Botswana
| |||||
| Dewiza: (tswana) Pula (Deszcz) | |||||
| Hymn: (Błogosławiony niech będzie ten szlachetny kraj) | |||||
.svg) | |||||
| Język urzędowy | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Ustrój polityczny | |||||
| Głowa państwa | |||||
| Szef rządu | |||||
| Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
| ||||
| Liczba ludności (2017) • całkowita • gęstość zaludnienia |
| ||||
| PKB (2017) • całkowite • na osobę | |||||
| PKB (PSN) (2017) • całkowite • na osobę |
| ||||
| Waluta | pula (BWP) | ||||
| Niepodległość | |||||
| Religia dominująca | |||||
| Strefa czasowa | UTC +2 | ||||
| Kod ISO 3166 | BW | ||||
| Domena internetowa | |||||
| Kod samochodowy | RB | ||||
| Kod samolotowy | A2 | ||||
| Kod telefoniczny | +267 | ||||
_-_BWA_-_UNOCHA.svg) (c) OCHA, CC BY 3.0 | |||||
Botswana, Republika Botswany (ang. Republic of Botswana, tswana Lefatshe la Botswana) – państwo w południowej Afryce, bez dostępu do morza. Do 1966 Botswana była brytyjskim protektoratem pod nazwą Beczuana, dziś członek Unii Afrykańskiej. Graniczy z RPA (1840 km), Namibią (1360 km), Zimbabwe (813 km) i Zambią (ok. 0,02 km).
Największe miasta: Gaborone, Francistown, Maun, Selebi-Pikwe.
Geografia
Botswana, położona w południowej Afryce, nie ma dostępu do morza, co sprawia, że pod wieloma względami jest ona uzależniona gospodarczo od swoich sąsiadów.
Większą część kraju zajmuje półpustynna, bezodpływowa kotlina Kalahari. Jej średnia wysokość wynosi około 800 m n.p.m. Na północy znajduje się bagienny obszar śródlądowej delty Okawango. Okresowo wody przedostają się dalej na wschód do niecki Makgadikgadi. Najważniejszą rzeką Botswany jest położona na południowo-wschodniej granicy Limpopo, gdzie koncentruje się ludność Botswany, w tym stolica kraju Gaborone.
W Botswanie panuje klimat podzwrotnikowy suchy z porą gorącą od października do marca. Opady są skąpe (od 750 mm na północy do 125 mm na południu) i nieprzewidywalne. Większość terytorium kraju porasta ciernista sawanna, a około 1% widne suche lasy (w dolinie rzeki Chobe na północy).
Historia
Tereny dzisiejszej Botswany pierwotnie były zamieszkiwane przez Buszmenów. Od przełomu XVI i XVII wieku zaczął na nie napływać lud Tswana, posługujący się językiem tswana z rodziny bantu.
W drugiej połowie XIX wieku rozpoczęły się walki plemienne, a także walki z Burami z Transwalu. Doprowadziło to do objęcia Botswany (nazywanej wówczas Beczuana, ang. Bechuanaland) brytyjskim protektoratem w roku 1885.
Beczuana miała być przyłączona do Kraju Przylądkowego, ale ostatecznie ten projekt upadł. W latach 50. XX wieku w Beczuanie powstały ruchy narodowowyzwoleńcze, które doprowadziły w roku 1966 do niepodległości kraju, pod nazwą Botswana. Pierwszym prezydentem został Seretse Khama. Wybrano go ponownie na dwie kolejne kadencje i zmarł pełniąc urząd 13 lipca 1980. Prezydenturę po nim objął będący wówczas wiceprezydentem Quett Masire, który uzyskał reelekcje w wyborach w 1984, 1989 i 1994. W 1998 prezydentem został Festus Mogae, który sprawował władzę do chwili ustąpienia z urzędu w roku 2008. W latach 2008–2018 urząd prezydenta sprawował Seretse Ian Khama – syn pierwszego prezydenta Seretse Khamy.
Ustrój polityczny
Botswana jest parlamentarną republiką w ramach Wspólnoty Narodów. Głową państwa i szefem rządu jest prezydent wybierany w pośrednich wyborach przez Zgromadzenie Narodowe na 5-letnią kadencję. Prezydent mianuje członków rządu.
Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu. W wyższej izbie, doradczej 15-osobowej Izbie Wodzów (House of Chiefs) zasiada 8 wodzów najważniejszych plemion, 4 członków wybieranych co 5 lat i 3 członków wybieranych przez pozostałych 12. Niższa izba, Zgromadzenie Narodowe (National Assembly), składa się z 40 członków wybieranych w bezpośrednich wyborach na 5-letnią kadencję. Główną partią jest Demokratyczna Partia Botswany (BDP).
Podział administracyjny
Pod względem administracyjnym Botswana podzielona jest na 9 dystryktów:
Gospodarka
Botswana notuje najwyższy wzrost PKB na osobę na świecie. Średni wzrost w latach 1966–1999 wyniósł ponad 9%. Ten spektakularny rozwój Botswana zawdzięcza głównie reformom gospodarczym dokonanym przez Seretse Khamę oraz wydobyciu diamentów. W chwili obecnej Botswana boryka się z epidemią AIDS: według szacunków co trzeci mieszkaniec tego państwa jest zakażony wirusem HIV.
Najwyższe zyski przynosi gospodarce Botswany górnictwo, choć większość ludności pracuje w rolnictwie. Tylko 2% powierzchni kraju stanowią grunty orne, 70% to pastwiska. Krajowa produkcja żywności rolnej jedynie w połowie zaspokaja potrzeby mieszkańców, ale kraj nie ma problemu z zapewnieniem importu brakującej żywności. Botswana jest za to znaczącym eksporterem mięsa wołowego. Uprawia się przede wszystkim kukurydzę, sorgo, orzeszki ziemne, proso zwyczajne, słoneczniki zwyczajne, rośliny strączkowe, warzywa, owoce oraz bawełnę. Z powodu suszy zmniejszyło się pogłowie bydła i owiec. W pobliżu miejscowości Orapa i Jwaneng znajdują się bogate złoża diamentów. Botswana jest największym na świecie producentem tego minerału. Dochody z jego sprzedaży stanowią 80% zysków z eksportu. W Botswanie eksploatuje się także bogate złoża niklu i miedzi.
17% terytorium kraju zajmują parki narodowe i rezerwaty przyrody. Do 2013 roku uzyskiwano ok. 20 mln dolarów rocznie z turystyki łowieckiej, jednak od 1 stycznia 2014 wprowadzono, z przyczyn etycznych i dla ochrony zwierzyny, zakaz polowań na terenach publicznych[2].
Demografia
Grupy etniczne
| Grupa etniczna | Język | Liczebność w tys. | Procent ludności |
|---|---|---|---|
| Tswana | tswana | 1648 | 70,7% |
| Kalanga | kalanga | 149 | 6,39% |
| Kgalagadi | kgalagadi | 69 | 2,96% |
| Szona | shona | 55 | 2,36% |
| Yeyi | yeye | 53 | 2,27% |
| Soto i Pedi | sotho | 26 | 1,11% |
| Ndebele | ndebele | 20 | 0,86% |
| Hererowie | herero | 19 | 0,81% |
| Lozi | lozi | 17 | 0,73% |
| Khosa | xhosa | 12 | 0,51% |
| Afrykanerzy | afrikaans | 9,3 | 0,4% |
| Brytyjczycy | angielski | 6,5 | 0,3% |
Religia
Struktura religijna w 2020 roku według The ARDA[4]:
- chrześcijaństwo – 70%:
- niezależne kościoły – 34,2%,
- niestowarzyszeni – 21,6%,
- protestantyzm – 12,3% (gł. zielonoświątkowcy),
- katolicyzm – 5,3%,
- tradycyjne religie afrykańskie – 28,5%,
- bahaizm – 0,82%,
- islam – 0,27%,
- brak religii – 0,16%,
- hinduizm – 0,14%,
- inne religie – 0,1%.
Święta państwowe
| Data | Polska nazwa | Oryginalna nazwa |
|---|---|---|
| 30 września | Dzień Niepodległości | Independence Day (Botswana Day) |
Uwagi
- ↑ Dane podane za CIA The World Factbook (źródło:CIA) (ang.).
Przypisy
- ↑ a b c d e Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2017. [dostęp 2018-04-18]. (ang.).
- ↑ Paweł Kardasz: Pożegnanie z Botswaną. Magazyn Sezon. [dostęp 2015-11-28].
- ↑ Country: Botswana – People Groups. Joshua Project, 2018. [dostęp 2018-06-30]. (ang.).
- ↑ National Profiles, www.thearda.com [dostęp 2022-10-01].
Linki zewnętrzne
- Oficjalny portal rządu Botswany (ang. • tswana)
- World Gazetteer
Media użyte na tej stronie
Coat of Arms of the Republic of Botswana.
- The arms is made up of a central tribal shield; the three blue waves represents water, the cogwheels represents industry and the bull's head husbandry and herding. The two supporters are zebras, the dexter zebra holds an ivory tusk which represents wildlife and tourism. The sinister zebra holds an ear of sorghum an important crop in the country. (The 'Zebras' is also the nickname for the national football team.) Finally the white with a black outline ribbon holds the motto "Pula" which means "rain" and "blessing" and is also the name of the currency.
Instrumental recording of "Fatshe leno la rona" ("Blessed Be This Noble Land"), the national anthem of Botswana
Botswana (orthographic projection)
Location of Botswana
Icon-type silhouette of an airplane. (Mainly to be used in Userboxes)
.svg)
Autor: Martin23230, Licencja: CC BY-SA 3.0
Orthographic map of Africa
Map of World Trade Organization members and observers.