Bolesław Ocias

Bolesław Ocias (ur. 30 maja 1929 w Częstochowie, zm. 16 czerwca 2019 tamże)^[1][2] – polski dyrygent, kompozytor i pedagog.

Życie i działalność

Bolesław Ocias urodził się w Częstochowie, w niezamożnej, wielodzietnej rodzinie. Przebieg jego zawodowej kariery rozwijał się w nietypowy sposób. W 1945 roku wstąpił do nowicjatu zgromadzenia Ojców Salezjanów w Krakowie, gdzie – jako student seminarium duchownego – odbywał przez dwa lata studia filozoficzne. W 1948 roku podjął pracę pedagogiczną w Szkole Organistowskiej Towarzystwa Salezjańskiego w Przemyślu, której następnie został uczniem. Kształcił się w zakresie gry na fisharmonii, trąbce i wiolonczeli, a także w zakresie przedmiotów teoretycznych. Jego nauczycielami byli w tym czasie m.in. Feliks Rączkowski, Władysław Oćwieja oraz rodzony brat prymasa Augusta Hlonda - ks. Antoni Hlond.

W latach 1952–1956 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (obecnie Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina) w Warszawie, dyrygenturę u Tadeusza Wilczaka i Stanisława Nawrota oraz kompozycję u Tadeusza Szeligowskiego. Dodatkowo doskonalił się w zakresie gry na organach w klasie Feliksa Rączkowskiego.

W okresie studiów pracował przez dwa lata w Państwowym Zespole Pieśni i Tańca „Mazowsze”, w charakterze nauczyciela solfeżu i emisji głosu. Po ukończeniu studiów pełnił przez trzy miesiące funkcję kierownika muzycznego w Polskim Radio. Następnie podjął pracę jako dyrygent w operetkach i teatrach muzycznych. Początkowo pracował w Operetce Lubelskiej, później w Teatrze Muzycznym w Warszawie, a następnie przez 18 lat w Państwowej Operetce Śląskiej w Gliwicach, jako dyrygent i kierownik muzyczny. Współpracował również z teatrami dramatycznymi jako kierownik muzyczny oraz jako autor muzyki lub opracowania strony muzycznej dramatów, komedii i wodewilów.

Od 1977 roku związany był zawodowo z Częstochową. Podjął pracę pedagogiczną w Zespole Szkół Muzycznych im. M. J. Żebrowskiego, gdzie prowadził szkolną orkiestrę oraz propedeutykę improwizacji fortepianowej i kompozycji. Równocześnie wykładał w Instytucie Muzyki Wyższej Szkoły Pedagogicznej (obecnie Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza), gdzie w latach 1991–1994 pełnił funkcję kierownika Zakładu Dyrygowania. Z jego inicjatywy powołano cykl koncertów pedagogów Instytutu Muzyki WSP w Filharmonii Częstochowskiej z towarzyszeniem orkiestry Filharmoników Częstochowskich (od 1989 roku). Podczas tych koncertów wielokrotnie dyrygował sam B. Ocias.

W Częstochowie Bolesław Ocias prowadził także działalność dyrygencką. W latach 1970–1982 był dyrygentem Chóru Męskiego Pochodnia w Częstochowie. Był także kierownikiem muzycznym zespołów folklorystycznych: Zespołu Pieśni i Tańca Częstochowa oraz Zespołu Folklorystycznego Polanie przy WSP i Politechnice Częstochowskiej, którego był współzałożycielem. Na potrzeby tych zespołów skomponował lub opracował szereg utworów. Przez trzy lata był także kierownikiem muzycznym Teatru Dramatycznego im. A. Mickiewicza w Częstochowie. Jako dyrygent współpracował również gościnnie z Filharmonią Częstochowską.

Ponadto, wielokrotnie zasiadał w jury konkursów i festiwali, m.in. Festiwalu Muzyki Chóralnej w Częstochowie (2004).

Jest laureatem Nagrody Prezydenta Miasta Częstochowy w dziedzinie muzyki i baletu (1999).

Twórczość kompozytorska Bolesława Ociasa jest zróżnicowana pod względem stylistycznym oraz w zakresie wykorzystywanych gatunków i form. Obejmuje ona utwory instrumentalne (w tym na orkiestrę, na różne zespoły kameralne oraz kompozycje na instrument solo), wokalne (na różne rodzaje chórów a cappella) i wokalno-instrumentalne. Dominującym obszarem zainteresowań twórczych Ociasa jest muzyka baletowa oraz muzyka do spektakli teatralnych. Na osobnym biegunie sytuują się opracowania i transkrypcje utworów innych kompozytorów oraz stylizacje pieśni ludowych. Do jego najważniejszych dzieł należą m.in.: Concertino na fortepian i orkiestrę oraz Missa solemnis na chór i orkiestrę.

Ważniejsze kompozycje

Instrumentalne

Orkiestrowe

• Ballada morska na orkiestrę – muzyka baletowa do operetki Panna Wodna Jerzego Lawiny-Świętochowskiego
• Concertino na fortepian i orkiestrę
• Maski – suita baletowa na orkiestrę
• Muzyka baletowa do musicalu Szalona dziewczyna George’a Gershwina na orkiestrę (temat G. Gershwina)
• Oberek na orkiestrę
• Trzy balety na orkiestrę do sztuki Żółta szlafmyca Witolda Rudzińskiego (temat W. Rudzińskiego):

1. Oberek-kujawiak
2. Mazur
3. Krakowiak

• Uwertura do komedii muzycznej Kochajcie nas dziewczęta na orkiestrę
• Uwertura do musicalu Zawisza Czarny na orkiestrę

Kameralne

• I Kwartet na instrumenty dęte drewniane
• II Kwartet na instrumenty dęte drewniane
• Kwartet na flet i 3 klarnety

Solowe

• Preludium na fortepian
• Sonatina na fortepian
• Toccata na fortepian
• Wariacje na temat Mozarta na fortepian

Wokalne

na chór mieszany a cappella

• Bo przecież Polska na chór mieszany
• Kołysanka 1981 na chór mieszany
• Spodobała mi się baba na chór mieszany
• Wieczór na chór mieszany
• Słopiewnie na głos solo i chór mieszany

na chór żeński lub męski a cappella

• A czego rżysz – dumka na chór żeński
• Maryśka na chór męski
• Na czarne dzisiaj moda na kwartet męski

Wokalno-instrumentalne

na głosy, chór i orkiestrę

• Bolero na sopran i orkiestrę
• Cztery piosenki dla dzieci na jednogłosowy chór dziecięcy i orkiestrę, sł. B. Ocias:

1. Zagadka
2. Mój tata gra na trąbie
3. Kocham Cię Mamo
4. Abecadło z pieca spadło

• Espagnola na głos ad libitum i orkiestrę
• Kochajcie nas dziewczęta – musical na głosy solowe, chór i orkiestrę, libretto Albin Siekierski (nieukończony)
• Missa solemnis na chóry i orkiestrę
• Suita Łowicka na chór i orkiestrę kameralną
• Zawisza Czarny – musical na głosy solowe, chór i orkiestrę, premiera 1977, Operetka Lubelska

na głosy, chór i fortepian lub organy

• Piękne goździki na chór mieszany i fortepian (opracowanie)
• W polu lipeńka na chór mieszany i fortepian (opracowanie)
• Polonez na chór mieszany i fortepian
• Ave Maria na chór mieszany lub męski a cappella lub z fortepianem (organami)
• Raz tak babie zbrzydło życie na głos solo, chór mieszany i fortepian
• Zaloty na głos solo, chór mieszany i fortepian
• Tu es Petrus na chór męski i organy lub fortepian
• Twoje oczy na kwartet męski i fortepian
• Polonez powitalny na chór unisono i fortepian

na głos i fortepian

• Kołysanka na sopran i fortepian
• Pieśń zbójów na głos i fortepianu

Aranżacje, instrumentacje, transkrypcje, parafrazy

Transkrypcje i prafrazy

• Gioacchino Rossini – Tarantella na marimbę i orkiestrę
• Nikołaj Rimski-Korsakow – Lot trzmiela na marimbę i orkiestrę
• Ferenc Liszt – II Rapsodia węgierska na marimbę i orkiestrę
• Fryderyk Chopin – Etiuda E-dur na orkiestrę
• Johann Sebastian Bach – Preludium C-dur na orkiestrę
• Karol Szymanowski / Paweł Kochański – Taniec z Harnasiów na skrzypce solo i orkiestrę
• Fritz Kreisler – Radość miłości, walc na sopran koloraturowy, chór mieszany i orkiestrę

Aranżacje

• Aranżacja musicalu My Fair Lady
• Aranżacja operetki Panna Wodna J. Lawiny-Świętochowskiego
• Aranżacje kilkunastu kolęd dla Filharmonii Częstochowskiej i Ośrodka Promocji Kultury Gaude Mater w Częstochowie na głosy solowe, chóry i orkiestrę (kolędy polskie i innych narodów)
• Aranżacje kilkunastu utworów muzyki religijnej dla Filharmonii Częstochowskiej z okazji pobytu Papieża Jana Pawła II w Częstochowie

Muzyka teatralna

• Opracowania i ilustracje muzyczne do sztuk dla Teatru im. A. Mickiewicza w Częstochowie

1. Wędrowni komedianci – bajka muzyczna
2. Taka noc nie powtórzy się więcej – aranżacje piosenek lat międzywojennych na głos i orkiestrę
3. Czas na kabaret J. Pietrzaka - aranżacje piosenek na głos i orkiestrę kameralna
4. Zielony Gil – muzyka do sztuki Tirso di Molina (współautorstwo)

• Muzyka ilustracyjna do kilku sztuk dramatycznych

Przypisy

Bibliografia

• Leon Tadeusz Błaszczyk, Dyrygenci polscy i obcy w Polsce działający w XIX i XX wieku, PWM, Kraków 1964, s. 212
• Marzena Koper, 50 lat działalności artystycznej Bolesława Ociasa (z uwzględnieniem dorobku kompozytorskiego), praca magisterska, Akademia Muzyczna im. K. Szymanowskiego, Katowice 1997
• Marcin Łukaszewski, Ocias Bolesław (hasło), w: Kompozytorzy polscy 1918-2000, red. M. Podhajski Gdańska-Warszawa 2005
• Wanda Malko, 100 lat szkolnictwa muzycznego w Częstochowie 1904-2004, Częstochowa 2004
• Beata Młynarczyk, Bolesław Ocias – 50 lat z muzyką, „Aleje 3”. Częstochowski Dwumiesięcznik Kulturalny, nr 16, lipiec / sierpień 1998, s. 14
• Stanisław Podobiński, Bolesław Ocias. Na Jubileusz erudycyjnego pedagoga i kompozytora, w: Księga Jubileuszowa dedykowana Bolesławowi Ociasowi, Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej – Pedagogika XI, red. Stanisław Podobiński, Józef Żuraw, Wydawnictwo WSP, Częstochowa 2002, s. 5-9