Borki (Katowice)

Borki
Część Katowic
Ilustracja
Fragment Borek w części północno-zachodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Katowice

Dzielnica

Szopienice-Burowiec

Data założenia

początek XIX wieku

W granicach Katowic

31 grudnia 1959

SIMC

0937505

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Borki”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Borki”
Ziemia50°16′45″N 19°05′31″E/50,279234 19,091899
Portal Polska

Borki (niem. Borken) − część miasta Katowice, położona w jednostce pomocniczej Szopienice-Burowiec, nad rzeką Brynicą.

Dawna kolonia robotnicza, którego historia sięga XIX wieku. Do lat 70. XIX wieku przy obecnej ul. Borki powstało osiedle patronackie dla pracowników zakładów spółki Georg von Giesches Erben, obecnie częściowo opuszczone. W latach 2014–2015 zostało ono częściowo wyburzone, a od marca 2015 roku jest w gminnej ewidencji zabytków. Do osady Borki dociera z południa ul. Korczaka i ul. Borki z zachodu, która łączy się z al. Roździeńskiego (droga ekspresowa S86).

Historia

Początki

Początki Borek sięgają XIX wieku jako kolonii robotniczej położonej nad brzegiem Brynicy na terenie Roździenia, przy granicy prusko-rosyjskiej[1]. Mieszkali w niej robotnicy okolicznych zakładów przemysłowych. W 1813 roku w pobliżu kolonii rozpoczęła produkcja huta żelaza Dietrich, która w 1845 roku zatrudniała dwunastu pracowników i wyprodukowała wówczas 713 cetnarów surówki. Została ona zamknięta w drugiej połowie XIX wieku[2]. W latach 60. lub 70. XIX wieku dla pracowników zakładów spółki Georg von Giesches Erben powstaje osiedle patronackie przy dzisiejszej ul. Borki[1].

Pomiędzy 1872 a 1873 rokiem przy obecnej ul. Korczaka 95 powołano szkołę. Szkoła podstawowa była czynna do 1968 roku, po czym dzieci z Borek zaczęły naukę w Szkole Podstawowej nr 45[1]. Po zamknięciu szkoły w budynku znajdowało się Młodzieżowe Schronisko Turystyczne[2]. Na przełomie XIX i XX wieku Borki, położone wówczas w gminie Roździeń, liczyły ponad 1000 osób[1]. W 1912 roku pomiędzy Borkami i główną zabudową gminy Roździeń wybudowano secesyjną wieżę wodną[3] projektu Zillmanów, dla hut cynku spółki Georg von Giesches Erben[2].

Lata międzywojenne

W 1922 roku Borki zostały włączone do Polski, a właścicielem kolonii pozostała spółka Giesche[1]. W okresie międzywojennym w pobliżu Borek, na terenie gminy Dąbrówka Mała, czynna była kopalnia węgla kamiennego Polska (w 1937 roku zmieniono jej nazwę na Dąbrówka Śląska). Załoga kopalni często organizowała strajki, żądając niezamykania kopalni bądź wypłaty zaległych pensji[2]. W latach 1922–1923 miejscowa drużyna palanta Gwiazda Borki rozsławiła osadę zdobywając dwukrotne mistrzostwo Polski[2]. W 1930 roku gminę Roździeń (wraz z Borkami) połączono z gminą Szopienice, tworząc gminę Roździeń-Szopienice[4] (od 1934 roku zrezygnowano z pierwszego członu, a oficjalna nazwa to gmina Szopienice)[5].

Lata powojenne

Osiedle mieszkalne przy ul. Andersa, powstałe w 2013 roku

Po II wojnie światowej osiedle przeszło w zarząd Huty Metali Nieżelaznych Szopienice[1], W tamtym czasie, w 1954 roku uruchomiono kopalnię upadową kopalnię węgla kamiennego Borki, która zakończyła funkcjonowanie w 1 czerwca 1954 roku[6]. W latach 50. i 60. XX wieku osiedle patronackie uległo degradacji na skutek działalności górniczej, po czym zabudowa została otynkowana i pomalowana na pomarańczowo. Kolonia robotnicza przeszła w zarząd Hutniczo-Górniczej Spółdzielni Mieszkaniowej[1]. W dniu 31 grudnia 1959 roku Borki wraz z Szopienicami zostały włączone do miasta Katowice[7].

Po 1989 roku planowano wyburzyć osiedle patronackie. Pierwsze plany pochodzą z początku XXI wieku, lecz z powodu sprzeciwu władz miasta oraz mieszkańców wówczas do tego nie dopuszczono[1]. W 2013 roku powstaje nowe osiedle pomiędzy Burowcem a Borkami, przy ul. Andersa[8]. W latach 2014-2015 rozpoczęto wyburzanie kolonii patronackiej przy ul. Borki, argumentując groźbą zawalenia budynków i niskimi walorami funkcjonalnymi. Część budynków zamurowano. W marcu 2015 pozostała część obiektów została objęta ochroną w ramach gminnej ewidencji zabytków, co skutkowało wstrzymaniem wyburzeń[1].

Charakterystyka

Domy jednorodzinne przy ul. Korczaka z II połowy XIX wieku
Początek ul. Borki w rejonie alei Roździeńskiego

Borki pod względem administracyjnym położone są w województwie śląskim i stanowią część jednostki pomocniczej Katowic – Szopienice-Burowiec[9]. Graniczą one od północy z Sosnowcem, od południa z Roździeniem i Szopienicami, a od zachodu z Burowcem i Dąbrówką Małą[10][11]. Borki położone są przy stawie Borki, będącym fragmentem zespołu przyrodniczo-krajobrazowy Szopienice-Borki[12]

Główną część osady stanowią dwukondygnacyjne ceglane domy kilkurodzinne (familoki)[2], położone przy ul. Borki w trójszeregowym układzie urbanistycznym, o prostej architekturze[1]. Dwa z tych obiektów wyburzono w latach 2014–2015. W marcu 2015 roku wpisano do gminnej ewidencji zabytków budynki przy ul. Korczaka 33, 35, 43, 45, 47, 49, 51, 53, 55 i 57. Pierwotnie obiekty te miały elewację ceglaną, przykrytą w późniejszym czasie warstwą tynku. Budynki te zostały wzniesione na planie prostokąta z zewnętrzną klatką schodową i dwuspadowym dachem. Do osiedla prowadziła brama w postaci łuku nad drogą, a same domy były połączone murkami. Wewnątrz znajdowały się piece do pieczenia chleba oraz chlewiki[1].

W latach 60. XIX wieku powstały również domy jednorodzinne wzdłuż ul. Korczaka 78-86, a od lat 70. do lat 90. XIX wieku powstaje większa część zabudowy dzielnicy. W latach 60. i 70. powstają budynki magazynowe[8], a 2013 roku osiedle pomiędzy Burowcem a Borkami, przy ul. Andersa[8].

Działalność gospodarcza w Borkach jest rozproszona. Działa tu hurtownie materiałów instalacyjnych[13] i węgla kamiennego[14], producent materiałów biurowych[15], sklep ogrodniczy[16], sklep z artykułami do dekoracji okien[17], firma oferująca przeprowadzki[18] oraz hostel[19].

Wierni rzymskokatoliccy z Borek przynależą do parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Katowicach przy ul. Siewnej w Roździeniu[20].

Borki łączą dwie ulice o klasie dróg lokalnych[21]: Borki i Korczaka. Ul. Borki łączy osadę w kierunku zachodnim z węzłem z aleją Roździeńskiego (droga ekspresowa S86) i z Dąbrówką Małą (ul. Pod Młynem), natomiast ul. Korczaka łączy dzielnicę z Roździeniem[11]. Do osady Borki kursują autobusy na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego. Znajdują się tu dwa przystanki: Borki Korczaka i Borki Pętla. Z obydwóch odjeżdża jedna linia autobusowa – nr 70, która w kursuje ze średnią częstotliwością 1-2 kursów na godzinę. Łączy ona Borki z północnymi dzielnicami Katowic: z Szopienicami, Roździeniem, Zawodziem, Bogucicami, Koszutką, Śródmieściem, Załężem i Osiedlem Witosa[22]. Na skrzyżowaniu ul. Korczaka i Andersa znajduje się stacja rowerów miejskich City by bike Korczaka-Andersa[23].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Michał Bulsa: Borki. szopienice.org, 2017-06-26. [dostęp 2020-09-26]. (pol.).
  2. ↑ a b c d e f Lech Szaraniec, Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, s. 69-70, ISBN 83-905115-0-9.
  3. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Zestawienie zabytków nieruchomych. Województwo śląskie. www.nid.pl. [dostęp 2020-09-20]. (pol.).
  4. ↑ ZARZĄDZENIE Wojewody Śląskiego z dnia 17 listopada 1930 r. w sprawie połączenia gmin Roździeń i Szopienice w powiecie Katowickim. „Gazeta Urzędowa Powiatu Katowickiego”. 47, s. 228, 1930-11-22. Franciszek Bąk. Katowice: Starostwo Katowice. [dostęp 2017-12-13]. (pol.). 
  5. ↑ Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 22 grudnia 1933 roku w sprawie zmiany nazwy gminy „Roździeń-Szopienice” na „Szopienice”. [w:] Dziennik Ustaw Śląskich, 30.12.1933, R. 12, nr 30 [on-line]. sbc.org.pl. [dostęp 2020-09-20]. (pol.).
  6. ↑ Jerzy Jaros (red.), Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984, s. 31, ISBN 83-00-00648-6.
  7. ↑ Dz.U. z 1959 r. nr 64, poz. 381
  8. ↑ a b c Katowickie budynki. katowickiebudynki.eu. [dostęp 2020-08-15]. (pol.).
  9. ↑ Rada Miejska Katowic, Uchwała NR XLVI/449/97 Rady Miejskiej Katowic z dnia 29 września 1997 r. w sprawie nazw i granic obszarów działania jednostek pomocniczych samorządu na terenie miasta Katowic, Katowice, 29 września 1997 [zarchiwizowane z adresu 2016-04-09] (pol.).
  10. ↑ Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2020-09-23]. (pol.).
  11. ↑ a b OpenStreetMap. Mapa Podstawowa. www.openstreetmap.org. [dostęp 2020-09-26]. (pol.).
  12. ↑ Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe z elementami opracowania ekofizjograficznego problemowego (problematyka ochrony dolin rzecznych oraz ograniczeń dla zagospodarowania terenu wynikających z wpływu działalności górniczej) dla potrzeb opracowania projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów położonych w mieście Katowice, Katowice: WERONA, 2014 (pol.).
  13. ↑ INSTAL Sp. z o. o.: Kontakt. instal.katowice.pl. [dostęp 2020-09-26]. (pol.).
  14. ↑ W-Handel: Kontakt. w-handel.pl. [dostęp 2020-09-26]. (pol.).
  15. ↑ KM-PLASTIK Sp.J.: Kontakt. www.km-plastik.com.pl. [dostęp 2020-09-26]. (pol.).
  16. ↑ Growshop SensiShop.pl: Kontakt. sensishop.pl. [dostęp 2020-09-26]. (pol.).
  17. ↑ Rolety i Żaluzje w Katowicach: Kontakt. roletysprzedaz.pl. [dostęp 2020-09-26]. (pol.).
  18. ↑ Heros Transport: Kontakt. przeprowadzki-heros.pl. [dostęp 2020-09-26]. (pol.).
  19. ↑ HostelKatowice24.pl: HOSTEL IN LOFT. www.hostelkatowice24.pl. [dostęp 2020-09-26]. (pol.).
  20. ↑ E-ncyklopedia, Historia Kościoła na Śląsku: Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Szopienicach. silesia.edu.pl. [dostęp 2020-09-26]. (pol.).
  21. ↑ Rada Miasta Katowice, Uchwała nr XL/925/13 Rady Miasta Katowice z dnia 11 września 2013 r. w sprawie zaliczenia dróg na terenie miasta Katowice do kategorii dróg powiatowych oraz gminnych [dostęp 2020-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-22] (pol.).
  22. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Rozkład jazdy ZTM. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2020-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (pol.).
  23. ↑ City by bike. Mapa stacji. citybybike.pl. [dostęp 2020-08-17]. (pol.).
Historyczne osady i kolonie Katowic
Zespół dzielnic śródmiejskich
Zespół dzielnic północnych
Zespół dzielnic zachodnich
Zespół dzielnic wschodnich
Zespół dzielnic południowych

Herb Katowic

Media użyte na tej stronie

Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E
Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Katowice - Szopienice-Burowiec 406.jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice - Szopienice-Burowiec. Ulica Borki. Kolonia robotnicza Borki
Katowice - Szopienice-Burowiec 408.jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice - Szopienice-Burowiec. Ulica Korczaka
Katowice - Korczaka - osiedle Andersa.jpg
Autor: Michał Bulsa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Osiedle przy ul. gen. W. Andersa w Katowicach