Bogusław XIII

Bogusław XIII
Ilustracja
Bogusław XIII z Anną szlezwicko-holsztyńską
książę wołogoski
Okres

od 1560 (1567)
do 1569

Koronacja

1560

Poprzednik

Filip I

Następca

Ernest Ludwik

książę bardowsko-nowopolski
Okres

od 1569
do 1605

Poprzednik

wydzielone z Księstwa Wołogoskiego

Następca

Filip Juliusz

książę szczeciński
Okres

od 1603
do 1606

Poprzednik

Kazimierz VII

Następca

Filip II

książę bytowski
Okres

od 1605
do 1606

Poprzednik

Kazimierz VII

Następca

Franciszek

książę darłowski
Okres

od 1605
do 1606

Poprzednik

Kazimierz VII

Następca

Bogusław XIV,
Jerzy II

Dane biograficzne
Dynastia

Gryfici

Data i miejsce urodzenia

9 sierpnia 1544
Wołogoszcz

Data i miejsce śmierci

7 marca 1606
Szczecin

Ojciec

Filip I wołogoski

Matka

Maria saska

Żona

Klara, Anna

Dzieci

Filip II, Klara Maria,
Katarzyna, Franciszek,
Erdmuta (Zofia),
Bogusław XIV, Jerzy II,
Jan Ernest, Zofia Jadwiga,
Ulryk, Anna

Franzburg na mapie Pomorza Lubinusa

Bogusław XIII (ur. 9 sierpnia 1544 w Wołogoszczy, zm. 7 marca 1606 w Szczecinie[1]) – w latach 1560-1569 książę wołogoski (wraz z bratem Janem Fryderykiem, od 1569 książę na Bardzie i Nowopolu (Neuenkamp/Franzburg), od 1603 książę szczeciński. Książę na Lęborku, Darłowie i Bytowie od 1605, syn Filipa I z dynastii Gryfitów.

Życie i panowanie

Był trzecim dzieckiem i zarazem trzecim synem (drugim, który dożył wieku dojrzałego) Filipa I, księcia pomorskiego, szczecińskiego i wołogoskiego oraz Marii, elektorówny saskiej. Studiował na uniwersytetach w Greifswaldzie, Wittenberdze i Paryżu[2][3].

Po śmierci ojca w 1560 rządził wraz z bratem Janem Fryderykiem – księstwem wołogoskim pod regencją matki i stryja Barnima IX Pobożnego. W 1567 wraz z bratem objęli samodzielne rządy w księstwie wołogoskim. Po rezygnacji z władzy w 1569 stryja, Barnima IX Pobożnego w wyniku dokonanego z braćmi 23 lipca tegoż roku podziału Pomorza miał otrzymać księstwo wołogoskie, ale zrezygnował z władzy na rzecz młodszego brata, Ernesta Ludwika[2]. Zadowolił się okręgiem, który obejmował Bardo i Nowopole (Neuencamp)[3][4].

W 1592 po śmierci Ernesta Ludwika przejął władzę w księstwie wołogoskim, jako opiekun jego nieletniego syna Filipa Juliusza. W 1603 przekazał władzę bratankowi, a sam objął panowanie w księstwie szczecińskim po śmierci kolejnego z braci – Barnima X Młodszego[5]. W 1605 najpierw otrzymał Lębork, a po śmierci ostatniego z braci – Kazimierza VII objął też władzę nad Darłowem i Bytowem[6].

Rozbudował zamek w Bardzie i w 1587 wybudował kolejny w Nowopolu, które przemianował na Franzburg. Jako władca wyróżniał się sprawiedliwością i dobrymi umiejętnościami ekonomicznymi, a jako jedyny z synów Filipa I mający liczne potomstwo dbał o ich edukację[2].

Zmarł po krótkiej (trwającej od 4 marca) chorobie 7 marca 1606 w Szczecinie, został pochowany w kościele zamkowym pod wezwaniem św. Ottona 9 kwietnia 1606[7]. Księstwo Szczecińskie odziedziczył po nim najstarszy syn Filip II[8].

Rodzina

Ożenił się 8 września 1572 w Nowopolu, po trwających od listopada 1571 rokowaniach, z Klarą, córką Franciszka, księcia brunszwicko-lüneburskiego i Klary sasko-lauenburskiej, z którą miał liczne potomstwo. Po śmierci pierwszej żony w 1598 ożenił się powtórnie 31 maja 1601 z Anną, córką Jana I Młodszego, księcia szlezwicko-holsztyńskiego na Sonderburgu i Elżbiety brunszwickiej z Grubenhagen. Wyprowadzenie młodej pary do Barda dokonało się 17 czerwca 1601[1].

Potomstwo

Z pierwszego małżeństwa z Klarą pochodziło jedenaścioro dzieci (drugie małżeństwo było bezdzietne):

Genealogia

Jerzy I pomorski
ur. 11 IV 1493
zm. na przeł. 9/10 V 1531
Amelia reńska
ur. 25 VII 1490
zm. 6 I 1525
Jan
ur. ?
zm. ?
Małgorzata (Anhalt)
ur. ?
zm. ?
     
   
 Filip I wołogoski
ur. 14/15 VII 1515
zm. 14 II 1560
Maria saska
ur. 15 XII 1516
zm. w okr. 5–7 I 1583
   
  
1
Klara
ur. 1 I 1550
zm. 26 I 1598
OO   8 IX 1572
Bogusław XIII
(ur. 9 VIII 1544, zm. 7 III 1606)
2
Anna
ur. 7 X 1577
zm. 30 I 1616
OO   31 V 1601
          
          
  1  1  1  1  1
Filip II
 ur. 28 VII 1573
zm. 3 II 1618
 
Klara Maria
 ur. 10 VII 1574
zm. 19 II 1623
 
Katarzyna
 ur. 18 VI 1575
zm. 11 VII 1575
 
Franciszek
 ur. 24 III 1577
zm. 27 XI 1620
 
Erdmuta (Zofia)
  ur. 5 IV 1578
zm. 11 VII 1583
  1  1  1  1  1
Bogusław XIV
 ur. 31 III 1580
zm. 10 III 1637
 
Jerzy II
 ur. 30 I 1582
zm. 27 III 1617
 
Jan Ernest
 ur. 24 II 1586
zm. 1 II 1590
 
Zofia Jadwiga
 ur. 12 VI 1589
zm. 3 III 1591
 
Ulryk
 ur. 12 VIII 1589
zm. 31 X 1622
 
  1    
Anna
 ur. 3 X 1590
zm. 7 VII 1660
 
Horoskop Bogusława XIII wykonany przez Andreasa Rungiuma: prognoza wydarzeń dla okresu między 53 a 59 rokiem życia. Prognoza w formie tabelarycznej ze wskazaniem wpływu układu ciał niebieskich na nadchodzące lata życia księcia pomorskiego (Archiwum Państwowe w Szczecinie, Archiwum Książąt Szczecińskich)

Przypisy

  1. a b E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, ss. 450-454.
  2. a b c K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 121.
  3. a b J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 127.
  4. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 450.
  5. J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, ss. 127-128.
  6. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, ss. 450-451.
  7. J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, ss. 127-129.
  8. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 451.
  9. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, ss. 465-476.

Bibliografia

Opracowania

  • Kazimierz Kozłowski, Jerzy Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372.
  • Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056.
  • Szymański J.W., Książęcy ród Gryfitów, Goleniów – Kielce 2006, ISBN 83-7273-224-8.

Literatura dodatkowa (opracowania)

  • Zygmunt Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, Poznań: Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1996, ISBN 83-232-0732-1, OCLC 830122949.
  • Rymar E., Rodowód książąt pomorskich, T. II, Szczecin 1995, ISBN 83-902780-0-6.

Literatura dodatkowa (online)

Media użyte na tej stronie

AGAD Horoskop księcia Bogusława XIII opracowany przez Andreasa Rungiuma.png
Prognoza wydarzeń dla okresu między 53 a 59 rokiem życia księcia Bogusława. Prognoza w formie tabelarycznej ze wskazaniem wpływu układu ciał niebieskich na nadchodzące lata życia księcia pomorskiego.

Książę Bogusław XIII urodził się 9 sierpnia 1544 roku jako trzeci syn Filipa I, księcia wołogoskiego. W 1558 roku wraz z braćmi wysłany został na studia do Greifswaldu, a następnie do Wittenbergii, gdzie otrzymał staranne wykształcenie. W 1567 roku powrócił na Pomorze, a w 1569 roku, po rezygnacji Branima XI Starego z księstwa szczecińskiego i z opieki w księstwie wołogoskim, zawarł z braćmi układ o dziedziczeniu władzy na Pomorzu, w którym zrzekł się prawa do tronu w Wołogoszczy w zamian za apanaże w postaci władztwa i miasta Barth. W swojej nowej rezydencji Bogusław XIII rozwijał szerokie zainteresowania w dziedzinie gospodarki i kultury (nauki). Popierał unowocześnienie gospodarki rolnej w domenie, a także założył nowe miasto Franzburg, gdzie osiedlił tkaczy i wybudował dla nich manufakturę. Jednakże najważniejsze zasługi Bogusław XIII położył dla księgarstwa na Pomorzu i w północnych Niemczech. Założona przez niego w 1582 roku drukarnia w Barth działała przez 20 lat. Spod jej pras wyszło ponad 60 tytułów, w tym Biblia (Barther Bibel) i Postylle Marcina Lutra, pomorskie ordynacje kościelne i sądowe, pisma zwalczające herezje w kościele protestanckim. Książę dbał również o wychowanie dzieci, zwłaszcza 5 synów, z których każdy odbył studia uniwersyteckie i kilkunastomiesięczne podróże kawalerskie po Europie. W 1592 roku, po śmierci brata Ernesta Ludwika Bogusława XIII objął regencję i opiekę nad Filipem Juliuszem w Wołogoszczy, a w 1603 roku objął tron w księstwie szczecińskim. W polityce zagranicznej starał się kontynuować linię swoich poprzedników, unikając konfliktów i utrzymując dobre kontakty nie tylko z sąsiednimi księstwami, ale przede wszystkim z cesarzem i królem polskim. W kwietniu 1605 roku odbył podróż do Gdańska, gdzie zapoznał się z nowoczesnymi rozwiązaniami w dziedzinie fortyfikacji miast, a także handlu. W tym też roku wysłał poselstwo na ślub Zygmunta III Wazy. Bogusław XIII zmarł po nagłej chorobie 7 marca 1606 roku w wieku 61 lat. Oryginał, jęz. łaciński, papier, 225x175 mm, 21 stron; Miejsce: Wolgast

Autor komentarza: Paweł Gut
BogislawXIII.Anna1600.JPG
Ölgemälde von Herzog Bogislaw XIII. von Pommern und seiner Gemahlin Anna von Schleswig-Holstein-Sonderburg
Lubinus Franzburg.png
Ansicht von Franzburg (zwischen 1614 und 1617)