Andreasa Rungiuma: prognoza wydarzeń dla okresu między 53 a 59 rokiem życia. Prognoza w formie tabelarycznej ze wskazaniem wpływu układu ciał niebieskich na nadchodzące lata życia księcia pomorskiego (Archiwum Państwowe w Szczecinie, Archiwum Książąt Szczecińskich)

Przypisy

Bibliografia

Opracowania

• KazimierzK. Kozłowski KazimierzK., JerzyJ. Podralski JerzyJ., Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372 .
• EdwardE. Rymar EdwardE., Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056 .
• Szymański J.W., Książęcy ród Gryfitów, Goleniów – Kielce 2006, ISBN 83-7273-224-8.

Literatura dodatkowa (opracowania)

• ZygmuntZ. Boras ZygmuntZ., Książęta Pomorza Zachodniego, Poznań: Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1996, ISBN 83-232-0732-1, OCLC 830122949 .
• Rymar E., Rodowód książąt pomorskich, T. II, Szczecin 1995, ISBN 83-902780-0-6.

Literatura dodatkowa (online)

• Madsen U., Bogislaw XIII. (niem.), [dostęp 2012-03-11].
• Schmidt R., Bogislaw XIII. Herzog von Pommern (niem.) [w:] NDB, ADB Deutsche Biographie (niem.), [dostęp 2012-03-11].