Borek (Wrocław)

Borek

Osiedle Wrocławia
Rada Osiedla Borek, ul. Lipowa nr 6, dawna willa czynszowa Rheinbabena
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miasto	Wrocław
W granicach Wrocławia	1897
Populacja (31.12.2021) • liczba ludności	12 253[1]
Położenie na mapie Wrocławia
Portal Polska

Wieża Ciśnień z 1903 roku

Borek – osiedle we Wrocławiu, w byłej dzielnicy Krzyki. Przed rokiem 1945 nosiło nazwę Kleinburg.

Nazwa

Miejscowość po raz pierwszy zanotowana w dokumentach z 1203 i 1223 roku jako Borki. Notowana także w latach 1326 jako Borek oraz Bork, 1352 Borgk, 1369 Borg, 1372 Borg, 1373 Burg, 1400 Wenigeburg, 1438 Wenigen Burgk, 1456 Klein Borek oraz Klainburg (później Kleinburg)^[2].

Nazwa wywodzi się od polskiej nazwy iglastego lasu – boru^[2]. Od tego słowa nazwę miejscowości wywodził niemiecki językoznawca Paul Hefftner. W książce o nazwach miejscowych regionu wrocławskiego z 1910 roku pisze Bis 1372 sind die Namensformen das Deminutiv des polnische Appellativs bór Wald (vorzugsweise von Nadelbaumen, denn der Laubwald heist las)^[2]. Niemieckojęzyczni mieszkańcy zgermanizowali nazwę „bór” na podobnie brzmiące niemieckie „burg” (zamek, gród), a później całą nazwę miejscową na Kleinburg^[2], w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie.

Historia Borku

Pierwsze zachowane wzmiankowanie wsi Borek pochodzi z roku 1193. Wieś znajdowała się przy obecnej ul. Januszowickiej (Kleinburgstraße) pomiędzy Jaworową a Kutnowską. Istnieją uzasadnione domniemania, że z tej wsi pochodził trzynastowieczny uczony Witelon, znany też jako Vitello Thuringopolonis albo Erazm Ciołek. Wspomina on w swoich pracach o tym, jak w latach 1270–1278 w lasku w pobliżu wsi przeprowadzał swoje doświadczenia z optyki i fizjologii postrzegania. Inną wielką postacią związaną z wrocławskim Borkiem był urodzony tutaj Manfred von Richthofen, as lotnictwa z I wojny światowej.

Borek przyłączono do Wrocławia w roku 1897; od tego też czasu datuje się jego rozwój jako willowego osiedla, a także urządzenie w jego granicach Parku Południowego. W tym też czasie (1903–1904) zbudowano tu wieżę ciśnień przy al. Wiśniowej oraz – tuż poza północną granicą osiedla – ewangelicki kościół św. Jana (1909), obecnie kościół św. Augustyna przy Sudeckiej. Granice Borku na mapie M. Grügera z 1911 wyznacza na wschodzie dzisiejsza ulica Ślężna, na południu i zachodzie z niewielkimi odstępstwami tory kolejowe, a na północy aleje: gen. Hallera i Wiśniowa. Współczesne granice są niemal identyczne, z dokładnością do wspomnianych (dziś już nieaktualnych) odstępstw od linii torów kolejowych oraz z tym, że od strony wschodniej osiedle poszerzono tak, że włączono w nie ulice Weigla i Pułtuską. Na koniec 2004 szacowano, że mieszka tu 14,3 tysiąca osób.

Architektura

Na terenie wsi Borek powstały w końcu XIX w. dwa osiedla willowe: jedno, oparte na regularnym i symetrycznym narysie wokół pięciu okrągłych placów (zachował się jeden) wokół ul. Sudeckiej i Dębowej; drugie, późniejsze, na planie o miękkich liniach wzdłuż ul. Racławickiej. O charakterze architektury Borku stanowią zatem głównie przedwojenne wille i kamienice. Do najciekawszych budynków poniemieckich zaliczyć można kamienicę przy zbiegu ulic Sokolej i Racławickiej, potężną willę przy ul. Kutnowskiej (do niedawna akademik „Vademecum”) czy pałacyk przy al. gen. Hallera 6–8.

W okresie PRL na Borku wybudowano również kilkadziesiąt bloków mieszkalnych, w tym 8 bloków dziesięciopiętrowych, które, ustawione wzdłuż ul. Powstańców Śląskich (drogi wylotowej z Wrocławia), osłaniają niską zabudowę zlokalizowaną po wschodniej i zachodniej stronie arterii. W okresie tym wybudowane zostały również dwa biurowce przy ul. Racławickiej. Inną realizację była budowa Osiedla pod Jaworami.

W okresie po 1989, ze względu na ograniczoną wolną powierzchnię działek, powstało relatywnie niewiele budynków. Największymi inwestycjami ostatnich lat są Centrum Handlowe Borek, biurowiec przy zbiegu ulic Powstańców Śląskich i Hallera oraz dwa apartamentowce przy ul. Racławickiej.

Borek dzisiaj

Borek jest obecnie jednym z najbardziej prestiżowych wrocławskich osiedli. Do jego atutów należą przede wszystkim dobre połączenie z centrum miasta – przejeżdża tędy łącznie 9 linii tramwajowych (ulicą Powstańców Śląskich, Ślężną i Hallera) i 8 linii autobusowych, rozległe tereny zielone (w tym Park Południowy) oraz ciche, osłonięte od głównych dróg uliczki. Znajduje się tu również największa zajezdnia tramwajowa (nr 4) w mieście.

Na Borku siedzibę mają m.in. Wrocławski Teatr Pantomimy, a do najbardziej znanych mieszkańców osiedla zaliczają się Sylwester Chęciński, Tadeusz Różewicz czy Krzysztof Kiljański. Z Borka wywodzi się też Monika Richardson.

• 

  Pałacyk przy al. Hallera 6-8

• 

  Park Południowy

• 

  Kościół św. Augustyna

• 

  Park Południowy, pomnik Fryderyka Chopina autorstwa Jana Kucza

Zobacz też

• Borek

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Google Maps – mapa satelitarna osiedla Borek
• Borek wczoraj i dziś
• granice wrocławskich osiedli – załącznik do uchwały nr XXXI/2280/04 Rady Miejskiej Wrocławia z 9 grudnia 2004, Borek, s. 2
• historia nazwy Borek (niem.). breslau-wroclaw.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-09-06)].