Bohdan Ihor Antonycz

Bohdan Ihor Antonycz
Богдан-Ігор Антонич
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

5 października 1909
Nowica, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

6 lipca 1937
Lwów, Polska

Zawód, zajęcie

poeta, prozaik

Narodowość

ukraińska

Grób Antonycza
Tablica pamiątkowa Bohdana Ihora Antonycza w Nowicy

Bohdan Ihor Antonycz (ukr. Богдан-Ігор Антонич; ur. 5 października 1909 w Nowicy, zm. 6 lipca 1937 we Lwowie) – ukraiński poeta i prozaik pochodzący z Łemkowszczyzny. Ze względu na oficjalną cenzurę stał się szerzej znany dopiero w latach 60. XX w.

Życiorys

Bohdan Antonycz urodził się 5 października 1909 w Nowicy koło Gorlic[1]. Jego ojciec Wasyl (pol. Bazyli, 1878–1949) Kot podobnie jak dziadek Antoni Kot (†1899) byli parochami w Czerteżu, rodzina zmieniła nazwisko przed narodzinami Ihora. Podstawowe wykształcenie Antonycz zdobył w domu, pod nadzorem prywatnej nauczycielki. W 1928 zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku (w jego klasie był m.in. ks. Stanisław Czerniec[1]; w 1902 tę szkołę ukończył ojciec Bohdana Antonycza[2])[3]. Pisanie poezji rozpoczął jeszcze jako dziecko.

Od 1928 studiował literaturę na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie w 1932 uzyskał stopień magistra filozofii[4]. Ten etap jego życia miał decydujący wpływ na rozwój jego twórczej osobowości. Bo choć Uniwersytet był polski, wielu jego studentów było Ukraińcami[5]. Zachęcali oni młodego poetę do pisania po ukraińsku i pomagali w nauce ukraińskiego języka literackiego. Antonycz z ochotą włączył się w literackie i społeczne życie Lwowa i poznawał niuanse języka, wczytując się nie tylko w słowniki i podręczniki do nauki gramatyki, ale także w dzieła poetów Ukrainy Radzieckiej. Występował z odczytami na temat ukraińskiej i obcej literatury, robił przekłady, pisał recenzje. Na łamach prasy, pod pseudonimem Zoil, dyskutował o politycznych i społecznych problemach, publikował satyryczne felietony i parodie, w których ujawnił się jego ostry dowcip. W czasopiśmie młodych literatów ukraińskich Dażbog, którego był współredaktorem, prowadził kronikę literacką. Oprócz tego, próbował swoich sił w prozie i dramaturgii. Zostawił po sobie niedokończoną nowelę Trzy mandoliny i obszerny fragment powieści, mającej nosić tytuł Na druhomu berezi (На другому березі). Ułożył libretto do opery Dowbusz, którą napisał Antin Rudnicki.

Antonycz także malował, grał na skrzypcach i komponował muzykę. Te dziedziny sztuki, w szczególności malarstwo, silnie wpłynęły na jego pisarstwo.

Mieszkał przy ulicy Gródeckiej 18 we Lwowie[6].

W wieku 28 lat, w wyniku powikłań związanych z zapaleniem płuc, zmarł w jednym z lwowskich szpitali.

Twórczość

Za życia autora ukazały się 3 jego zbiorki: Prywitannia żyttia (Привітання життя, 1931), Try persteni (Три перстені, 1934) i Knyha lewa (Книга Лева, 1936). Pośmiertnie, w 1938 roku ukazały się jeszcze: Zelena jewanhelija (Зелена Євангелія) i Rotaciji (Ротації). Antonycz wyznawał ideę niepodzielności, harmonijnej jedności człowieka i przyrody, człowieka i kosmosu. Łapczywie chłonął wszystkie barwy, tony i dźwięki otaczającego go świata. Ale nie tylko wzajemne relacje człowieka i przyrody pociągały twórcę folklorystycznych metamorfoz i poetyckich mitów. Antonycz reagował na wydarzenia społeczne, na fantastyczne, z elementami surrealizmu obrazy-symbole kapitalistycznego miasta. Szczególnie uderzające obrazy, ukazujące moralno-psychologiczną atmosferę miasta nocą i zatęchłe zakamarki dusz zostały zawarte w zbiorku Rotaciji. Bohdan Ihor Antonycz jest jaskrawą, oryginalną postacią w ukraińskiej literaturze. Poeta-nowator, bardzo utalentowany, za słowami Dmytra Pawłyczka, przedziera się przez cierniowe chaszcze ideowych manowców na szlak jednający serce artysty z sercem jego narodu. Nazywał siebie małym chrabąszczem na drzewie ukraińskiej poezji, które wrosło głęboko w szewczenkowską tradycję.

Utwory

  • Prywitannia żyttia (Привітання життя, 1931)
  • Try persteni (Три перстені, 1934)
  • Knyha Łewa (Книга Лева, 1936)
  • Zełena Jewanhelija (Зелена Євангелія, 1938)
  • Rotaciji (Ротації, 1938)
  • Na druhomu berezi (На другому березі) – niedokończona powieść
  • Księga Lwa (1981) – zbiór wierszy w polskim przekładzie.

Upamiętnienie

Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 jego archiwum zostało skonfiskowane przez NKWD, następnie zbiory te ok. 1940/1941 Hryhorij Hanulak przekazał na rzecz Lwowskiej Biblioteki Narodowej[7].

Poeta Janusz Szuber napisał wiersz pt. Bohdan Ihor Antonycz, wydany w tomiku poezji pt. Powiedzieć. Cokolwiek z 2011[8].

W Nowicy ustanowiono jego pomnik. Bohdan Ihor Antonycz został patronem IV Liceum Ogólnokształcącego w Legnicy. 21 czerwca 2014 na fasadzie budynku Gimnazjum nr 2 im. Królowej Zofii w Sanoku została odsłonięta tablica upamiętniająca trzem absolwentom gimnazjum, którymi byli literaci trzech narodowości: Ukrainiec Bohdan Ihor Antonycz (1909–1937), Żyd Kalman Segal (1917–1980) i Polak Marian Pankowski (1919–2011). Tablica została umieszczona przy wejściu do budynku i odsłonięta 21 czerwca 2014 podczas Światowego Zjazdu Sanoczan. Inskrypcja głosi: Pamięci wybitnych literatów, wychowanków Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii w Sanoku w okresie międzywojennego dwudziestolecia reprezentujących trzy narodowości tworzące ówczesną społeczność naszego Miasta: Bohdana Ihora Antonycza 1909–1937, Kalmana Segala 1917–1980, Mariana Pankowskiego 1919–2011. Sanok, 21 czerwca 2014 – Światowy Zjazd Sanoczan. Ponadto przy budynku szkoły zostały zasadzone trzy dęby szypułkowe honorujące tych pisarzy, w tym drzewo nazwane „Bohdan”.

We Lwowie, 20 listopada 2016, przy wsparciu Lwowskiej Rady Miejskiej odbyło się uroczyste otwarcie pomnika B.I. Antonycza. Pomnik zaprojektowany został przez rzeźbiarza Włodzimierza Odrechiwskiego i architektów Denisa Belucha, Aleksandrę Libycz, Aleksandra Matuszkowa[9].

Przypisy

  1. a b W sprawozdaniu szkolnym z 1928 został wymieniony jako „Bohdan Antonicz”, zob. XLI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1927/1928. Sanok: 1928, s. 27.
  2. 21. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1901/1902. Sanok: 1902, s. 35.
  3. Absolwenci (pol.). 1losanok.pl. [dostęp 2016-02-19].
  4. Śmierć poety ukraińskiego ś.p. B.I.Antonycza. „Kurier Poranny”. Nr 191, s. 4, 12 lipca 1937. 
  5. W roku akademickim 1925/1926 na Uniwersytecie Jana Kazimierza studiowało 897 Ukraińców, tj. 15,6% ogółu studentów, z tego na Wydziale Humanistycznym – 341 Ukraińców (tj. 16,2%), na Wydziale Prawa -288 Ukraińców (15,1%), na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym – 169 Ukraińców (17,6%) i na Wydziale Lekarskim – 99 Ukraińców (tj. 13%). W roku akademickim 1929/1930 studiowało w Polsce 2175 Ukraińców, z tego we Lwowie 1506 (na Uniwersytecie Jana Kazimierza – 1067). Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923–1929, Kraków 1989, ISBN 83-08-01977-3, s. 290, 296.
  6. Łarysa Hołowata: Zbiory Lwowskiej Biblioteki Naukowej im. W. Stefanyka NAN Ukryiny: historia, stan dzisiejszy i znaczenie dla badaczy dziedzictwa kulturowego łemkowszczyzny i sanocczyzny. W: Materiały do dziejów Podkarpacia we Lwowie i „ucrainica” na Podkarpaciu: Lwowska Biblioteka Naukowa im. Stefanyka we Lwowie, biblioteki sanockie. Przewodnik po zbiorach. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2006, s. 6.Sprawdź autora:3.
  7. Łarysa Hołowata: Zbiory Lwowskiej Biblioteki Naukowej im. W. Stefanyka NAN Ukryiny: historia, stan dzisiejszy i znaczenie dla badaczy dziedzictwa kulturowego łemkowszczyzny i sanocczyzny. W: Materiały do dziejów Podkarpacia we Lwowie i „ucrainica” na Podkarpaciu: Lwowska Biblioteka Naukowa im. Stefanyka we Lwowie, biblioteki sanockie. Przewodnik po zbiorach. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2006, s. 6.Sprawdź autora:3.
  8. Janusz Szuber: Powiedzieć. Cokolwiek. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011, s. 98. ISBN 978-83-08-04582-4.
  9. У Львові відкрили пам’ятник Богдану-Ігорю Антоничу.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Tablica pamiątkowa Bohdana Ihora Antonycza w Nowicy.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Fiar~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Tablica pamiątkowa Bohdana Ihora Antonycza w Nowicy
Antonych.jpg
Яновское кладбище. Могила Богдана-Игоря Антонича (5/10/1909, Новиця — 6/07/1937, Львов) — украинского поэта, прозаика, переводчика, литературоведа
Антонич Б.jpg
Bohdan Ihor Antonych, Ukrainian poet