Bohdan Wroński

Bohdan Wroński

komandor
Data i miejsce urodzenia	24 września 1908 Kraków
Data i miejsce śmierci	5 września 1985 Londyn
Przebieg służby
Lata służby	1927–1985
Siły zbrojne	Marynarka Wojenna (II RP) Polska Marynarka Wojenna
Jednostki	Dowództwo Floty ORP "Wicher" ORP "Błyskawica" ORP "Ślązak" ORP "Conrad" Ministerstwo Spraw Wojskowych
Stanowiska	oficer flagowy I zastępca komendanta Obozu Szkoleniowego ORP "Bałtyk" minister spraw wojskowych
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Późniejsza praca	dyrektor i wiceprezes zarządu Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie
Odznaczenia

Bohdan Walerian Michał Wroński (ur. 24 września 1908 w Krakowie, zm. 5 września 1985 w Londynie) – komandor Marynarki Wojennej, uczestnik II wojny światowej, w latach 1940–45 zastępca dowódcy albo dowódca kolejno trzech okrętów Marynarki Wojennej, w 1946 pierwszy zastępca komendanta Obozu Szkoleniowego ORP „Bałtyk”. Długoletni dyrektor oraz wiceprezes zarządu Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, minister spraw wojskowych w rządzie emigracyjnym Kazimierza Sabbata.

Młodość

Bohdan Wroński naukę rozpoczął w 1915 w polskiej szkole powszechnej w Miechowie, a następnie kontynuował w gimnazjum matematyczno-przyrodniczym w Kraśniku, gdzie w 1926 zdał egzamin dojrzałości. W latach 1926–27 studiował matematykę na Uniwersytecie Warszawskim. W 1927 zdał egzamin konkursowy do Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w Toruniu (później przemianowanej na Szkołę Podchorążych Marynarki Wojennej), którą w 1930 ukończył jako prymus, otrzymując w nagrodę „Złotą szablę prymusa SPMW”.

Służba w okresie międzywojennym

Po ukończeniu SPMW skierowany został na roczny kurs aplikacyjny dla podporuczników MW w celu doskonalenia umiejętności praktycznych oraz przygotowania do samodzielnego pełnienia obowiązków oficera na okrętach floty. W ramach kursu był przez 4 miesiące dowódcą plutonu w Kadrze Szeregowych Floty w Świeciu nad Wisłą, a kolejne 7 miesięcy spędził na pokładzie ORP „Bałtyk”. Dwa następne przeszkolenia odbył we Francji – pierwsze w Morskiej Szkole Aplikacyjnej dla Podchorążych, a drugie w Szkole Aplikacyjnej Artylerii Morskiej.
Po powrocie z Francji z wzorową opinią pełnił służbę na stanowisku oficera flagowego dowódcy Floty komandora Józefa Unruga^[1]. Następnie został dowódcą kompanii w batalionie szkolnym Kadry Szeregowych Floty rozpoczął w 1934 specjalizację w artylerii morskiej. W jej trakcie od lutego do grudnia 1934 pełnił służbę w Dywizjonie Szkolnym Floty i równolegle ukończył drugi Kurs Oficerów Artylerii Morskiej w celu przygotowania do pełnienia obowiązków oficera artylerii na okrętach, w sztabach i służbach oraz wykładowcy w szkołach Marynarki Wojennej.

Po ukończeniu kursu przez 2 miesiące pełnił służbę na ORP „Wicher” jako II oficer artylerii. W 1935 ponownie przez 3 miesiące był dowódcą II kompanii batalionu szkolnego w Kadrze Szeregowych Floty w Gdyni, a przez następne 3 miesiące – kierownikiem zaprawy morskiej Dywizjonu Szkolnego Floty. W sierpniu powrócił do Dywizjonu Kontrtorpedowców na stanowisko drugiego, a od września 1936 pierwszego oficera artylerii ORP „Wicher”.

W marcu 1938 został wyznaczony na stanowisko kierownika Referatu Broni w Szefostwie Artylerii Służby Uzbrojenia Kierownictwa Marynarki Wojennej (KMW) w Warszawie, które zajmował do czasu ewakuacji do Pińska. W tym okresie jako przedstawiciel KMW wyjeżdżał w sprawie zakupu dział do Szwecji, Holandii, Francji i Wielkiej Brytanii.

Służba podczas II wojny światowej

Po wybuchu II wojny światowej został 5 września ewakuowany wraz ze sztabem KMW do Pińska, a następnie do Brodów i Klewania. Internowany przez sowiecką milicję we wsi Deraźne uciekł i poprzez Łuck, Lwów, Stanisławów i Budapeszt przedostał się do Francji, gdzie 2 grudnia zameldował się w Paryżu kontradmirałowi Jerzemu Świrskiemu. Po krótkim pobycie we Francji skierowany został do Wielkiej Brytanii, gdzie 15 grudnia zaliczony został do rezerwowej grupy oficerów na ORP „Gdynia”, a następnie po odbyciu 3-tygodniowego stażu na brytyjskim niszczycielu HMS „Witch” był kierownikiem Grupy Artylerzystów w Szkole Specjalistów Morskich.

Od 17 lutego 1940 przez 16 miesięcy pełnił służbę na niszczycielu ORP „Błyskawica” najpierw na stanowisku I oficera artylerii, a następnie zastępcy dowódcy okrętu. W trakcie służby na tym niszczycielu uczestniczył w kampanii norweskiej oraz w operacji pod Dunkierką. Za udział w bitwie o Narwik w maju 1940 odznaczony został Orderem Wojennym Virtuti Militari. Po rocznym (od czerwca 1941) pełnieniu obowiązków kierownika Samodzielnego Referatu Organizacyjno-Wyszkoleniowego KMW w Londynie powrócił w lipcu 1942 na „Błyskawicę” jako zastępca dowódcy okrętu.
Na tym stanowisku uczestniczył w eskortowaniu konwojów na Morzu Irlandzkim i północnym Atlantyku. Po tym stażu na ORP „Błyskawica” został w październiku dowódcą niszczyciela ORP „Ślązak”. Dowodzony przez niego do lutego 1943 okręt wyróżnił się dużą liczbą wyłowionych z morza lotników brytyjskich, zestrzelonych nad kanałem La Manche i Kanałem Bristolskim.

W lutym 1943 kpt. Wroński zaliczył w Liverpoolu kurs taktyczny dla dowódców niszczycieli w zakresie zwalczania okrętów podwodnych, a w marcu – w bazie marynarki w Dunoon w Szkocji – kurs wykorzystania sonaru do poszukiwania okrętów podwodnych.
W kwietniu powrócił do Londynu na stanowisko kierownika Referatu Oświatowego KMW, jednocześnie pełniąc czasowo obowiązki kierownika Referatu Organizacyjno-Wyszkoleniowego. Latem 1944 ukończył kurs wychowawczo-oświatowy, po czym we wrześniu zdał swe dotychczasowe obowiązki w KMW i ponownie – na przeszło 7 miesięcy – objął stanowisko dowódcy niszczyciela ORP "Ślązak". W kwietniu 1945 został mianowany zastępcą dowódcy krążownika ORP „Conrad”, na którym uczestniczył w triumfalnym wejściu polskiego okrętu do niemieckiej bazy morskiej w Wilhelmshaven.

Działalność powojenna

Latem 1945 przeszedł przeszkolenie na kursie radarowym w Portsmouth i ratunkowym w Londynie. W sierpniu objął stanowisko wykładowcy Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej, a w styczniu 1946 wyznaczony został na pierwszego zastępcę komendanta Obozu Ćwiczebnego ORP „Bałtyk” w Okehampton i pozostał na tym stanowisku do końca marca. W kwietniu wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia, obejmując w nim (od stycznia 1947 stanowisko kierownika Biura Historycznego Marynarki Wojennej, które zajmował do 1949. W tym okresie – w ramach komisji historycznej przy Sztabie Głównym PSZ w Londynie – opracował wraz z kmdr. ppor. Wacławem Tymem opis przebiegu działań na Bałtyku i Wybrzeżu w 1939. W 1948 prezydent RP na uchodźstwie August Zaleski powołał go do Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Po rozwiązaniu Biura od 1949 jako przedstawiciel Marynarki Wojennej pracował w Instytucie Historycznym im. gen. Sikorskiego nad dziejami PSZ na Zachodzie. Od 1967 do 1972 był dyrektorem Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, a następnie do 1976 wiceprezesem zarządu Instytutu. W tym czasie całkowicie poświęcił się pracom nad historią II wojny światowej. Był aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, był prezesem Polskiego Towarzystwa Historycznego w Wielkiej Brytanii w latach 1983-1985.

8 września 1950 został powołany przez prezydenta RP na uchodźstwie Augusta Zaleskiego na stanowisko sędziego Sądu Obywatelskiego w Londynie^[2]. 17 stycznia 1984 roku prezydent RP Edward Bernard Raczyński mianował go ministrem spraw wojskowych w rządzie Kazimierza Sabbata^[3]. 1 marca 1985 roku prezydent RP przychylił się do jego prośby i zwolnił z urzędu ministra^[4].

Dorobek publicystyczny i naukowy

Działalność publicystyczną rozpoczął już w latach 1935-39 jako autor cyklu artykułów w „Przeglądzie Morskim” związanych ze specjalnością oficera artylerii morskiej. Po wojnie publicystykę łączył z redagowaniem pism Samopomocy Marynarki Wojennej a następnie Stowarzyszenia Marynarki Wojennej. Był także dyrektorem Katolickiego Ośrodka Wydawniczego „Veritas” oraz redaktorem londyńskiej „Gazety Niedzielnej”. W latach 1965-1971 wchodził w skład Rady Redakcyjnej Tek Historycznych, po śmierci Mariana Kukiela był redaktorem tego pisma.

W 1975 w Paryżu wydał książkę „Poza krajem – za Ojczyznę”, a w 1981 w Londynie ukazała się kolejna „Wspomnienia płyną jak okręty”. Przez wiele lat londyńska „Bellona” drukowała jego artykuły naukowe. Największe znaczenie historyczne mają prace wydane w ramach monumentalnego dzieła „Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej”.

Życie prywatne i społeczne

Żona Irena urodziła mu przed wojną dwóch synów, z którymi przeżyła gehennę okupacji. Po wojnie całą rodzinę udało się połączyć w Londynie. Tam urodziło się dwoje młodszych dzieci – syn i córka.

Oprócz wielowątkowej działalności zawodowej i naukowej kmdr Wroński znajdował czas na szeroką aktywność społeczną wśród Polonii brytyjskiej. Był prezesem Funduszu Społecznego Oficerów Marynarki Wojennej, sędzią pierwszego Sądu Obywatelskiego w Londynie, członkiem Polskiego Katolickiego Stowarzyszenia Uniwersyteckiego, Komisji Rewizyjnej Instytutu Polskiego Akcji Katolickiej, zespołu powierników fundacji „Veritas” oraz Obywatelskiej Komisji Orzekającej Rady Zjednoczenia Polskiego.

Zmarł 5 września 1985 roku w Londynie. 11 kwietnia 1986 roku urna z jego prochami została złożona w Alei Zasłużonych Cmentarza Lotników Polskich w Newark.

14 września 2001 roku minister obrony narodowej Bronisław Komorowski nadał Archiwum Marynarki Wojennej w Wejherowie imię komandora Bohdana Wrońskiego^[5].

Awanse

Awansowany kolejno na stopnie oficerskie:

• podporucznik marynarki – 15 sierpnia 1930 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1930 i 1. lokatą w korpusie oficerów morskich^[6]
• porucznik marynarki – 12 marca 1933 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 i 8. lokatą w korpusie oficerów morskich^[7]
• kapitan marynarki – 19 marca 1938 ze starszeństwem z dniem 3 maja 1938 i 14. lokatą w korpusie oficerów morskich
• komandor podporucznik – 19 maja 1943 ze starszeństwem z dniem 3 maja 1943 i 1. lokatą w korpusie oficerów morskich
• komandor porucznik – 29 marca 1946 ze starszeństwem z dniem 31 marca 1946 i 4. lokatą w korpusie oficerów morskich
• komandor – po 1946

Mianowany przez władze RP na uchodźstwie kontradmirałem, lecz odmówił przyjęcia awansu.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 8959^[8]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (3 maja 1976)^[9]
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
• Medal Morski
• brytyjska 1939-1945 Star
• brytyjska Atlantic Star z klamrą „France and Germany”

Wybrane publikacje

• Poza krajem - za Ojczyznę : żołnierz polski na frontach zachodnich II wojny światowej : 1939-1945, tekst napisał i wyboru dokonał Bohdan Wroński, Paryż: Nasza Rodzina 1975.
• Generał Sikorski : premier, naczelny wódz. Album = Prime Minister, Commander in Chief, wybór fot. Regina Oppman; tekst Bohdan Wroński; oprawa graf. Juliusz L. Englert, Londyn: Instytut Polski i Muzeum im. Gen. Sikorskiego 1981 (wyd. 2 Londyn: Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego - Warszawa : "Rytm" 2003).
• Wspomnienia płyną jak okręty, Londyn: Odnowa 1981.

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Ustaw RP na Uchodźstwie. eprints.hist.pl. [dostęp 2016-12-04].
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Kadry Morskie Rzeczypospolitej, Tom II: Polska Marynarka Wojenna, Część I: Korpus oficerów 1918-1947, Gdynia: Wyższa Szkoła Morska, 1996, ISBN 83-86703-50-4.
• Aleksander J. Szkuta, Bohdan Wroński (1908-1985), "Teki Historyczne" 19 (1988/1989), s. 348-350.