Bolesław Feliks Stachoń

Bolesław Stachoń

ppłk Bolesław Feliks Stachoń; 1934 r.
pułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia	18 maja 1897 Wola Wadowska
Data i miejsce śmierci	4 lipca 1941 Holandia
Przebieg służby
Lata służby	do 1941
Siły zbrojne	Cesarsko-królewska Obrona Krajowa Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego RAF
Jednostki	37 pułk piechoty 6 eskadra wywiadowcza 4 pułk lotniczy 2 pułk lotniczy Armia „Pomorze”
Stanowiska	dowódca pułku dowódca lotnictwa armii komendant bazy
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa
Odznaczenia

Bolesław Feliks Stachoń (ur. 18 maja 1897 w Woli Wadowskiej, zm. 4 lipca 1941 nad Holandią) – pułkownik pilot Wojska Polskiego i Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, pośmiertnie mianowany na stopień generała brygady, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się 18 maja 1897 w majątku Kądzielnia we wsi Wola Wadowska, w rodzinie Wojciecha i Honoraty z Dobrowolskich^[1]. Był bratem: Stefanii (ur. 1894), Karoliny Stachoń-Weit (1895–1987), Władysława (1902–1977) i Marii (1918–1922). Jego dziadek Jakub Dobrowolski pełnił obowiązki kasjera miejskiego Ropczyc, a następnie wiceburmistrza (od 1878) i burmistrza Ropczyc (1892–1895).

Uczęszczał do Gimnazjum Klasycznego w Dębicy, w którym w 1915 zdał maturę. Działał w dębickiej Drużynie Strzeleckiej^[2]. Następnie ukończył studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej^[3].

W czasie I wojny światowej wcielony 15 października 1915 do cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej, służył w 17 Pułku Piechoty Obrony Krajowej. Po ukończeniu szkoły oficerskiej piechoty w Lubaczowie (marzec 1916) skierowany na front włoski w składzie 33 Pułku Piechoty Obrony Krajowej, który w następnym roku został przemianowany na Pułk Strzelców Nr 33. W maju 1918 ukończył kurs karabinów maszynowych w Trebinie i otrzymał nominację na stopień podporucznika ze starszeństwem z 1 listopada 1917^[2]. Powrócił do kraju i od 8 listopada 1918 dowodził kompanią Karabinów Maszynowych Baonu Zapasowego „Ziemi Ropczyckiej”, z którą dotarł do Przemyśla^[3].

Od listopada 1918 do grudnia 1919 dowodził kompanią i batalionem w Pułku Ziemi Ropczyckiej, a następnie w 37 pułku piechoty Ziemi Łęczyckiej. 25 lutego 1920 został warunkowo (do czasu zakończenia prac Komisji Weryfikacyjnej) mianowany z dniem 1 grudnia 1919 na stopień porucznika w piechocie^[4][2][5]. Uczestniczył w wojnie polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej. Walczył w wyprawie kijowskiej i bitwie warszawskiej. Szczególnie zasłużył się w walkach na froncie ukraińskim, za które został później odznaczony Orderem Virtuti Militari^[3].

Ranny pod Płońskiem 18 sierpnia. 20 września, po wyleczeniu, został przydzielony do batalionu zapasowego 37 pułku piechoty na stanowisko dowódcy kompanii karabinów maszynowych^[6]. 30 listopada tego roku został urlopowany celem ukończenia studiów. 1 sierpnia 1921, na własną prośbę, wrócił do służby w baonie zapasowym 37 pp^[6]. 27 października tego roku został odkomenderowany na kurs dowódców batalionów w Głównym Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie^[2]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 1541. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a jego oddziałem macierzystym był wówczas 72 pułk piechoty w Radomiu^[7]. W tym samym roku ukończył Niższą Szkołę Pilotażu w Bydgoszczy i Wyższą Szkołę Pilotów w Grudziądzu. W 12 stycznia 1923 przejął po kpt. Władysławie Kalkusie dowództwo nad 6 Eskadrą Wywiadowczą. Od grudnia 1923 do 15 lipca 1924 pracował w Departamencie IV MSWojsk. W sierpniu tego roku przekazał dowództwo eskadry kpt. obs. Zygmuntowi Pistlowi i przeniesiony został do Centralnych Zakładów Lotniczych w Warszawie na stanowisko oblatywacza. W latach 1925–1926 był pilotem doświadczalnym w Polskiej Misji Zakupów w Paryżu. Następnie zajmował stanowiska komendanta parku lotniczego w 11 Pułku Myśliwskim^[8] w Lidzie i 6 Pułku Lotniczym we Lwowie. 12 kwietnia 1927 został mianowany na stopień majora ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 i 6. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa^[9]. Z dniem 30 czerwca tego roku, na własną prośbę, został przeniesiony do rezerwy^[10]. 24 sierpnia 1927 roku zarządzenie Prezydenta RP o przeniesieniu go do rezerwy zostało unieważnione^[11]. W latach 1928–1929 był szefem pilotażu w Centralnej Szkole Podoficerów Pilotów Lotnictwa w Bydgoszczy, a w latach 1929–1932 komendantem Lotniczej Szkoły Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu^[12][13]. Z dniem 7 stycznia 1930 został przydzielony na trzymiesięczny kurs oficerów sztabowych lotnictwa przy Wyższej Szkole Wojennej^[14].

W październiku 1931 ukończył kurs szybowcowy, a we wrześniu 1932 uzyskał kategorię C pilota szybowcowego w Bezmiechowej. Uczestniczył w tworzeniu szybownictwa w Polsce: współorganizował Wojskowy Obóz Szybowcowy w Ustjanowej i pełnił tam funkcję komendanta I Kursu Szybowcowego (czerwiec 1934), przetłumaczył niemiecki podręcznik, „Praktyczny podręcznik pilota szybowcowego” (E. Bachema), był to pierwszy tego typu podręcznik wydany w Polsce.

5 marca 1934 został awansowany na stopień podpułkownika ze starszeństwem z 1 stycznia 1934 i 4. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki^[15]. 18 stycznia 1936 został zwolniony ze stanowiska komendanta szkoły i oddany do dyspozycji dowódcy 3 Grupy Aeronautycznej z równoczesnym skierowaniem do Moskwy w charakterze szefa misji lotniczej^[2]. Od 5 maja 1936 do sierpnia 1939 dowodził 4 Pułkiem Lotniczym w Toruniu^[2][16]. W międzyczasie ukończył kurs informacyjny w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie (19–31 października 1936) oraz I Kurs Wyższej Szkoły Lotniczej w Warszawie (1 listopada 1936 – 3 listopada 1937)^[2]. Na stopień pułkownika został mianowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 i 2. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa^[17][18].

Pierwsze w Polsce autożyro Cierva C.30 znak SP-ANN pilotowane przez płk. Bolesława Stachonia.

W latach 1936–1939 był członkiem Aeroklubu Pomorskiego. Był pilotem bardzo wszechstronnym, od lekkich maszyn turystycznych i szybowców, przez samoloty obserwacyjne, liniowe, do myśliwców i wielosilnikowych bombowców. Był pierwszym w Polsce pilotem wiropłata, sprowadzając lotem z Anglii do Polski zakupiony wiatrakowiec Cierva C.30A i lądując po trudnym przelocie (w warunkach zimowych) w Warszawie 10 grudnia 1934.

W kampanii wrześniowej 1939 dowodził lotnictwem i obroną przeciwlotniczą Armii „Pomorze”^[19]. Ewakuował się do Rumunii. W ambasadzie RP w Bukareszcie kierował (październik – listopad) akcją przerzutu polskich lotników do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Powietrznych, otrzymał numer służbowy RAF 76608^[20]. 18 grudnia 1939 objął dowództwo nad Obozem Lotnictwa Polskiego w Eastchurch w Wielkiej Brytanii, 1 lipca 1940 został przeniesiony na stanowisko komendanta stacji RAF w Bramcote. Był również komendantem polskiej Stacji Lotniczej w Swinderby^[21]. Na własną prośbę przeszedł do służby w linii i po przeszkoleniu na samolotach „Wellington” latał jako drugi pilot w 301 Dywizjonie Bombowym. Zginął 4 lipca 1941 podczas lotu na bombardowanie Bremy. Jego samolot zestrzeliły myśliwce niemieckie k. Absen w Holandii. Reszta załogi uratowała się i dostała do niewoli. Został pochowany na cmentarzu Exloermond Odoorn Prenthe (grób 1, rząd 4, działka płd.-wsch.)^[2]. W 1962 prochy pułkownika spoczęły na cmentarzu wojskowym w Bredzie w Holandii.

Generał broni Władysław Anders mianował go pośmiertnie na stopień generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1964^[22][2][23].

Bolesław Feliks Stachoń był żonaty z Jadwigą Marią z Konopińskich, z którą miał syna Zygmunta (ur. 14 października 1927)^[2][3].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4505 (18 września 1921)^[3][24][25]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)^[26][27]
• Krzyż Walecznych (1921 - „za czyny męstwa i odwagi wykazane w bojach toczonych w latach 1918–1921”)^[28][29]
• Krzyż Walecznych („za czyny męstwa i odwagi wykazane w wojnie rozpoczętej 1 września 1939 roku”)^[30][a]
• Medal Lotniczy^[30]
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[31][29]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Polowy Znak Pilota
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[32]
• Krzyż Kawalerski I Klasy Orderu Miecza (Szwecja, 19 marca 1935)^[33][34]
• Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej (Francja)^[32]
• łotewska Odznaka Lotnicza (1929)^[35]
• rumuńska Odznaka Pilota (1929)^[35]
• francuska Odznaka Pilota

Upamiętnienie

Jego imię nadano Szkole Podstawowej w Woli Wadowskiej.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1923, s. 930, 944.
• Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 851, 859, 863.
• Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 541, 548.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Adolf Kozubal: Zarys historji wojennej 37-go pułku piechoty Ziemi Łęczyckiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Ryszard Witkowski Wiropłaty w Polsce WKiŁ 1986.
• Olgierd Cumft, Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939–1946. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07329-5.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
• Władysław Chodor, Bohaterom Chwała, Dębica 1998, ISBN 83-83-86744-83-9.
• Andrzej Glass: Bolesław Feliks Stachoń. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XLI. Polska Akademia Nauk, 2002.
• Robert Budziński, Zbigniew Otremba, Z Grudziądza nad Anglię, Wyd. REGNUM, Gdańsk 2003, ISBN 83-907707-4-1.
• Stefan Czmur, Waldemar Wójcik: Generałowie w stalowych mundurach. Warszawa-Poznań: Dom Wydawniczy „Bellona” i Redakcja Czasopism Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, 2003. ISBN 83-11-09587-6.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Piotr Hodyra: 301 Dywizjon Bombowy 1940–1943. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2016. ISBN 978-83-7020-664-2. OCLC 971435802.

Linki zewnętrzne

• Bolesław Feliks Stachoń. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-15].
• Edward Michocki: Mieleckie historie śmigłowcowe – Pionierskie wyczyny Bolesława Stachonia a kontekst Sikorskich. Urząd Miejski w Mielcu. [dostęp 2020-04-15].
• Muzeum Lotnictwa – Stachoń 122EM.
• Bolesław Stachoń: Sprawozdanie z działań lotnictwa Armii „Pomorze”. [w:] sygn. B.I.25b [on-line]. IPMS, 1941. [dostęp 2020-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-07)].