Bohdan Poręba

Bohdan Poręba

Prawdziwe imię i nazwisko	Jerzy Bogusław Poręba[1]
Data i miejsce urodzenia	5 kwietnia 1934 Wilno
Data i miejsce śmierci	25 stycznia 2014 Warszawa
Zawód	reżyser, scenarzysta
Lata aktywności	1954–2007
Odznaczenia
Strona internetowa

Bohdan Poręba, właśc. Jerzy Bogusław Poręba (ur. 5 kwietnia 1934 w Wilnie, zm. 25 stycznia 2014 w Warszawie) – polski reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, polityk, publicysta.

Życiorys

Wykształcenie i twórczość zawodowa

Młodość

Urodził się w rodzinie inteligenckiej. Jego ojciec, Wincenty, w czasie I wojny światowej w wieku 16 lat wstąpił do Legionów Polskich. W okresie przedwojennym był działaczem Związku Inwalidów Wojennych RP w Wilnie, podczas okupacji należał do ZWZ i AK. Po wojnie nie ujawnił się i do momentu przejścia na emeryturę pracował jako urzędnik w „Społem”^[2][3]. Matka Bohdana Poręby była nauczycielką.

Cały okres II wojny światowej spędził w Wilnie. Wówczas pobierał naukę szkolną w domu oraz na tajnych kompletach^[4]. Od 1944 uczęszczał do wileńskiego gimnazjum^[4]. W maju 1945 wraz z rodziną został wysiedlony z Wileńszczyzny i osiadł w Bydgoszczy. Działał w harcerstwie. Był m.in. drużynowym 5. Bydgoskiej Drużyny Harcerskiej^[2]. W 1951 ukończył I Państwowe Gimnazjum i Liceum Męskie im. Ludwika Waryńskiego w Bydgoszczy^[5].

Studia i pierwsze polskie filmy fabularne

W 1955 ukończył studia na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi.

Jako reżyser zadebiutował w połowie lat 50. Reżyserował filmy jeszcze w trakcie studiów (m.in. film dokumentalny o niewidomych I dla nas słońce świeci). Jego pierwszym filmem, zrobionym po uzyskaniu dyplomu był Apel poległych, mający spełniać rolę epitafium dla żołnierzy polskich poległych na wszystkich frontach II wojny światowej, w tym w powstaniu warszawskim oraz w formacjach polskich na Zachodzie, o których mówienie było wcześniej zakazane. W 1957 otrzymał nagrodę Polskiej Krytyki Filmowej „Złota Syrenka” za film Wyspa wielkiej nadziei. W 1963 wyreżyserował film Daleka jest droga, który opowiadał o żołnierzach gen. Stanisława Maczka (który wówczas był pozbawiony polskiego obywatelstwa). Został wówczas na kilka lat odsunięty od robienia filmów. Podjął więc pracę w teatrze, w którym był m.in. reżyserem spektaklu Dziś do Ciebie przyjść nie mogę złożonego z piosenek partyzanckich.

Powrót do robienia filmów

Po powrocie do robienia filmów, został autorem filmu Gniewko, syn rybaka, a w 1970 był reżyserem filmu o buncie warszawskich hutników Prawdzie w oczy. W 1973 wyreżyserował film Hubal o polskich partyzantach z początków II wojny światowej, za który otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia środowiska filmowego. Od 1975 do 1998 był kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego „Profil” (faktycznie zaprzestał działalności po 1990). Od 1986 do 1989 kierował Teatrem Dramatycznym w Gdyni. W latach 1987–1989 pełnił funkcję członka Komitetu Kinematografii^[6]. Był także producentem m.in. Zamachu stanu, Nad Niemnem i Sekretu Enigmy.

W latach 90. krótko prowadził działalność gospodarczą, następnie przeszedł na emeryturę.

XXI wiek

W 2005 wyreżyserował dramat Lusi Ogińskiej (poetka, żona Ryszarda Filipskiego) pt. Zmartwychwstanie, który był emitowany w Telewizji Trwam, a pierwotnie wystawiony na kongresie Samoobrony RP^[7].

W 2010 powstał film dokumentalny Prawda, dobro i piękno. Film o Bohdanie Porębie, w reżyserii Ksawerego Szczepanika, który opowiada o losach Bohdana Poręby. W tym samym roku ukazał się wywiad – rzeka z Bohdanem Porębą Obronić Polskość!

Działalność polityczna

PRL

W latach 1969–1990 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, był także członkiem Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. W latach 80. był jednym z założycieli i głównych ideologów Zjednoczenia Patriotycznego „Grunwald”. Działał również w Towarzystwie Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Jako jeden z nielicznych na ostatnim Zjeździe PZPR głosował przeciwko rozwiązaniu tej partii, popierał linię polityczną Albina Siwaka (tzw. narodowy komunizm). W latach 1986–1989 był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego^[8].

W filmie Stanisława Barei Miś parodią Poręby była postać reżysera Zagajnego (w tej roli Janusz Zakrzeński). Także w serialach Alternatywy 4 i Zmiennicy wyśmiewano się ze środowiska ZP „Grunwald” i samego Poręby wytykając mu rzekomy antysemityzm i lojalność wobec PRL-owskiej rzeczywistości^[9].

III RP

W latach 90. współpracował m.in. z Andrzejem Lepperem, Stanisławem Tymińskim i gen. Tadeuszem Wileckim, starając się powołać Blok Ludowo-Narodowy. Przed wyborami parlamentarnymi w 1993 kierował kampanią wyborczą Samoobrony – Leppera. W wyborach tych kandydował bez powodzenia do Sejmu z listy tego ugrupowania w województwie bydgoskim (otrzymał 902 głosy). Następnie wraz z grupą rozłamowców z partii Przymierze Samoobrona, współtworzył Front Narodowej Samoobrony^[10].

Działał w krakowskim Stowarzyszeniu Nie dla Unii Europejskiej, był współproducentem i reżyserem kontrowersyjnych (o mocnym akcencie antyniemieckim) klipów antyunijnych w czasie przedreferendalnym. Po 2000 związał się ze środowiskiem Bolesława Tejkowskiego, zostając członkiem zarządu Polskiego Komitetu Słowiańskiego, wchodzącego w skład Soboru Wszechsłowiańskiego z siedzibą w Moskwie. Był członkiem władz Stronnictwa Narodowego, a następnie prezesem Stronnictwa Narodowego – Organizacji Politycznej Narodu. Zasiadł także we władzach Kresowego Ruchu Patriotycznego, Stowarzyszenia Patriotycznego „Wola – Bemowo” oraz Ruchu Obrony Godności Narodu Polskiego.

Przed wyborami parlamentarnymi w 2001 został ogłoszony kandydatem do Senatu z ramienia Polskiego Stronnictwa Ludowego^[11], ale ostatecznie ubiegał się bezskutecznie o mandat senatorski jako kandydat niezależny, zaś w wyborach parlamentarnych w 2005 ponownie kandydował do Sejmu z ramienia Samoobrony RP w okręgu konińskim^[12]. W 2007 wstąpił do Obozu Wielkiej Polski, gdzie pełnił funkcję wiceprzewodniczącego ds. kultury narodowej. Został ponadto członkiem Polskiej Wspólnoty Narodowej oraz honorowym członkiem Frontu Narodowo-Robotniczego. Objął również funkcję wiceprezesa stowarzyszenia Wierni Polsce Suwerennej.

W wyborach samorządowych w 2010 bez powodzenia kandydował do warszawskiej rady miejskiej z listy Polski Patriotycznej^[13].

Publikował w prasie narodowej, m.in. w „Myśli Polskiej”, „Naszym Dzienniku”, „Tygodniku Ojczyzna” oraz „Nowej Myśli Polskiej”.

Śmierć i pogrzeb

Zmarł 25 stycznia 2014 w Warszawie^[14]. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie (kwatera W-XX-1-9-2).

Życie prywatne

Był dwukrotnie żonaty^[4][15]. Miał syna Macieja (ur. 1966)^[16], specjalistę ds. umundurowania w kinematografii polskiej i rosyjskiej (pracującego m.in. przy serialu 1920. Wojna i miłość), działacza partii Zmiana oraz publicystę internetowego^[17].

Filmografia

Reżyser

• Siwa legenda (1991)
• Penelopy (1988)
• Złoty pociąg (1986)
• Katastrofa w Gibraltarze (1983)
• Polonia Restituta (1982) – serial telewizyjny
• Polonia Restituta (1980) – film
• Gdzie woda czysta i trawa zielona (1977)
• Jarosław Dąbrowski (1975)
• Hubal (1973)
• Prawdzie w oczy (1970)
• Gniewko, syn rybaka (1969–1970, na podstawie scenariusza Poręby w 1977 zrealizowano serial Znak orła w reżyserii Huberta Drapelli)
• Nad Odrą (1965)
• Daleka jest droga (1963)
• Droga na Zachód (1961)
• Lunatycy (1959)
• Wyspa wielkiej nadziei (1957)
• Apel poległych (1956)
• I dla nas słońce świeci (1956)
• Nord FF1 (1954)

Scenarzysta

• Prawdzie w oczy (1970)
• Nad Odrą (1965)
• Lunatycy (1959)

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1983)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1978)
• Medal 40-lecia Polski Ludowej^[18]
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
• Odznaka „Za Zasługi dla Warszawy”

Nagrody

• Nagroda na FPFF w Gdyni Nagroda publiczności: 1977 Gdzie woda czysta i trawa zielona

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Bohdan Poręba w bazie filmpolski.pl
• Bohdan Poręba na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• KrzysztofK. Zwoliński KrzysztofK., Narodowy komunista, reżyser, autor „Hubala”. Czy diabłu palił tylko ogarek, czy zaprzedał mu duszę?, Tygodnik TVP, 27 sierpnia 2021 [dostęp 2021-09-02] .