Brachyrhinodon

Brachyrhinodon
Okres istnienia: karnik PreЄ Є O S D C P T J K Pg N Q
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	lepidozaury
Rząd	sfenodonty
Rodzina	Sphenodontidae
(bez rangi)	Clevosauridae
Rodzaj	Brachyrhinodon von Huene, 1910
Gatunki
B. taylori von Huene, 1910

Brachyrhinodon – rodzaj lepidozaura z rodziny hatteriowatych (Sphenodontidae). Jego skamieniałości odkryto w datowanych na karnik osadach formacji Lossiemouth Sandstone w północnej Szkocji. Jest to jeden z najstarszych znanych sfenodontów^[1]. Brachyrhinodon osiągał 15–20 cm długości. Miał ostre zęby służące prawdopodobnie do ścinania niewielkich roślin^[2]. Jest blisko spokrewniony z rodzajami Polysphenodon i Clevosaurus, wraz z którymi należy do kladu Clevosauridae^[3]. Zarówno Polysphenodon, jak i Brachyrhinodon miały tępe pyski, jednak jak wykazali Fraser i Benton (1989) stopień skrócenia pyska u obu tych form był przeszacowany ze względu na zniekształcenia znanych skamieniałości. Wydłużona okolica skroniowa oraz długość regionu międzyoczodołowego większa niż długość płyty ciemieniowej są cechami zaawansowanymi wśród hatteriowatych. Polysphenodon w obu przypadkach wykazuje cechy plezjomorficzne, zaś Brachyrhinodon – zaawansowane^[1].

Paleoekologia

Późnotriasowe stanowiska zawierające skamieniałości gadów są istotne, gdyż dokumentują zmiany zachodzące w ekosystemach, kiedy synapsydy, bazalne archozaury i rynchozaury były zastępowane przez faunę zdominowaną przez dinozaury. Przykładem takiego stanowiska jest formacja Lossiemouth Sandstone, z której pochodzą wszystkie znane skamieniałości Brachyrhinodon. Kości zwierząt zostały odkryte w piaskowcu, ewidentnie zachowanym wewnątrz wydmy dzięki wiatrowi, a nie wodzie – na co wskazują otoczka skały oraz dobrze zaokrąglone ziarnka piasku. Oprócz szczątków Brachyrhinodon odkryto tam również skamieniałości przedstawicieli siedmiu innych rodzajów gadów. Najliczniejszymi zwierzętami na terenie formacji Lossiemouth Sandstone w późnym triasie były rynchozaur Hyperodapedon i aetozaur Stagonolepis, będące średniej wielkości roślinożercami. Dominującym drapieżnikiem tamtejszych ekosystemów był Ornithosuchus – duże osobniki prawdopodobnie były w stanie zagrozić obu tym roślinożercom. Niewielkie gady, takie jak Brachyrhinodon, przedstawiciel grupy Procolophonidae Leptopleuron i należący do kladu Avemetatarsalia Scleromochlus – mierzące 15–20 cm długości – stanowiły 5–25% ogólnej liczby zwierząt. Zagrażały im młode ornitozuchy, dinozauromorf Saltopus oraz bardzo rzadki archozaur z rodzaju Erpetosuchus. W formacji Lossiemouth nigdy nie odnaleziono skamieniałości żadnych roślin^[2].

Przypisy