Brachygrafia

Brachygrafia (gr. brachýs „krótki”, grapho „pisać”) – jedna z nauk pomocniczych historii, będąca działem paleografii. Zajmuje się badaniem i rozszyfrowywaniem skrótów. Szczególnie istotna dla historyków mediewistów (w średniowiecznej łacinie i grece bardzo często używano skrótów w piśmie).

Łaciński system skrótów dzieli się na:

  • abbreviatio per suspensionem (suspensja) – skracanie przez ucięcie części wyrazu i pozostawieniu tylko początkowej części;
  • abbreviatio per contractionem (kontrakcja) – skracanie przez ściągnięcie, usunięciu ulega środkowa część wyrazu, pozostaje początek i koniec wyrazu, czasem także jakaś środkowa litera;
  • abbreviatio per signum abbreviationis – zastępowanie sylab specjalnymi znakami.

Starożytność posługiwała się przede wszystkim suspensją, kontrakcja występuje rzadko, przy skrótach prawniczych (notae iuris). Natomiast w średniowieczu najpopularniejszą metodą skracania była kontrakcja.

Najważniejszym dziełem w zakresie skrótów używanych w pismach łacińskich jest A. Cappellego Dizionario di abbreviature latini ed italiani, wydany w Mediolanie w 1912.

Skróty w łacinie

  • A. – Anno (roku)
  • A.C. – Anno Currente (w roku bieżącym)
  • A.Ch.N. – Ante Christum Natum (przed narodzinami Chrystusa)
  • A.D. – Anno Domini (roku pańskiego)
  • A.M. – Ante Meridiem (przed południem)
  • A.M.D.G. – Ad Maiorem Dei Gloriam (ku większej chwale Bożej)
  • A.U.C. – Ab Urbe Condita (od założenia Miasta - czyli Rzymu)
  • B. – Beatus (Błogosławiony)
  • B.V.M. – Beata Virgo Maria (Błogosławiona Dziewica Maria)
  • CA – Circa (około)
  • CAP. – Caput (rozdział)
  • COS. – Consule (za konsulatu ...)
  • COSS. – Consulibus (za konsulatu konsulów ...)
  • C.T. – Cum Tempore (z dopuszczalnym czasem spóźnienia się)
  • CV – Curriculum Vitae (życiorys)
  • D. – Denarius (denar)
  • DEL. – Deletum (zniszczone, zepsute)
  • DEL. – Delineavit (narysował)
  • D.O.M. – Deo Optimo Maximo (Bogu największemu i najwyższemu)
  • DR Med. – Doctor Medicinae (doktor medycyny)
  • DR Phil. – Doctor Philosophiae (doktor filozofii)
  • D.V. – Deo Volente (z wolą boską)
  • E.G. – Exempli Gratia (na przykład)
  • EP. – Episcopus (biskup)
  • E.S.P. – Et Sic Porro (i tak dalej)
  • ETC. – Et Cetera (i tak dalej)
  • ET SEQ. – Et Sequentes (i następni)
  • EXC. – Excussit (wygrawerował, odlał)
  • F. – Fecit (wykonał)
  • F. – Femininum (rodzaj żeński)
  • F. – Fiat (niech się stanie)
  • HIST. – Historicus (historyk, historyczny)
  • H.S.T. – Hic Sepultus Est (został tu pochowany)
  • H.T. – Hoc Tempore (w tym czasie)
  • IB. – IBID. - Ibidem (tamże)
  • ID. – Idem (ten sam)
  • I.A.:Inter alia (między innymi)
  • I.E. – Id Est (to jest)
  • IHS – (skrót pochodzenia łacińskiego) Iesus Hominis Salvator (Jezus Zbawiciel Człowieka), wprowadzony przez Świętego Bernardyna ze Sieny
  • I.N.C. – In Nomine Christi (w imię Chrystusa)
  • I.N.D. – In Nomine Dei (w imię Boga)
  • I.N.R.I. – Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum (Jezus Nazareński, król żydowski)
  • INV. – Invenit (wynalazł, wykrył)
  • I.O.M. – Iovi Optimo Maximo (Jowiszowi najlepszemu, największemu)
  • I.Q. – Idem Quod (to samo, co)
  • IT. – Item (także)
  • I.U.D. – Iuris Utriusque Doctor (doktor obojga praw, tj. cywilnego i kanonicznego)
  • L. – Liber (księga)
  • L. – Libra (funt)
  • LAC. – Lacuna (luka, brak)
  • L.B.S. – Lectori Benevolo Salutem (pozdrowienia dla życzliwego czytelnika)
  • L.C. – Liber Citatus (księga cytowana)
  • L.C. – Loco Citato (w miejscu cytowanym)
  • LIM. – Limes (granica)
  • L.L.D. – Legum Doctor (doktor praw)
  • L.L.M. – Legum Magister (magister praw)
  • LOQ. – Loquitur (mówi)
  • L.S. – Lectori Salutem (pozdrowienia dla czytelnika)
  • M. – Mense (w miesiącu...)
  • M.A. – Magister Artium (stopień akademicki)
  • MARG. – Margo (margines)
  • M.D. – Medicinae Doctor (doktor medycyny)
  • M.D.S. – Misce, Da Signa (zmieszaj, podaj oznaczenie)
  • MEM. – Memento (pamiętaj)
  • MM – Manu (ręcznie)
  • MPP – M.Pr. - Manu Propria (własną ręką)
  • N.B. – Nota Bene! (zwróć uwagę)
  • NE. CON. – Nemine Contradicente (wobec braku sprzeciwu)
  • NEM. DIS. – Nemine Dissentiente (wobec braku sprzeciwu)
  • N.L – Non Liquet (nie jest jasne)
  • N.N. – Nomen Nescio (niewiadomego imienia)
  • N.N. – Non Notus (nieznany)
  • O.A.M.D.G. – Omnia Ad Maiorem Dei Gloriam (wszystko dla większej chwały Bożej)
  • OB. – Obiit (zmarł)
  • OB.S.P. – Obiit sine Prole (zmarł bezpotomnie)
  • OFF. – Offusum (niejasne, rozlane)
  • OM. – Omittit (pomija)
  • OP. CIT. – Opere Citato (w dziele cytowanym)
  • O.S.C. – Opus Super Cetera (dzieło ponad inne)
  • P.A. – Per Annum (rocznie)
  • PINX. – Pinxit (namalował)
  • P.M. – Pontifex Maximus (najwyższy kapłan)
  • P.M. – Post Meridiem (po południu)
  • P.M. – Post Mortem (po śmierci)
  • P.M. – Pro Memoria (dla pamięci)
  • PR.A. – Pro Anno (rocznie)
  • PRAEF. – Praefatio (przedmowa)
  • PROX. – Proximo (najbliżej)
  • P.S. – Post Scriptum (dopisek)
  • PXT. – Pinxit (namalował)
  • Q.B.F.F.F.S.P.R. – Quod Bonum, Felix, Faustum, Fortunatumque Sit Populo Romano (Oby to było dla szczęścia, dobra i pomyślności narodu rzymskiego)
  • Q.E.D. – Quod Erat Demonstrandum (co było do udowodnienia)
  • Q.L. – Quantum libet (do woli)
  • Q.P. – Quantum Placet (ile się podoba)
  • Q.S. – Quantum Satis (ile trzeba)
  • Q.S. – Quantum Sufficit (ile wystarczy)
  • Q.V. – Quantum Vis (ile chcesz)
  • Ras. – Rasura (wyskrobanie, wygładzenie)
  • R.(ET.I.) – Rex et Imperator (król i władca)
  • R.I.P. – Requiescat In Pace (niech odpoczywa w pokoju)
  • S. – Saeculum (wiek)
  • S. – Sanctus (święty)
  • S.A. – Sine Anno (bez oznaczenia roku)
  • S.C. – Senatus Consultum (postanowienie senatu)
  • SC., SCULP. – Sculpsit (rzeźbił, rytował)
  • S.D. – Salutem Dicit (pozdrawia)
  • S.E.E.O. – Salvo Errore Et Omissione (z możliwością błędu i przeoczenia)
  • S.O. – Sine Obligo (bez zobowiązań)
  • S.P.D. – Salutem Plurimam Dicit (wielce pozdrawia)
  • S.P.Q.R. – Senatus Populusque Romanus (Senat i Lud Rzymski)
  • SQ. – Sequens (następny)
  • SQQ. – Sequentes (następni)
  • S.T. – Sine Tempore (ściśle punktualnie)
  • S.T.P. – Sanctae Theologiae Professor (profesor świętej teologii)
  • S.V. – Sub Voce (pod nazwą)
  • SUP. – Supra (wyżej)
  • U.I – Ut Infra (jak niżej)
  • U.S. – Ut Supra (jak wyżej)
  • V. – Versus (wiersz)
  • V. – Versus (naprzeciw)
  • V. – Vide (zobacz)
  • V.S. – Veteris Stili (według starego stylu)
  • V.S.Pl. – Verte Si Placet (odwróć proszę)

Zobacz też