Boja znakowa (rybołówstwo morskie)

Jarosławiec, kuter rybacki z bojami znakowymi.
Ustka, boje znakowe na kutrze rybackim.
Ogólna budowa boi znakowej[1].

Boja znakowa (w rybołówstwie morskim)[1], preka[2][3][4][5] – bojka[6] z tyczką wyposażoną m.in. w jedną lub dwie, rzadziej trzy chorągiewki[1][6], używana przez rybaków do oznakowania narzędzi połowowych biernych[1], na przykład zastawionych sieci czy takli[1][6][2]. Z powodu zwieńczenia kawałkiem materiału znana również jako sztenderek[2][7].

Oznaczane narzędzia połowowe

Boje znakowe służą do oznakowania narzędzi połowowych nie wymagających czynnego ruchu podczas prowadzenia połowu (narzędzi biernych)[1]. Inaczej mówiąc innych niż ciągnione lub włóczone[6]. Są to na przykład narzędzia połowowe:

Budowa boi znakowej

W skład boi znakowej wchodzą:

  • bojka[6] (pływak[1])
  • obciążnik[1]
  • tyczka[6] wyposażona w:
    • 1 lub 2, rzadziej 3 chorągiewki[1][6]. Kolory:
      • czerwony - zestawy wystawione przy powierzchni wody
      • czarny - głównie zestawy wystawione przy dnie
      • biały - bojki pośrednie (tzn. nie na końcach zestawu), na ogół
      • pomarańczowy - na zachodnich wodach wewnętrznych, niektóre narzędzia połowowe
      • dowolny - na wschodnich wodach wewnętrznych, niektóre narzędzia połowowe, jedna z dwóch chorągiewek
    • 1 lub 2 pasy taśmy odblaskowej[6] (opaski fosforyzujące[1]), prawie zawsze[6]
    • znak topowy z pasem taśmy odblaskowej lub reflektorem radarowym[6] (oznaczenie górne / reflektor radarowy[1]) – fakultatywnie[1][6]
    • 1 lub 2 latarnie[6] (błyskowe lampy żółte[1]) – fakultatywnie, w nocy[6]

Na zachodnich wodach wewnętrznych niektóre narzędzia połowowe bierne są oznaczane tylko pływakami, a nie bojami znakowymi[6][8].

Narzędzia połowowe oznaczane są oznaką rybacką. Narzędzia bierne zwykle na pływakach (w przypadku sieci) i na bojkach lub tyczkach[6].

Sposób oznaczania narzędzi połowowych jest regulowany szczegółowo przez odpowiednie rozporządzenie[6][8][1].

Preka (sztenderek)

Na Kaszubach[2] pływak z tyczką zakończoną chorągiewką był znany pod nazwami preka[2][3][4], znak[9], a powodu zwieńczenia kawałkiem materiału również jako sztenderek (sztandarek[9], stender[3])[2]. Terminy preka[5] i sztenderek[7] wciąż są używane w odniesieniu do opisanej w tym artykule boi sygnałowej.

Preka miała chorągiewkę czerwoną lub czarną. Zamiast płótna mogła mieć skórę lub rózgę, a na noc latarnię[2]. Według niektórych źródeł chorągiewkę zastępował zwykle pierwszy lepszy łachman[4]. Preka (proeka) w ścisłym tego słowa znaczeniu to sama tyczka (tyka[5]), kijek, drążek. Była ona wykonana z lekkiego drewna, zwykle wierzbowego[9]. Odpowiednikiem bojki (pływakiem[9]) był tutaj korek[2]. Termin pływak jest stosowany w literaturze również w odniesieniu do całej preki[3]. Preka od spodu obciążona była kamieniami lub łańcuchami[2]. Miała też „merk”, czyli wyrżnięty nożem znak rybaka[4]. Preki były stosowane do oznaczania miejsc zastawienia sieci[2]. Niektórzy podają że net, czyli sieci flądrowych[3], jeszcze inni że manc, czyli sieci szprotowych lub śledziowych[4].

Preki były używane też do oznaczania pływających narzędzi haczykowych znanych jako takle (kaszub. tôklë) łososiowe. Najpierw były stosowane takle stojące, potem pojawiły się tańsze i wydajniejsze dryfujące[2]. W skład takli stojących wchodziły jednak wyłącznie pływaki inne niż preka[2][3] i według niektórych źródeł termin takle obejmował tutaj same haczyki używane do połowu łososia, a nie cały zestaw[3].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) NR 404/2011 z dnia 8 kwietnia 2011 r. ustanawiające szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 1224/2009 ustanawiającego wspólnotowy system kontroli w celu zapewnienia przestrzegania przepisów wspólnej polityki rybołówstwa (Dz.U. L 112 z 30.4.2011, s. 1)
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Mirosław Kuklik: Narzędzia i metody połowów w rybołówstwie przybrzeżnym. W: Anna Kwaśniewska, Mateusz Konkel, Mirosław Kuklik, Krzysztof Zamościński: Jem jô rëbôk ... Rybołówstwo na Kaszubach – tradycja i współczesność. Anna Kwaśniewska (redakcja naukowa). Wieżyca: Kaszubski Uniwersytet Ludowy, 2014, s. 271-312. ISBN 978-83-938746-1-3. [dostęp 2020-12-21].
  3. ↑ a b c d e f g h Morski przewodnik rybacki. Kazimierz Demel, Ignacy Hirszel, Bohdan Zawisza (komitet redakcyjny). Gdynia: Morski Instytut Rybacki w Gdyni, 1947. [dostęp 2020-12-26].
  4. ↑ a b c d e Jerzy Bandrowski: Sosenka z wydm. Opowieści morskie. Poznań–Warszawa–Wilno–Lublin: Księgarnia Świętego Wojciecha (KŚW), 1930. [dostęp 2020-12-26].
  5. ↑ a b c Wojciech Górski, Radomił Koza, Paweł Bloch: Weryfikacja i ochrona siedlisk ssaków morskich w rejonie ujścia Wisłi i Mierzei Wiślanej w latach 2013-2015. W: Raport z projektu „Ochrona siedlisk ssaków i ptaków morskich”. Monika Łaskawska-Wolszczak (red.). WWF, 2015, s. 82-112. [dostęp 2020-12-26].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 21 sierpnia 2019 r. w sprawie wymiarów i okresów ochronnych organizmów morskich oraz szczegółowych warunków wykonywania rybołówstwa komercyjnego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1701)
  7. ↑ a b Hélskô Sztremlëzna. naszbaltyk.com. [dostęp 2020-12-26].
  8. ↑ a b Ustawa z dnia 19 grudnia 2014 r. o rybołówstwie morskim (Dz.U. z 2022 r. poz. 540)
  9. ↑ a b c d Bożena Stelmachowska: Zwyczaje rybaków polskiego wybrzeża Bałtyku. Hel: 2009. ISBN 978-83-89568-44-1. (książka wydana blisko 70 lat po przygotowaniu do druku)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Jaroslawiec 2008 (3).JPG
Autor: Alina Zienowicz Ala z, Licencja: CC BY-SA 3.0
Jarosławiec, zachodniopomorskie, powiat sławieński. Przystań portowa
POL Ustka port132.jpg
Autor: Maria Golinski, Licencja: CC BY 2.5
Ustka, harbour