Bohatyrowicze

Bohatyrowicze
Багатырэвічы
Богатыревичи
Ilustracja
Grób Jana i Cecylii
Państwo

 Białoruś

Obwód

grodzieński

Rejon

mostowski

Sielsowiet

Łunna

Populacja (2009)
• liczba ludności


9

Nr kierunkowy

+375 1515[1]

Kod pocztowy

231607

Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Bohatyrowicze”
Położenie na mapie Białorusi
Ziemia53°30′43″N 24°09′37″E/53,511944 24,160278
Portal Białoruś

Bohatyrowicze (biał. Багатырэвічы, Bahatyrewiczy; ros. Богатыревичи, Bogatyriewiczi) – wieś na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, w rejonie mostowskim, w sielsowiecie Łunna. W 2009 roku liczyła 9 mieszkańców[2].

Bohatyrowicze obejmują oddzielną dawniej miejscowość Samostrzelniki (biał. Самaстрэльнiкi, Samastrelniki; ros. Самострельники, Samostrielniki).

Wieś znana jest z powieści Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej.

Historia

W dokumentach występują miejscowości Samostrzelniki (wcześniej Strzelniki) i Bohatyrowicze. Pierwsza nazwa jest wcześniejsza (występuje już w pomiarze włócznej z XVI wieku) i od niej pochodzi nazwisko Strzałkowski. Druga nazwa (zaświadczona w 1789 roku) powstała od nazwiska rodu Bohatyrowiczów, którzy wcześniej mieszkali w Strzelnikach[3].

Prawdopodobnie zaścianek Bohatyrowicze wyodrębnił się z części zaścianku Strzelniki w XVIII wieku. W lustracji wsi z 1775 roku Paweł, Ignacy i Tadeusz Bohatyrowiczowie wymieniani są jako właściciele 3 dymów w Strzelnikach, natomiast dokument "Taryfa ofiary na wojsko 10-go grosza" z 1789 roku wymienia już w parafii Łunna zaścianek Bohatyrowicze i podaje, że mieszkali tam Ignacy, Paweł, Anna, Stanisław, Michał, Tadeusz Bohatyrowiczowie[3].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego z 1900 roku wymienia obie miejscowości jako okolice szlacheckie (zaścianki)[4][5]. Również w powieści Nad Niemnem Samostrzelniki wymienione są jako sąsiadujące z Bohatyrowiczami[6].

Bohatyrowicze i Samostrzelniki położone były w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[7]. W czasach zaborów w granicach Imperium Rosyjskiego, w guberni grodzieńskiej, w powiecie grodzieńskim.

W latach 1921–1939 Bohatyrowicze leżały w Polsce, w województwie białostockim, w powiecie grodzieńskim, w gminie Łunna[8].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku Bohatyrowicze zamieszkiwało 76 osób, 70 były wyznania rzymskokatolickiego, 6 prawosławnego, a 1 innej. Jednocześnie 71 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 4 białoruską, a 1 inną. Było tu 16 budynków mieszkalnych[9].

W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. 2 listopada została włączona do Białoruskiej SRR. 4 grudnia 1939 włączona do nowo utworzonego obwodu białostockiego[10]. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. 22 lipca 1941 r. włączona w skład okręgu białostockiego III Rzeszy[11]. W 1944 miejscowość została ponownie zajęta przez wojska sowieckie i włączona do obwodu grodzieńskiego Białoruskiej SRR.

W kulturze

W Bohatyrowiczach rozgrywa się część akcji Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej. Tam też kręcono zdjęcia do filmowej adaptacji z 1939 roku (kopie zaginęły podczas wojny)[12].

Współczesne Bohatyrowicze opisuje Barbara Wachowicz w książce Ty jesteś jak zdrowie z 2007 roku w rozdziale Gniazdo nasze, wszystko nasze[13]. Pokazano je również w dokumentalnym filmie Niemy Niemen z 2020 roku[14].

W Bohatyrowiczach, nazywanych niezmiennie przez żyjących tam Polaków okolicą szlachecką, nadal mieszkają potomkowie rodu Bohatyrowiczów upamiętnionych w literaturze[14][13].

Zabytki

W pobliżu miejscowości, na zachód od Samostrzelnik, na skarpie nadniemeńskiej, znajduje się opisany w powieści grób Jana i Cecylii, pół-legendarnej pary małżonków, którzy mozolną pracą mieli dać początek rodowi Bohatyrowiczów. Na miejscu znajduje się drewniany krzyż z figurą Chrystusa, pamiętający czasy Orzeszkowej[15]. W 2016 roku wyremontowano otoczenie grobu[16].

We wsi zachował się budynek gospodarczy dawnego dworu, a także zabytkowa aleja prowadząca do majątku[17].

W zachodniej części wsi znajduje się geologiczny pomnik przyrody "Samotrzelniki", torfowisko interglacjalne odkryte w 1878 roku przez geologa i hydrologa Antoniego Giedroycia. Na jego terenie zlokalizowany jest grób Jana i Cecylii[18].

Galeria

  • Klemens i Jan Bohatyrowiczowie przy grobie Jana i Cecylii, lata 80. XIX w. Zdjęcie z kolekcji Elizy Orzeszkowej.

    Klemens i Jan Bohatyrowiczowie przy grobie Jana i Cecylii, lata 80. XIX w. Zdjęcie z kolekcji Elizy Orzeszkowej.

  • Szlachic Józef Strzałkowski przed swoim domem w Samostrzelnikach, lata 80. XIX w.

    Szlachic Józef Strzałkowski przed swoim domem w Samostrzelnikach, lata 80. XIX w.

  • Maria z Osipiczów Strzałkowska z dziećmi, Samostrzelniki, lata 80. XIX w.

    Maria z Osipiczów Strzałkowska z dziećmi, Samostrzelniki, lata 80. XIX w.

  • Gwiazda kina Elżbieta Barszczewska na ławeczce Orzeszkowej w Bohatyrowiczach w 1939 r. podczas kręcenia zdjęć do filmu Nad Niemnem.

    Gwiazda kina Elżbieta Barszczewska na ławeczce Orzeszkowej w Bohatyrowiczach w 1939 r. podczas kręcenia zdjęć do filmu Nad Niemnem.

  • Mapa okolic, w których toczy się akcja Nad Niemnem. Zaścianek Bohatyrowicze obejmuje wschodnią część wsi Samostrzelniki. Miniewicze to literacki Korczyn. Mapa z 1926 r.

    Mapa okolic, w których toczy się akcja Nad Niemnem. Zaścianek Bohatyrowicze obejmuje wschodnią część wsi Samostrzelniki. Miniewicze to literacki Korczyn. Mapa z 1926 r.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Почтовые индексы, почтовые коды, телефонные коды городов.
  2. ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
  3. ↑ a b Stowarzyszenie Rodów Grodzieńskich [dostęp 2022-01-13] (pol.).
  4. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X - wynik wyszukiwania - DIR, dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-10-18].
  5. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XV cz.1 - wynik wyszukiwania - DIR, dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-10-18].
  6. ↑ Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem, Nad Niemnem, tom trzeci :: Wolne Lektury, wolnelektury.pl [dostęp 2021-10-18].
  7. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 97.
  8. ↑ Baza Miejscowości Kresowych. [dostęp 2019-11-19]. (pol.).
  9. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 39.
  10. ↑ Карманный атлас СССР. 11-е изд. – Ленинград: ГУГК при СНК СССР, 1940, karta 39
  11. ↑ Bezirk Bialystok, www.territorial.de [dostęp 2020-04-02].
  12. ↑ Nad Niemnem (1939), Fototeka [dostęp 2021-10-18] (pol.).
  13. ↑ a b Barbara Wachowicz, Ty jesteś jak zdrowie : z Mickiewiczem nad Wilią i Świtezią, ze Słowackim w Krzemieńcu, z Orzeszkową nad Niemnem, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2007, ISBN 978-83-7399-216-0, OCLC 190865662 [dostęp 2022-01-13].
  14. ↑ a b Niemy Niemen, VOD Tvp.pl [dostęp 2022-01-13] (pol.).
  15. ↑ Bohatyrowicze na starych zdjęciach: zdjęcia dodał(a) К. Шастоўскі, www.radzima.net [dostęp 2021-10-18].
  16. ↑ Białoruskie władze wyremontowały miejsca związane z Elizą Orzeszkową, Związek Polaków na Białorusi, 23 sierpnia 2016 [dostęp 2021-10-18] (pol.).
  17. ↑ K. Shastouski, | zabytki | zdjęcia, www.radzima.org [dostęp 2021-10-18].
  18. ↑ Памятники природы на территории Мостовского района - [dostęp 2021-10-18] (ros.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Nad Niemnem 1939 Barszczewska ławeczka Orzeszkowej.png
Elżbieta Barszczewska na ławeczce Elizy Orzeszkowej w Bohatyrowiczach podczas zdjęć do filmu "Nad Niemnem", 1939
Grodno region location map.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Adobe Illustrator., Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Grodno region

Equirectangular projection. Geographic limits of the map:

  • N: 55.03° N
  • S: 52.71° N
  • W: 23.45° E
  • E: 26.75° E
Bohatyrowicze grob Jana i Cecylii.jpg
Klemens i Jan Bohatyrowiczowie przy grobie Jana i Cecylii w Bohatyrowiczach, lata 80-te XIX w.. Fotografia z archiwum Elizy Orzeszkowej
Józef Strzałkowski Samostrzelniki.jpg
Dom szlachcica Józefa Strzałkowskiego w Samostrzelnikach (Bohatyrowicze), lata 80-te XIX w.
Maria z Osipiczów Strzałkowska Samostrzelniki.jpg
Maria z Osipiczów Strzałkowska z dziećmi, Samostrzelniki (Bohatyrowicze), lata 80-te XIX w.
Nad Niemnem mapa.jpg
Mapa okolic, w których toczy się akcja "Nad Niemnem". Źródło: Mapa Taktyczna Polski 1:100 000, (XVII-16) GRODNO (WSCHÓD), 1926
2013 Bohatyrowicze (1).jpg
Autor: Kapsuglan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Białoruś wiosną 2013