Borowikowiec tęgoskórowy

Borowikowiec tęgoskórowy
	; Pseudobolets partasiticus wyrastające z podstawy tęgoskóra.
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	borowikowce
Rodzina	borowikowate
Rodzaj	borowikowiec
Gatunek	borowikowiec tęgoskórowy
	Nazwa systematyczna
	Pseudoboletus parasiticus (Bull.) Šutara; Česká Mykologie 45(1-2): 2 (1991)

Borowikowiec tęgoskórowy, podgrzybek tęgoskórowy (Pseudoboletus parasiticus (Bull.) Šutara) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Pseudoboletus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1790 Jean Baptiste François Pierre Bulliard nadając mu nazwę Boletus parasiticus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1991 Josef Šutara, przenosząc go do rodzaju Pseudoboletus^[1].

Niektóre synonimy:

Boletus parasiticus Bull. 1790
Ceriomyces parasiticus (Bull.) Murrill 1909
Versipellis parasitica (Bull.) Quél. 1886
Xerocomus parasiticus (Bull.) Quél. 1888^[2].

Alina Skirgiełło w 1960 r. podała polską nazwę podgrzybek pasożytniczy, będącą tłumaczeniem nazwy łacińskiej. Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę podgrzybek tęgoskórowy, dokładniej charakteryzującą ten gatunek. Obydwoje opierali się na klasyfikacji zaliczającej ten gatunek do rodzaju Xerocomus (podgrzybek)^[3]. Jednak według aktualnych ustaleń taksonomicznych Index Fungorum należy on do rodzaju Pseudoboletus, tak więc obydwie polskie nazwy są niespójne z nazwą naukową. W 2015 Piotr T. Zaniewski, Ewa Truszkowska i Andrzej Szczepkowski zaproponowali nazwę „borowikowiec tęgoskórowy”^[4], którą następnie (w 2021) zarekomendowała Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego^[5].

Morfologia

Kapelusz

Średnicy od 2 do 6 cm. Początkowo półkolisty, później poduchowaty, na koniec spłaszczony^[6]. Powierzchnia w kolorze od brudnożółtego przez zielonawoochrowy do oliwkowobrązowego, sucha, zamszowata^[6], popękana niekiedy na drobne poletka (szczególnie podczas suchej pogody)^[7].

Rurki

Przyrośnięte lub lekko zbiegające, kanciaste, za młodu żółte, później brązowooliwkowe lub brązowożółte^[7].

Trzon

Wysokość 3–7 cm długi, grubość 0,4–2 cm. Pełny, żółty do żółtobrązowego lub oliwkowy^[6], w dole zwężony i zwykle mocno wygięty^[8]. Ma włókienkowatą strukturę^[6].

Miąższ

Żółtawy, nad rurkami cytrynowożółty, w dolnej części trzonu brunatnawy, na przekroju nieznacznie błękitnieje. Smak łagodny, zapach grzybowy^[8].

Wysyp zarodników

Ciemnooliwkowy^[6]. Zarodniki owalno-wrzecionowate, bladożółte do miodowożółtych, o średnicy 12–18 × 4,5–6 µm^[8].

Gatunki podobne

Grzybem podobnie wyglądającym jest tzw. podgrzybek zajączek (Boletus subtomentosus), jednak osobliwe miejsce występowania podgrzybka pasożytniczego właściwie wyklucza pomyłkę^[8].

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie tego gatunku tylko we wschodniej części Ameryki Północnej i w Europie^[9]. W Polsce do 2020 r. w literaturze mykologicznej podano jego występowanie na około 150 stanowiskach^[10]. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski jest umieszczony w grupie gatunków rzadkich (kategoria zagrożenia R)^[11]. Znajduje się na czerwonych listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Danii, Słowacji, Litwie, Niemczech^[3].

Rośnie jako pasożyt na owocnikach tęgoskóra cytrynowego (Scleroderma citrinum). Z jednego owocnika tęgoskóra wyrasta 1-5 owocników tego podgrzybka. Występuje w różnego typu lasach liściastych, czasami także poza lasami, tylko na kwaśnych glebach torfowych i piaszczystych^[7].

W Polsce w latach 1983–2014 podlegał ochronie ścisłej, od 2014 r. jest objęty ochroną częściową grzybów^[10].

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 30 czerwca 1980 r. znaczek pocztowy przedstawiający podgrzybka tęgoskórowego o nominale 2 złote. Autorem projektu znaczka był prof. Alojzy Balcerzak. Znaczek był w obiegu do 31 grudnia 1994 r.^[12]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [dostęp 2014-09-18] .
↑ Species Fungorum [dostęp 2011-10-15] .
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ Piotr T.P.T. Zaniewski Piotr T.P.T., EwaE. Truszkowska EwaE., AndrzejA. Szczepkowski AndrzejA., Pseudoboletus parasiticus (Bull.) Šutara – rzadki gatunek grzyba na Mazowszu, „Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej”, 44 (3), 2015, s. 96–105 [dostęp 2021-03-08] [zarchiwizowane z adresu 2021-03-08] .
↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego, Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Podgrzybek pasożytniczy (Xerocomus parasiticus (Fr.) Quél.), [w:] EdmundE. Garnweidner EdmundE., Grzyby: przewodnik do poznawania i oznaczania grzybów Europy Środkowej, wyd. 2, Warszawa: Muza S.A., 1994, s. 18, ISBN 83-7079-138-7 (pol.).
↑ ^a ^b ^c PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .
↑ Discover Life Maps [dostęp 2014-09-15] .
↑ ^a ^b AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .
↑ MarekM. Jedziniak MarekM., Grzyby niejadalne pod ochroną, www.kzp.pl [dostęp 2018-05-27] .

[if-1] Index Fungorum [dostęp 2014-09-18] .

[sf-2] Species Fungorum [dostęp 2011-10-15] .

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[bor-4] Piotr T.P.T. Zaniewski Piotr T.P.T., EwaE. Truszkowska EwaE., AndrzejA. Szczepkowski AndrzejA., Pseudoboletus parasiticus (Bull.) Šutara – rzadki gatunek grzyba na Mazowszu, „Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej”, 44 (3), 2015, s. 96–105 [dostęp 2021-03-08] [zarchiwizowane z adresu 2021-03-08] .

[kom-5] Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego, Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021 .

[Garnweidner1994s.20-6] Podgrzybek pasożytniczy (Xerocomus parasiticus (Fr.) Quél.), [w:] EdmundE. Garnweidner EdmundE., Grzyby: przewodnik do poznawania i oznaczania grzybów Europy Środkowej, wyd. 2, Warszawa: Muza S.A., 1994, s. 18, ISBN 83-7079-138-7 (pol.).

[wag-7] PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .

[ger-8] E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .

[disc-9] Discover Life Maps [dostęp 2014-09-15] .

[och-10] AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .

[mirek-11] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[zna-12] MarekM. Jedziniak MarekM., Grzyby niejadalne pod ochroną, www.kzp.pl [dostęp 2018-05-27] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne