Brańszczyk

Brańszczyk

wieś
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	wyszkowski
Gmina	Brańszczyk
Liczba ludności (2019)	1125[1]
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	07-221[2]
Tablice rejestracyjne	WWY
SIMC	0506509[3]
Położenie na mapie gminy Brańszczyk Brańszczyk
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Brańszczyk
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Brańszczyk
Położenie na mapie powiatu wyszkowskiego Brańszczyk
52°37′42″N 21°35′06″E/52,628333 21,585000

Brańszczyk – wieś w Polsce położona nad rzeką Bug w województwie mazowieckim, w powiecie wyszkowskim, w gminie Brańszczyk^[4][3].

Miejscowość jest siedzibą gminy Brańszczyk.

Historia

Dawniej wieś i folwark.

Prywatna wieś duchowna Brańsk położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie kamienieckim ziemi nurskiej województwa mazowieckiego^[5].

Po 1869 na obszarach Królestwa Polskiego utworzono gminy wiejskie i z tego powodu powstały budynki administracyjne. Jednym z nich był stary budynek urzędu gminy w Brańszczyku. Był to budynek drewniany parterowy z pokoikami na poddaszu a w części parterowej składał się z części kancelaryjnej i mieszkalnej, które były oddzielone od siebie sienią. Budynek był usytuowany na rzucie prostokąta ze ścianami konstrukcjiryglowej, boniowane na węgłach z ganeczkiem na słupach u wejścia. Przekryty był dachem naczółkowym pokrytym gontem^[6].

W latach 1921–1931 wieś i folwark leżał w województwie białostockim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Brańszczyk.

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało:

• wieś – 731 osób, 582 było wyznania rzymskokatolickiego, 9 ewangelickiego a 140 mojżeszowego. Jednocześnie wszyscy mieszkańcy zadeklarowali polską przynależność narodową. Było tu 99 budynków mieszkalnych^[7]. W 1929 istniał tu jeden kościół oraz synagoga^[8].
• folwark – 75 osób w 6 budynkach mieszkalnych^[7]. Posiadłość ziemską miał tu Adolf Rudzki (148 mórg). Była tu kaszarnia i tartak^[9].

Miejscowość należała do miejscowej parafii rzymskokatolickiej. Podlegała pod Sąd Grodzki w Ostrowie i Okręgowy w Łomży; mieścił się tu urząd pocztowy który obsługiwał większość terenu gminy^[10].

W wyniku agresji III Rzeszy na Polskę we wrześniu 1939 wieś znalazła się pod okupacją niemiecką i do wyzwolenia weszła w skład dystryktu warszawskiego Generalnego Gubernatorstwa^[11].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Brańszczyk. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego.

31 grudnia 2013 roku sołectwo liczyło 1119 mieszkańców zameldowanych na pobyt stały^[12], a 31 grudnia 2019 roku liczyło 1125 mieszkańców^[1].

W miejscowości znajduje się kościół Wniebowzięcia NMP zbudowany w 1833, który jest siedzibą parafii św. Jana Chrzciciela oraz skansen im. Marii Żywirskiej.

Części wsi

Urodzeni w Brańszczyku

• Stanisław Pomian-Srzednicki – polski sędzia, jako pierwszy piastował stanowisko pierwszego prezesa Sądu Najwyższego w latach 1917–1922
• Wacław Haczyński – poseł na Sejm IV kadencji (1935–1938) w II Rzeczypospolitej, zginął w Katyniu.
• Maria Żywirska z d. Byczyńska (1904–1980) – polska historyk i etnograf

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Brańszczyk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 353 .
• Brańszczyk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 227 .
• Historia Żydów w Brańszczyku na portalu Wirtualny Sztetl