Bohdan Ihor Antonycz

Bohdan Ihor Antonycz

Богдан-Ігор Антонич

Data i miejsce urodzenia	5 października 1909 Nowica, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	6 lipca 1937 Lwów, Polska
Zawód, zajęcie	poeta, prozaik
Narodowość	ukraińska

Grób Antonycza

Tablica pamiątkowa Bohdana Ihora Antonycza w Nowicy

Bohdan Ihor Antonycz (ukr. Богдан-Ігор Антонич; ur. 5 października 1909 w Nowicy, zm. 6 lipca 1937 we Lwowie) – ukraiński poeta i prozaik pochodzący z Łemkowszczyzny. Ze względu na oficjalną cenzurę stał się szerzej znany dopiero w latach 60. XX w.

Życiorys

Bohdan Antonycz urodził się 5 października 1909 w Nowicy koło Gorlic^[1]. Jego ojciec Wasyl (pol. Bazyli, 1878–1949) Kot podobnie jak dziadek Antoni Kot (†1899) byli parochami w Czerteżu, rodzina zmieniła nazwisko przed narodzinami Ihora. Podstawowe wykształcenie Antonycz zdobył w domu, pod nadzorem prywatnej nauczycielki. W 1928 zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku (w jego klasie był m.in. ks. Stanisław Czerniec^[1]; w 1902 tę szkołę ukończył ojciec Bohdana Antonycza^[2])^[3]. Pisanie poezji rozpoczął jeszcze jako dziecko.

Od 1928 studiował literaturę na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie w 1932 uzyskał stopień magistra filozofii^[4]. Ten etap jego życia miał decydujący wpływ na rozwój jego twórczej osobowości. Bo choć Uniwersytet był polski, wielu jego studentów było Ukraińcami^[5]. Zachęcali oni młodego poetę do pisania po ukraińsku i pomagali w nauce ukraińskiego języka literackiego. Antonycz z ochotą włączył się w literackie i społeczne życie Lwowa i poznawał niuanse języka, wczytując się nie tylko w słowniki i podręczniki do nauki gramatyki, ale także w dzieła poetów Ukrainy Radzieckiej. Występował z odczytami na temat ukraińskiej i obcej literatury, robił przekłady, pisał recenzje. Na łamach prasy, pod pseudonimem Zoil, dyskutował o politycznych i społecznych problemach, publikował satyryczne felietony i parodie, w których ujawnił się jego ostry dowcip. W czasopiśmie młodych literatów ukraińskich Dażbog, którego był współredaktorem, prowadził kronikę literacką. Oprócz tego, próbował swoich sił w prozie i dramaturgii. Zostawił po sobie niedokończoną nowelę Trzy mandoliny i obszerny fragment powieści, mającej nosić tytuł Na druhomu berezi (На другому березі). Ułożył libretto do opery Dowbusz, którą napisał Antin Rudnicki.

Antonycz także malował, grał na skrzypcach i komponował muzykę. Te dziedziny sztuki, w szczególności malarstwo, silnie wpłynęły na jego pisarstwo.

Mieszkał przy ulicy Gródeckiej 18 we Lwowie^[6].

W wieku 28 lat, w wyniku powikłań związanych z zapaleniem płuc, zmarł w jednym z lwowskich szpitali.

Twórczość

Za życia autora ukazały się 3 jego zbiorki: Prywitannia żyttia (Привітання життя, 1931), Try persteni (Три перстені, 1934) i Knyha lewa (Книга Лева, 1936). Pośmiertnie, w 1938 roku ukazały się jeszcze: Zelena jewanhelija (Зелена Євангелія) i Rotaciji (Ротації). Antonycz wyznawał ideę niepodzielności, harmonijnej jedności człowieka i przyrody, człowieka i kosmosu. Łapczywie chłonął wszystkie barwy, tony i dźwięki otaczającego go świata. Ale nie tylko wzajemne relacje człowieka i przyrody pociągały twórcę folklorystycznych metamorfoz i poetyckich mitów. Antonycz reagował na wydarzenia społeczne, na fantastyczne, z elementami surrealizmu obrazy-symbole kapitalistycznego miasta. Szczególnie uderzające obrazy, ukazujące moralno-psychologiczną atmosferę miasta nocą i zatęchłe zakamarki dusz zostały zawarte w zbiorku Rotaciji. Bohdan Ihor Antonycz jest jaskrawą, oryginalną postacią w ukraińskiej literaturze. Poeta-nowator, bardzo utalentowany, za słowami Dmytra Pawłyczka, przedziera się przez cierniowe chaszcze ideowych manowców na szlak jednający serce artysty z sercem jego narodu. Nazywał siebie małym chrabąszczem na drzewie ukraińskiej poezji, które wrosło głęboko w szewczenkowską tradycję.

Utwory

• Prywitannia żyttia (Привітання життя, 1931)
• Try persteni (Три перстені, 1934)
• Knyha Łewa (Книга Лева, 1936)
• Zełena Jewanhelija (Зелена Євангелія, 1938)
• Rotaciji (Ротації, 1938)
• Na druhomu berezi (На другому березі) – niedokończona powieść
• Księga Lwa (1981) – zbiór wierszy w polskim przekładzie.

Upamiętnienie

Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 jego archiwum zostało skonfiskowane przez NKWD, następnie zbiory te ok. 1940/1941 Hryhorij Hanulak przekazał na rzecz Lwowskiej Biblioteki Narodowej^[7].

Poeta Janusz Szuber napisał wiersz pt. Bohdan Ihor Antonycz, wydany w tomiku poezji pt. Powiedzieć. Cokolwiek z 2011^[8].

W Nowicy ustanowiono jego pomnik. Bohdan Ihor Antonycz został patronem IV Liceum Ogólnokształcącego w Legnicy. 21 czerwca 2014 na fasadzie budynku Gimnazjum nr 2 im. Królowej Zofii w Sanoku została odsłonięta tablica upamiętniająca trzem absolwentom gimnazjum, którymi byli literaci trzech narodowości: Ukrainiec Bohdan Ihor Antonycz (1909–1937), Żyd Kalman Segal (1917–1980) i Polak Marian Pankowski (1919–2011). Tablica została umieszczona przy wejściu do budynku i odsłonięta 21 czerwca 2014 podczas Światowego Zjazdu Sanoczan. Inskrypcja głosi: Pamięci wybitnych literatów, wychowanków Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii w Sanoku w okresie międzywojennego dwudziestolecia reprezentujących trzy narodowości tworzące ówczesną społeczność naszego Miasta: Bohdana Ihora Antonycza 1909–1937, Kalmana Segala 1917–1980, Mariana Pankowskiego 1919–2011. Sanok, 21 czerwca 2014 – Światowy Zjazd Sanoczan. Ponadto przy budynku szkoły zostały zasadzone trzy dęby szypułkowe honorujące tych pisarzy, w tym drzewo nazwane „Bohdan”.

We Lwowie, 20 listopada 2016, przy wsparciu Lwowskiej Rady Miejskiej odbyło się uroczyste otwarcie pomnika B.I. Antonycza. Pomnik zaprojektowany został przez rzeźbiarza Włodzimierza Odrechiwskiego i architektów Denisa Belucha, Aleksandrę Libycz, Aleksandra Matuszkowa^[9].

Przypisy

Bibliografia

• Енциклопедія українознавства. T. 1. Lwów, 2000, s. 50. ISBN 5-7707-4048-5. (ukr.)

Linki zewnętrzne

• Bohdan Ihor Antonycz – dzieła w bibliotece Polona