Boleń (województwo małopolskie)

Boleń
wieś
Ilustracja
Dwór w Boleniu
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Zielonki

Sołectwo

Bosutów-Boleń

Wysokość

ok. 263–309 m n.p.m.

Liczba ludności (31.12.2021)

419 (wraz z Bosutowem: 1012)[1]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-086[2]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0344113

Położenie na mapie gminy Zielonki
Mapa konturowa gminy Zielonki, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Boleń”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Boleń”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Boleń”
Ziemia50°08′03″N 19°58′33″E/50,134167 19,975833
Strona internetowa

Boleń – wieś położona w Polsce, w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki[3].

Boleń wchodzi w skład sołectwa Bosutów-Boleń.

Położenie

Boleń według regionalizacji fizycznogeograficznej położony jest w zachodniej części Płaskowyżu Proszowickiego (342.23), należącego do makroregionu Niecka Nidziańska (342.2), w podprowincji Wyżyna Małopolska (342)[a][4][5]. Zachodnim skrajem miejscowości przebiega droga krajowa nr 7[6].

Miejscowość położona jest w otulinie Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego, z wyjątkiem niewielkiego fragmentu znajdującego się po zachodniej stronie drogi krajowej nr 7 przy granicy z Bibicami – to obszar należący do Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie[7].

Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki, w jej wschodniej części, około 8 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa[6][8]. Graniczy z następującymi jednostkami[6][9][10]:

Powierzchnia sołectwa Bosutów-Boleń wynosi 339,41 ha[11], natomiast powierzchnia samego Bolenia to szacunkowo około 101 ha, co sprawia, że obok Garlicy Duchownej jest on drugą najmniejszą miejscowością gminy Zielonki, zajmującą około 2,08% jej obszaru[9][12][c].

Najwyżej położony obszar wsi znajduje się w jej północnej części, przy granicy z Młodziejowicami, na wysokości około 309 m n.p.m., najniższy na krańcach południowo-wschodnich, przy granicy z Bosutowem, na wysokości około 263 m n.p.m.[6][8]

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa krakowskiego.

Etymologia

Nazwa Boleń pochodzi od węgierskiego słowa bleny (wymawianego bolejń) oznaczającego tura, żubra. Za koncepcją tą przemawia prawdopodobna obecność w tych okolicach osadników lub jeńców węgierskich, co znalazło odzwierciedlenie w nazwach kilku innych, okolicznych wsi, wywodzących się, jak się przypuszcza, z języka węgierskiego (por.: Węgrzce, dawniej Vengerce – dosł. wieś Węgrów, Batowice od batja – stryj, Bibice od bibic – czajka, Bosutów od bozszu – zemsta[13].

W źródłach z okresu średniowiecza wieś wzmiankowana była jako Bolen, Bolenya, Bolene, Bolena, Boleny, Bolycy, Bolyeny[14].

Historia

Najstarsze ślady osadnictwa na obszarze wsi pochodzą ze środkowego i późnego okresu lateńskiego (III–I w. p.n.e) oraz okresu wczesnorzymskiego (I w. n.e.). Wskazują one, iż na terenie tym żyli przedstawiciele grupy tynieckiej[15].

Okres późnego średniowiecza

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1389[16], kiedy to Jan z Niezwojowic zapisał swojej żonie Małgorzacie 80 grzywien posagu na Boleniu[14].

Wieś była własnością szlachecką i stosunkowo często przechodziła z rąk do rąk. W roku 1415 syn Jana z Niezwojowic, również Jan, sprzedał Boleń Janowi z Łysobarku. W 1432 właścicielem wsi w wyniku podziału dóbr został Jan z Kończyc, w 1458 nabył ją Jan Burzyński z Janiny, zaś w roku 1465 Katarzyna, żona Stanisława z Młodziejowic herbu Stary Koń. W tamtym okresie we wsi żyło 5 kmieci, ponadto znajdował się w niej dwór rycerski oraz karczma z osobnymi polami. Wieś znajdowała się w rękach rodziny Młodziejowskich do roku 1528, kiedy to Andrzej syn Stanisława z Młodziejowic, kasztelana sandomierskiego, darował Janowi Mężykowi Słaboszowi z Putniowic wszystkie swoje dobra dziedziczne w tym Boleń[14][17].

Okres zaborów

Po III rozbiorze Polski miejscowość znalazła się w granicach zaboru austriackiego. W wyniku ustaleń kongresu wiedeńskiego w 1815 r., Boleń wraz z 244 innymi miejscowościami wszedł w skład Rzeczypospolitej Krakowskiej.

Po zaanektowaniu Rzeczypospolitej Krakowskiej przez Austrię w 1846 r., miejscowość przynależała do państwa Habsburgów aż do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku.

Okres zaboru austriackiego był dla miejscowej społeczności szczególny. Boleń leżał bowiem tuż przy granicy austriacko-rosyjskiej. Wielu powstańców, handlarzy, przemytników okupiło życiem próbę przekroczenia tejże granicy.
Przebieg granicy upamiętnia postawiony w 1998 roku monument. Pomnik znajdujący się na obrzeżach miejscowości przypomina o I Kompanii Kadrowej Józefa Piłsudskiego, która w swoim szlaku bojowym do Kielc obaliła zaborcze słupy graniczne.

Demografia

Liczba mieszkańców wsi w okresie ostatniego dziesięciolecia zwiększyła się o 50%, osiągając poziom ponad 400 osób w roku 2021.

Ponieważ Boleń tworzy sołectwo wraz z Bosutowem poniżej zamieszczono również dane demograficzne dla sołectwa.

Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:

Komunikacja

Do Bolenia można dostać się obsługiwanymi przez MPK Kraków liniami autobusowymi, wysiadając na przystankach:

  • Bibice Na Czekaj: 257, 277, 280, 307
  • Boleń Pętla: 297

Dojazd ułatwiają również liczne linie komunikacji prywatnej kursujące z okolic Regionalnego Dworca Autobusowego w Krakowie przy ulicy Bosackiej.

Oświata

Na obszarze miejscowości brak placówek zarejestrowanych w Rejestrze Szkół i Placówek Oświatowych[22].

Szkołą podstawową obejmującą swym obwodem Boleń jest Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego w Bibicach[22][23].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Północne krańce miejscowości graniczą z Wyżyną Olkuską (341.32) – mezoregionem należącym do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3).
  2. ↑ Według danych serwisu OpenStreetMap Boleń od południa i południowego zachodu graniczy jeszcze z miejscowością Węgrzce (gmina Zielonki), co wynika z innego (prawdopodobnie błędnego) oznaczenia przebiegu granicy między Boleniem a Bosutowem.
  3. ↑ Osiedle Łokietka jest odrębnym sołectwem, ale nie jest miejscowością.

Przypisy

  1. ↑ a b Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2022-02-20].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 79 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  4. ↑ Boleń na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-09-23].
  5. ↑ Jerzy Solon et al. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. „Geographia Polonica”. 2 (91). s. 143–170. 
  6. ↑ a b c d Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-09-23].
  7. ↑ Boleń na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-09-23].
  8. ↑ a b Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-09-23].
  9. ↑ a b Strona gminy Zielonki – Plan ulic w miejscowościach Bosutów i Boleń. [dostęp 2021-09-23].
  10. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. wkładka (mapa: Miejscowości dzisiejszej gminy Zielonki według katastru galicyjskiego 1848 r.).
  11. ↑ Strona gminy Zielonki – Struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-10-02].
  12. ↑ Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-10-02].
  13. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 33–35.
  14. ↑ a b c Jurek 2010-2016 ↓, s. 179.
  15. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 25.
  16. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 34.
  17. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 52.
  18. ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 79.
  19. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 107.
  20. ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 135.
  21. ↑ BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
  22. ↑ a b Kuratorium Oświaty w Krakowie - Rejestr Szkół i Placówek Oświatowych (dane na 31.05.2021). [dostęp 2021-09-10].
  23. ↑ Strona gminy Zielonki - Informacje o sieci szkół. [dostęp 2021-09-10].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Gmina Zielonki
Sołectwa

POL gmina Zielonki COA.svg

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Kraków County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kraków County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.34 N
  • S: 49.87 N
  • W: 19.50 E
  • E: 20.37 E
Dwór 1, Bosutów-Boleń.jpg
Autor: Piotrekwas, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Dwór 1, Bosutów-Boleń - frontowa elewacja