Bolesław (powiat olkuski)

Bolesław

wieś
Budynek Ochotniczej Straży Pożarnej w Bolesławiu
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	olkuski
Gmina	Bolesław
Liczba ludności	ok. 2500
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	32-329[1]
Tablice rejestracyjne	KOL
SIMC	0212759
Położenie na mapie gminy Bolesław Bolesław
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bolesław
Położenie na mapie województwa małopolskiego Bolesław
Położenie na mapie powiatu olkuskiego Bolesław
50°17′54″N 19°28′19″E/50,298333 19,471944

Kościół św. Michała i Macierzyństwa NMP

Kościół polskokatolicki pw. Bożego Ciała

Bolesław – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w gminie Bolesław. Bolesław leży na pograniczu Zagłębia Dąbrowskiego i ziemi olkuskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa katowickiego.

Nazwa

Nazwa miejscowości pochodzi od imienia Bolesław. Nadana ona została przez Bolesława Wstydliwego, który założył Bolesław w 1279 roku. Wkrótce potem nadał wieś biskupom krakowskim.

Integralna części wsi

Historia

Miejscowość wymieniona w 1279 roku jako przedmiot nadania Bolesława Wstydliwego dla biskupstwa krakowskiego^[4]. Weszła w skład klucza sławkowskiego, zapewne jednak drogą nadań wieś wyszła spod jurysdykcji biskupiej, bo w XV wieku występuje jako własność szlachecka średniej wielkości (12 łanów). W wieku XVI zanotowano w Bolesławiu działalność karczmy, trzech rzemieślników i dwóch kuźnic^[5].

W XVI wieku był Bolesław również ośrodkiem wydobycia galeny. W okolicy wsi powstały wówczas trzy sztolnie odwadniające: Czajowska (zwana też Leśną), Ostowicka (Centauryjska) i Starczynowska (Czartorujska, Królewska). Na zachód i południe od Bolesławia znajdowała się duża liczba nieistniejących dziś osad górniczych i kopalń. W 1617 roku Marcjan Chełmski wybudował barokowy kościółek, funkcjonujący jako kaplica prywatna, należąca do parafii sławkowskiej.

W XVIII w. Bolesław znajdował się w dobrach rodziny Romiszo(e)wskich herbu Jelita. W 1766 roku po śmierci Ignacego Romiszewskiego, podczaszego latyczowskiego, Bolesław odziedziczył jego syn burgrabia krakowski Aleksander Saryusz-Romiszewski, wówczas już żonaty z Teresą ze Śmietanków. W wyniku podziału spadku z rodzeństwem – Karolem i małoletnią Joanną Romiszewskimi – Aleksander otrzymał również dobra Ujków, Małobądź w parafii Sławków, większość wsi Hutki z hutą ołowiu, młynem, foluszem i z trzema browarami. Miał też kamienicę w Olkuszu. W dobrach Bolesław Aleksander Romiszewski posiadał dwór, młyn. tartak, folusz i hutę ołowiu. Do dóbr należały też częściowo góry olkuskie. W dziedzicznym Bolesławiu jeszcze przed objęciem ich przez Aleksandra siedem szybów należało do rodziny Romiszewskich. Aleksander energicznie przystąpił do ich eksploatacji i rozwinął wydobywanie oraz przetwarzanie ołowiu, galmanu, glejty ołowiowej. Podjął również z drugą żoną Teresą z Firlejów-Konarskich starania o utworzenie parafii w Bolesławiu i rozbudował miejscowy kościółek. W 1795 roku miejscowość znalazła się pod zaborem austriackim. Po śmierci kasztelana sądeckiego Aleksandra Romiszewskiego Bolesław otrzymuje jego jedyna córka – Zofia, później żona Ignacego Hilarego Moszyńskiego i matka Piotra Moszyńskiego^[6][7]. Z inicjatywy dziedziców Bolesławia – Zofii i Hilarego Moszyńskich – władze kościelne wyraziły zgodę na utworzenie w Bolesławiu parafii (1798). Kaplica w Bolesławiu podniesiona została do godności kościoła parafialnego, który swoim zasięgiem objął miejscowości znajdujące się na wschód od Białej Przemszy.

W 1815 roku Bolesław znalazł się w Królestwie Kongresowym. Z okresem tym wiąże się początek rozwoju przemysłowego osady (wydobycie galmanu). W 1814 roku powstała między Tłukienką a Ujkowem Starym kopalnia galmanu „Ulisses”, w 1823 na płn.-zach. od Starczynowa kopalnia „Jerzy”. W 1827 roku wieś liczyła 42 domy i 467 mieszkańców. W latach 1833–1834 wybudowano drogę bitą wiodącą od Będzina i Sławkowa przez Bolesław do Olkusza. Pod koniec XIX wieku Bolesław, pozostając formalnie wsią, wykazywał cechy miasteczka przemysłowego. W 1879 roku dobra bolesławskie stały się własnością Towarzystwa Akcyjnego Kopalń i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich. W latach 1892–1905 wybudowano neogotycki kościół św. Michała i Macierzyństwa NMP.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[8]:

• dwór, ul. Główna 55, połowa XIX wieku.

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła
• Kościół polskokatolicki:
  • parafia Bożego Ciała (największe w Polsce skupisko wiernych Kościoła polskokatolickiego)
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Bolesław (Sala Królestwa Krążek 2)^[9]

Osoby związane z miejscowością

• Krzysztof Sadzawicki – piłkarz

Przypisy

Bibliografia

• A. Wiatrowski: Ilustrowany przewodnik po ziemi olkuskiej, Olkusz 1938.
• Bolesław, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 298 .
• Informator turystyczny it-jura.pl. it-jura.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• J. Przemsza-Zieliński: Nazwa od strzemion. e-sosnowiec.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona