Boguszów-Gorce

Boguszów-Gorce
miasto i gmina
Ilustracja
Ratusz w Boguszowie-Gorcach – najwyżej położony w Polsce
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

wałbrzyski

Aglomeracja

wałbrzyska

Data założenia

1973

Prawa miejskie

Boguszów 1499, Gorce 1962

Burmistrz

Sylwia Dąbrowska

Powierzchnia

27,02 km²

Wysokość

520–750 m n.p.m.

Populacja (30.06.2020)
• liczba ludności
• gęstość


15 228[1]
566,6 os./km²

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

58-370 do 58-372

Tablice rejestracyjne

DBA

Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego
Mapa konturowa powiatu wałbrzyskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Boguszów-Gorce”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Boguszów-Gorce”
Ziemia50°45′22″N 16°12′18″E/50,756111 16,205000
TERC (TERYT)

0221011

SIMC

0983824

Urząd miejski
pl. Odrodzenia 1
58-370 Boguszów-Gorce
Strona internetowa
BIP

Boguszów-Gorce (Boguszów: niem. Gottesberg; Gorce: niem. Rothenbach) – miasto w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Według danych GUS z 30 czerwca 2020 r. miasto miało 15 228 mieszkańców[1]. Od 2013 r. jest to największe miasto powiatu wałbrzyskiego.

Położenie

Boguszów-Gorce na mapie powiatu wałbrzyskiego

Leży na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Gór Kamiennych w Sudetach Środkowych.

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 27,02 km²[2]. Miasto stanowi 5,25% powierzchni powiatu.

Według danych z roku 2002 Boguszów-Gorce ma obszar 27,01 km², w tym: użytki rolne: 42% użytki leśne: 41%[3].

Graniczy z:

Historia

Miasto w dzisiejszej postaci powstało w 1973 z połączenia czterech odrębnych miejscowości: miasta Boguszów, miasta Gorce, osiedla miejskiego Kuźnice Świdnickie oraz wsi Stary Lesieniec.

Zabytki

Kościół parafialny Trójcy Świętej
Dawny kościół ewangelicki (2013)
Budynek stacji Boguszów Gorce Zachód

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[4]:

  • miasto
  • kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, gotycko-barokowy, wzniesiony w 1535 r. i przebudowany w 1723 r.; jednonawowy, na planie krzyża, ze sklepieniem kolebkowym. Obecny wygląd świątyni pochodzi z 1723, wewnątrz rokokowa ambona z 1770 i chrzcielnica, w murze pięć epitafiów renesansowych barokowych[5]
  • dawny kościół ewangelicki, barokowy, z lat 1770–1775, z późniejszą klasycystyczną wieżą (początek XIX wieku); jednonawowy, z mansardowym dachem i bogatym wystrojem barokowym; jeden z najcenniejszych zabytków miasta, wzniesiony w stylu chłodnego, protestanckiego baroku pruskiego; po 1945 pełnił funkcję sali sportowej i magazynu, a następnie nieużytkowany i niezabezpieczony popadał w ruinę, w 2011 roku za symboliczną kwotę 2 tys. zł kupiła go gmina zielonoświątkowców, ul. Kasprzaka 13
  • kościół starokatolicki, obecnie kościół polskokatolicki pw. św. Pawła Apostoła, neogotycki, wzniesiony w latach 1900–1904, ul. Adama Mickiewicza 2
  • barokowy ratusz z l. 1723–37, przebudowany w drugiej połowie XIX wieku, pl. Odrodzenia 1 – Rynek
  • dom mieszkalny, ul. Główna 9, z końca XVIII w., przebudowany w XIX w.
  • dom cechu gwarków, ob. dom mieszkalny, ul. Główna 31, z 1870 r.
  • dom mieszkalny z końca XVIII w., ul. Główna 37
  • dom Diakonistek z drugiej połowy XVIII wieku, ul. Kasprzaka 7
  • dom kantora, kościół ewangelicki, ul. Grota-Roweckiego 2, z 1753 r.
  • szyb „Józef” – wieża nadszybowa, z 1926 r., Kuźnice
  • zespół powierzchni szybu „Witold”, z 1914 r.:
    • nadszybie, budynek łaźni
    • maszynownia szybu i hala kompresorów, Gorce

inne zabytki według gminnej ewidencji zabytków[6]:

  • dawny klasztor Sióstr Elżbietanek z 1903 r., ul. Władysława Jagiełły 4
  • stajnie z częścią mieszkalną z 1870/1893 r., ul. Kolejowa 33
  • siedziba Bractwa Strzeleckiego z końca XIX w., ob. bud. produkcyjny ZPO Rafio, ul. 1 Maja 55
  • hotel z salą koncertową z 1908 r., ob. bud. biurowo-prod. ZPO Rafio, ul. Kolejowa 13
  • dworzec kolejowy Boguszów Gorce z 1874 r., przebudowany 1924 r., ul. Dworcowa 6
  • dworzec kolejowy Boguszów Gorce Zachód z przełomu XIX i XX w., Gorce
  • kościół ewangelicki, ob. polskokatolicki z pocz. XX w., ul. Tadeusza Kościuszki (Gorce) – należy do parafii św. Pawła Apostoła
  • kościół par. pw. Niepokalanego Pocz. NMP z 1914–1917 r., Kuźnice
  • plebania z 1916 r., ul. Żeromskiego 23, Kuźnice
  • kaplica mszalna pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i dom mieszkalny z pocz. XX wieku, ul. Górnicza 31, Kuźnice
  • willa Treutla z przełomu XIX i XX w., obecnie Nadleśnictwo Wałbrzych, ul. Miła 2, Kuźnice
  • kościół pomocniczy pw. Św. Barbary z 1922 r., Stary Lesieniec
  • ruiny wieży Bismarcka

Galeria

Podział administracyjny

Gorce (część Boguszowa-Gorców), widok w kierunku południowo-zachodnim ze stoków Mniszka. W lewym górnym rogu widoczna wieża szybu „Witold”

Demografia

Dane z 29 listopada 2006[7]:

OpisOgółemKobietyMężczyźni
Jednostkaosób%osób%osób%
Populacja16815100879852,3801747,7
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
844,6325,7296,8

Piramida wieku mieszkańców Boguszowa-Gorców w 2014 roku[8].
Piramida wieku Boguszow Gorce.png

Gospodarka

W Boguszowie-Gorcach do początku lat 90 XX w. wydobywano węgiel kamienny oraz baryt. Na terenie Boguszowa-Gorców[9] istniały dwie kopalnie należące do Kopalni Węgla Kamiennego Victoria. Były to szyby Witold (Gorce) i Barbara (Kuźnice Świdnickie) oraz kopalnia wydobywająca baryt: Baryt (Boguszów). Tradycje miejskie związane z wydobyciem surowców były kontynuowane przez setki lat począwszy od roku 1499 do 1994, okres prawie 500 lat ciągłego wydobycia zakończył się wraz z decyzją Ministra Skarbu Państwa o zamknięciu kopalń. Główną gałęzią gospodarki w Boguszowie-Gorcach są przede wszystkim usługi, lecz większość mieszkańców Boguszowa-Gorców znajduje zatrudnienie poza obszarem gminy, m.in. w Wałbrzyskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej.

Edukacja i kultura

Lista szkół w Boguszowie-Gorcach[10]:

  • Szkoły podstawowe
    • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 z oddziałami przedszkolnymi
    • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2
    • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6
  • Publiczne Gimnazjum nr 1
  • Zespół Szkół Samorządowych (Gorce)
    • Publiczna Szkoła Podstawowa z oddziałami przedszkolnymi
    • Publiczne Gimnazjum

Sport

W Boguszowie-Gorcach działają trzy kluby sportowe:

  • Górnik Boguszów-Gorce – klub piłkarski, w sezonie 2016/2017 drużyna bierze udział w rozgrywkach klasy okręgowej[11], przy klubie działa też sekcja bularska.
  • SKF „Sudety Petanque Boguszów-Gorce” – klub pétanque, w 2012 roku w II lidze Polskiej Federacji Pétanque[12][13][14]
  • Szczyt Boguszów-Gorce – reaktywowany klub piłkarski z sekcją koszykarską.

W miejscowości działa Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny „Góra Dzikowiec” z wyciągiem krzesełkowym i trasą narciarską.

Miasto co roku jest organizatorem ultramaratonu „Sudecka Setka”.

W roku 2012 w mieście zorganizowane zostały mistrzostwa Polski juniorów w petanque. Podczas tego turnieju padł oficjalny rekord Polski w strzale precyzyjnym. Zdobył go zawodnik KSP Jedlina-Zdrój Sergiusz Gądek[15].

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół polskokatolicki pw. św. Pawła

Transport

Stacja kolejowa Boguszów-Gorce

Boguszów-Gorce jest położony wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 367, na trasie z Wałbrzycha do Jeleniej Góry. Przez miasto przebiega linia kolejowa z Wrocławia do Jeleniej Góry, która zapewnia połączenia m.in. z Wrocławiem, Wałbrzychem, Jelenią Górą i Marciszowem[18]. Istnieją tu trzy stacje kolejowe – Boguszów-Gorce Wschód (w Kuźnicach Świdnickich), Boguszów-Gorce (w Boguszowie) i Boguszów-Gorce Zachód (w Gorcach). Do 2004 r. istniało połączenie kolejowe z Lubawką[19]. Połączenie kolejowe z Mieroszowem i dalej z Meziměstí również zostało zawieszone[20].

Do Boguszowa-Gorców kursują autobusy komunikacji miejskiej z Wałbrzycha[21][22]. Do miejscowości można dostać się także prywatnymi mikrobusami, które jeżdżą na trasach Wałbrzych – Boguszów-Gorce, Wałbrzych – KuźniceStary Lesieniec oraz Boguszów – Kuźnice – Stary Lesieniec.

Miasta partnerskie[23]

Przypisy

  1. a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2021-02-16].
  2. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  3. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  4. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 186. [dostęp 2012-10-20].
  5. Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 270.
  6. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu: Wykaz zabytków ujętych w rejestrze zabytków i ewidencji zabytków. Załącznik do studium zagospodarowania przestrzennego. Boguszów-Gorce. [dostęp 2012-08-27].
  7. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  8. Boguszów-Gorce w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. Jedyna obowiązująca postać dopełniacza w języku ogólnopolskim to Boguszowa-Gorców. Ludność miejscowa używa formy dopełniacza Boguszowa-Gorc – jest to regionalizm fleksyjny. Por. Wielki słownik ortograficzny PWN Poradnia językowa PWN.
  10. Szkoły, przedszkola. boguszow-gorce.pl. [dostęp 2014-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 lutego 2014)].
  11. Skarb – Górnik Boguszów-Gorce. 90 minut. [dostęp 2011-08-28].
  12. Klubowe Mistrzostwa Polski – Liskowiak Lisków najlepszy w kraju. petanque.net, 2011-07-11. [dostęp 2011-08-28]. (pol.).
  13. Kluby zrzeszone w Polskiej Federacji Petanque. [dostęp 2011-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 grudnia 2014)]. (pol.).
  14. Klubowe Mistrzostwa Polski Polskiej Federacji Petanque. [dostęp 2011-08-10]. (pol.).
  15. Relacja z Mistrzostw Polski Juniorów w Petanque 2012. [dostęp 2014-01-15]. (pol.).
  16. Sala Królestwa, ul. Krakowska 5a. tygodnik.walbrzyski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-06)]..
  17. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08].
  18. Rozkład stacyjny dla stacji Boguszów Gorce. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 maja 2014)]. (pol.).
  19. Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 2012-06-27].
  20. Mieroszów – komunikacja. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 maja 2012)].
  21. Walbrzych.naszemiasto.pl: Wałbrzych: linia autobusowa nr 2 do Boguszowa-Gorc jest potrzebna!, dostęp: 2014-09-29.
  22. ŚKA Wabrzych: Rozkład jazdy i mapa komunikacyjna ZDKiUM Wałbrzych, dostęp: 2014-09-29.
  23. Lista miast partnerskich na oficjalnej stronie Boguszowa-Gorców. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 sierpnia 2013)].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
POL województwo dolnośląskie flag.svg
Flaga województwa dolnośląskiego
WK14 Boguszów Gorce Zachód (1).JPG
Autor: Lichen99, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dworzec kolejowy Boguszów Gorce Zachód
Powiat wałbrzyski-mapka.jpg
(c) Radwa, CC-BY-SA-3.0
Mapka powiatu wałbrzyskiego
Gottesberg Wappen.png
Herb miasta Gottesberg (Boguszów).
POL Lądek-Zdrój COA.svg
Herb Lądka-Zdroju
POL Gorce (Boguszów-Gorce) z Mniszka 1.jpg
Autor: Bonvol, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gorce (część Boguszowa-Gorców, woj. dolnośląskie), widok w kierunku południowo-zachodnim ze stoków Mniszka. W lewym górnym rogu widoczna wieża szybu "Witold"
Boguszów Gorce kościół ewangelicki 2013.jpg
Autor: Bonvol, Licencja: CC BY-SA 3.0
Boguszów-Gorce, ul. Kasprzaka 13 - dawny kościół ewangelicki, obecnie ruina, poł. XVIII
POL Polkowice COA 2022.svg
Zgodnie z uchwałą nr LII/561/22 RM w Polkowicach § 3. 1.: "Herb gminy Polkowice przedstawia na tarczy typu hiszpańskiego w czerwonym polu dwie białe (srebrne) wieże z czterema czarnymi otworami okiennymi na każdej z nich. Wieże zwieńczone są spiczastymi dachami błękitnej barwy z białymi (srebrnymi) kulami na szczytach. Między wieżami u ich podstawy widnieje biały (srebrny) fragment muru, ponad którym osadzony został biały (srebrny) hełm garnczkowy zwieńczony żółtą (złotą) płytką z wizerunkiem czarnego półorła z białą przepaską w kształcie półksiężyca otoczoną wieńcem pawich piór żółtej (złotej) barwy z czarnymi oczkami. Ponad hełmem, między wieżami widnieje biały (srebrny) łuk gotycki zwieńczony kwiatonem w kształcie lilii".
Polish Catholic Church in Boguszow-Gorce.jpg
Autor: Baron for Michcik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Boguszów-Gorce, ul. Mickiewicza 2 - kościół starokatolicki, obecnie polskokatolicki p.w. św. Pawła Apostoła, 1901
Gottesberg Schl. 1907 (69115302).jpg
Tytuł: Gottesberg Schl.
Adres wydawniczy: Waldenburg Schl. : Verlag W. Klimanek, [1907] ([miejsce nieznane : drukarz nieznany])
Gatunek: pocztówka
Forma i typ: pocztówki
Opis fizyczny: [1] karta : ilustracja ; 9x14 cm
Tytuł według nadruku na awersie. Rok wydania według pieczątki pocztowej na rewersie.
Mining symbol.svg
Abbildung eines Bermanngezähes bestehend aus Schlägel und Eisen
POL Stronie Śląskie COA.svg
Herb gminy miasta Stronie Śląskie
POL województwo dolnośląskie COA.svg
Herb województwa dolnośląskiego (od 2009)
POL gmina Sobotka COA.svg
Herb gminy Sobótka
Świętowanie Niepodległości w Boguszowie Gorcach.png
Autor: Krzysztof Dziewiątkowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Świętowanie Niepodległości w Boguszowie Gorcach
Boguszów-Gorce (ratusz).JPG
Autor: Nostrix, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ratusz w Boguszowie-Gorcach.
POL Kamieniec Ząbkowicki COA.svg
Herb gminy Kamieniec Ząbkowicki
Boguszów-Gorce - train station 01.jpg
Autor: Paweł 'pbm' Szubert (talk), Licencja: CC BY-SA 3.0
Stacja kolejowa w miejscowości Boguszów-Gorce
POL Boguszów-Gorce flag.svg
Autor:
  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
, Licencja: CC BY-SA 2.5
Flaga miasta Boguszów-Gorce w Polsce.
1902 Boguszów-Gorce.jpg
Postcard vom (Gottesberg) Boguszów-Gorce from 1902
Piramida wieku Boguszow Gorce.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Boguszowa-Gorców, 2014