Bolesławiec (województwo łódzkie)

Bolesławiec

wieś
Baszta gotycka
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	wieruszowski
Gmina	Bolesławiec
Liczba ludności (2011)	1229
Strefa numeracyjna	62
Kod pocztowy	98-430
Tablice rejestracyjne	EWE
SIMC	0194330
Położenie na mapie gminy Bolesławiec Bolesławiec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bolesławiec
Położenie na mapie województwa łódzkiego Bolesławiec
Położenie na mapie powiatu wieruszowskiego Bolesławiec
51°11′55″N 18°11′26″E/51,198611 18,190556

Bolesławiec – wieś w Polsce, w województwie łódzkim, w powiecie wieruszowskim, siedziba gminy Bolesławiec, nad Prosną. Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską przed 1266 rokiem, zdegradowany w 1870 roku^[1].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kaliskiego.

Toponimia

Miejscowość ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIII wieku. Wymieniona po raz pierwszy w 1266 w dokumencie zapisanym w języku łacińskim jako civitas Boleslaviensis, Boleslawecz, Bonzlavia, Bolisslavia, Bunczel, Boleslawice. Nazwa pochodzi od imienia księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego^[2][3].

Historia

Zamek w Bolesławcu – po przebudowie dokonanej przez księcia Władysława Opolczyka

Historia miejscowości jako miasta rozpoczyna się podczas rozbicia dzielnicowego w 1266 kiedy Bolesław Pobożny w swojej dzielnicy lokował miasto odnotowane w średniowiecznym dokumencie jako civitas Boleslaviensis. W okresie późniejszym Bolesławiec był miastem królewskim leżącym w Koronie Królestwa Polskiego. W 1269 wcielone zostało do Korony przez króla polskiego Władysława Łokietka. W 1335 ziemia wieluńska należała do króla polskiego Kazimierza Wielkiego, który w 1370 zbudował w Bolesławcu zamek murowany z cegły^[2][4][3].

Po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 miasto wraz z całą ziemią wieluńską król polski Ludwik Węgierski nadał jako lenno księciu Władysławowi Opolczykowi, który w 1393 zapisał miasto swojej żonie Ofce oraz bratankom: Janowi, Bolkowi i Bernardowi. Ziemie te wraz z miastem oraz zamkiem odebrał i ponownie włączył do Korony król polski Władysław Jagiełło, który w 1401 zdobył miasto. W 1403 średniowieczny przywilej wydany miejscowemu bractwu ubogich wymienił imiennie burmistrza, zastępcę wójta oraz 3 rajców, a także 23 mieszczan, w tym 1 cieślę i 1 rzeźnika. Właścicielami okolicznych ról lub ogrodów było 19 mieszczan. Według dokumentu bractwo użytkowało 2 łany, 2 ogrody, 6 ról, folwark Falkowski leżący obok folwarku zamkowego. W mieście istniała wówczas także łaźnia, młyn oraz szkoła. W 1454 w Bolesławcu znajdowała się komora celna leżąca na trakcie z Warszawy do Wrocławia przez Piotrków, Brzeźnicę i Wieluń. W 1550 została ustalona granica pomiędzy miastem i wsią Budzice, a Opatowcem^[3].

W 1596 Mikołaj Zebrzydowski wojewoda krakowski i starosta bolesławiecki ufundował w mieście kościół parafialny. Tego samego roku powstało przy nim bractwo literackie zatwierdzone przez ówczesnego prymasa oraz pisarza Stanisława Karnkowskiego. W końcu XVI wieku miasto leżało w tenucie bolesławieckiej w powiecie wieluńskim województwa sieradzkiego^[5][2].

W czasie pierwszego najazdu w okresie potopu szwedzkiego miasto zostało złupione, a zamek zburzony przez Szwedów. W 1670 został on przywrócony do poprzedniego stanu przez miejscowego starostę Jana Radziejowskiego. Starosta ten „nadał klasztor w tym mieście, co sejm 1667 roku zatwierdził”^[6]. W połowie XVIII wieku ponownie został zniszczony przez wojska Karola XII pozostając do dnia dzisiejszego w stanie ruiny. W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów miasto było siedzibą starostwa niegrodowego pozostając do 1770 w rękach wojewody sieradzkiego Wojciecha Opalińskiego^[2].

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze rosyjskim w Królestwie Kongresowym jako miasto rządowe. W 1827 znajdowało się w powiecie ostrzeszowskim, obwodzie wieluńskim województwa kaliskiego i liczyło 115 domów zamieszkanych przez 896 mieszkańców^[7][2].

Fragment Rynku

Miejscowość jako Bolesławiec, osiedle, przedtem miasteczko rządowe, leżące przy granicy szląskiej w powiecie wieluńskim wymienia XIX wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. W 1859 w miejscowości znajdowało się 115 domów zamieszkanych przez 1038 mieszkańców w tej liczbie 314 wyznania starozakonnego. Miejscowość utraciła prawa miejskie w wyniku carskiej reformy administracyjnej w 1870.^[2]

W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowały: Placówka Straży Granicznej II linii „Bolesławiec”, a wcześniej placówka Straży Celnej II linii „Bolesławiec”^[8].

Działa tu Bractwo Prasalskie – jedyne istniejące do dziś stowarzyszenie braci prasołów w Polsce. Bractwa takie, lub inaczej cechy działały kiedyś w wielu miastach na terenie całej Polski.

Herb

Herb Bolesławca jest odwzorowaniem wizerunku umieszczanego na pieczęciach miejskich Bolesławca co najmniej od XV w. Mur jest typowym elementem godeł herbów miast, symbolizującym prawa miejskie. Wieża symbolizuje zamek, a tarcza z orłem jest podkreśleniem przynależności do dóbr monarszych^[9].

Zabytki

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa^[10] na listę zabytków wpisane są obiekty:

• kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, 1696–1723, nr rej. 290-XIV-4 z 18.08.1949 oraz 319 z 30.12.1967
• ruiny zamku, założonego kilkaset metrów na południowy zachód od rynku, powstałego w dwóch zasadniczych fazach: 1 – mury obwodowe – w czasach panowania Kazimierza Wielkiego, z inicjatywy tego władcy (lata 30. i 40. XIV w. najpewniej); 2 – oktogonalna wieża (stołp) – w obrębie dziedzińca, pochodząca z czasów panowania następców Kazimierza – z 4 ćw. XIV wieku. Wieża ta w większej swej części (do wysokości 22 metrów) przetrwała do dziś i jest najlepiej zachowanym i najbardziej charakterystycznym elementem warowni; nr rej. AK-I-11a/5/33 z 9.02.1933, 378/XIV-60 z 21.12.1946 oraz 320 z 30.12.1967

7 lutego 2007 doszczętnie spłonął XVIII-wieczny drewniany młyn wodny nad Prosną. W pożarze zginęły 3 osoby.

Osoby związane z Bolesławcem

• Ludwik Kosicki – polski historyk i pedagog.

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Bolesławcu

Przypisy

Bibliografia

• Ryszard Rosin: Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, hasło: „Bolesławiec”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 61–62.
• Seweryn Uruski: Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, tom 15. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1931, s. 134.

Linki zewnętrzne

• Bolesławiec w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu (online).
• oficjalna strona Bractwa Prasalskiego w Bolesławcu. prasale.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-03)].
• Historia Żydów w Bolesławcu na portalu Wirtualny Sztetl
• Lokalny serwis genealogiczny
• Bolesławiec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 299 .