Bracia Le Nain

Le Nain ?, Mleczarka (Pejzaż z osiołkiem), ok. 1640, Ermitaż
Le Nain ?, Pejzaż z wieśniakami, ok. 1640, National Gallery of Art

Le Nain – francuscy malarze, trzej bracia: Antoine (ur. ok. 1600 w Laon?, zm. 26 maja 1648 w Paryżu), Louis (ur. ok. 1593 w Laon?, zm. 24 maja 1648 w Paryżu) i Mathieu (ur. 1607 w Laon, zm. 26 kwietnia 1677)[1]. Główni przedstawiciele malarstwa realistycznego w XVII-wiecznej Francji.

Życiorys

O życiu braci wiadomo stosunkowo niewiele. Daty ich urodzenia nie są pewne. W przypadku Antoine'a często podawana jest data 1588, a Louisa 1593; obie pochodzą z XVIII-wiecznych rejestrów Akademii i bywają obecnie powtarzane w różnych publikacjach. Równocześnie nowsze opracowania podają daty ok. 1600[2]. Byli synami Jeanne Prévost i Isaaca Le Nain, drobnego urzędnika, sergent royal au grenier à sel w Laon. Malarstwa miał ich uczyć bliżej niesprecyzowany cudzoziemski artysta[3]. W 1629 roku przenieśli się do Paryża, do dzielnicy Saint-Germain-des-Prés, niepodlegającej wówczas jurysdykcji miejskiej. W tym samym roku Antoine otrzymał tytuł mistrza; cztery lata później malarzem został Mathieu. W Paryżu mieli dobrze prosperującą pracownię, a znani byli zwłaszcza jako malarze portretów. W 1632 roku otrzymali od miast zlecenie na wykonanie dużego portretu ośmiu urzędników miejskich. Mathieu w 1633 miał namalować na sklepieniu kaplicy St-Germain-des-Prés sceny Zstąpienia Ducha Świętego, Wniebowzięcia Maryi i jej Koronacji. Z 1643 roku pochodzi romans Galanteries de la Cour pióra powieściopisarza Du Baila, w którym autor pod imionami Florange, Filidas i Polidor przedstawił braci Le Nain.

Wszyscy trzej 1 marca 1648 roku zostali mianowani członkami powstałej wówczas Académie Royale de Peinture et de Sculpture (Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby), jednak Antoine i Louis zmarli w dwa miesiące później i zostali pochowani w Saint-Sulpice. Po śmierci braci Mathieu zyskał znaczną pozycję. W 1649 przedstawił Akademii portret kardynała Mazarina. W 1658 roku zaczął się tytułować jako Lord La Jumelle, w 1662 został odznaczony przez króla orderem św. Michała. W niewyjaśnionych okolicznościach w 1663 roku order został mu odebrany, a trzy lata później malarz został uwięziony za dalsze jego noszenie. Prawdopodobnie był związany z zamieszkami politycznymi w okresie Frondy[4]. Zmarł w 1667 i tak jak bracia został pochowany w Saint-Sulpice.

Twórczość

Le Nain, Powrót z chrzcin (Szczęśliwa rodzina), Luwr
Le Nain ?, Kuźnia, Luwr

O edukacji braci w zasadzie nic nie wiadomo. Choć nie ma pewności, że odwiedzili Włochy, ich dzieła zdradzają znajomość współczesnego malarstwa włoskiego. Louis bywa nawet nazywany le Romain (rzymski). Ich dorobek, generalnie składający się z wielofigurowych przedstawień i scen chłopskich, dzielony jest na kilka grup. Pierwszą z nich, przypisywaną Antoine'owi[5], stanowią niewielkie obrazki, malowane na blasze lub desce, ukazujące grupę osób (zazwyczaj rodziny z kręgów burżuazji, rzadziej chłopskie) i niemal pozbawione narracji. Przykładami są Portret we wnętrzu z Luwru, Kobieta i pięcioro dzieci z NG w Londynie. Na drugą grupę składają się narracyjne dzieła, jak Zwycięstwo z Luwru czy przypisywane braciom: Ostatnia Wieczerza i Wieczerza w Emaus z Luwru. Trzecią grupę stanowią najbardziej znane dzieła Le Nain, poświęcone tematyce chłopskiej, m.in. Powrót z sianokosów (Wózek), Powrót z chrzcin (Szczęśliwa rodzina) i Posiłek chłopski z Luwru. Obrazy z dwóch ostatnich grup łączone są z Louisem i Mathieu, ale także i Antoine'em. Podział ten jest jednak bardzo umowny i różni się w zależności od poglądów badaczy. Nie wiadomo w ogóle, czy każdy z braci specjalizował się w innej tematyce czy też dostosowywali stylistykę do potrzeb zamówienia[6].

O ile dzieła o tematyce religijnej czy alegorycznej są zbliżone do współczesnych im obrazów flamandzkich czy włoskich, o tyle ich dorobek o tematyce chłopskiej nie znajduje paralel, chociaż to nie oni byli twórcami gatunku "scen rodzajowych". Wcześniej tematyką tą zajmowali się choćby Holendrzy czy Flamandowie[7]. Bracia Le Nain nie wyśmiewają się z chłopów ani nie traktują ich protekcjonalnie, ale ukazują z godnością. Wieśniacy, często całe grupy lub rodziny, przedstawiani są na tle pejzażu lub we wnętrzu; niejednokrotnie patrzą uważnie w stronę widza[8]. Brak tutaj scen pijaństwa czy uczt, malowanych przez Flamandów, a w zamian są poważne, proste, niemal nieruchome sceny rodzinne czy wiejskie. Mają one cechy pozbawionych narracji portretów zbiorowych. O ile portrety i część scen rodzajowych malowane są ciepłymi i zróżnicowanymi barwami, o tyle obrazy o tematyce wiejskiej mają bardzo ograniczoną gamę kolorystyczną, opartą o brązy, szarości i błękity.

Zgodnie z sentymentalną wizją XIX-wiecznego krytyka Champfleury'ego w braciach Le Nain widziano wieśniaków, którzy na przekór modom uprawiali w stolicy malarstwo realistyczne. Bracia jednak dobrze prosperowali, tworząc portrety, sceny rodzajowe oraz religijne, za które byli cenieni[4][9]. Niewyjaśnione jest, kto w takim razie zamawiał dzieła o tematyce chłopskiej i kto je kupował. Nieznane są dziś niemal żadne źródła sprzed połowy XVIII wieku, które wymieniałyby właścicieli obrazów braci Le Nain. Można przypuszczać, że portrety rodzinne i sceny podobne do Oficerów w palarni zamawiała burżuazja, problem jednak stanowią sceny chłopskie, łączone z Louisem (np. Wózek). W powszechnej opinii przedstawiają wieśniaków, ale jedna z hipotez mówi, że są oni zbyt dobrze ubrani, jak na biednych rolników i że być może są to osoby pochodzące z warstwy burżuazyjnej, które zakupiły ziemie i zajmowały się nimi same bądź powierzały opiece jakiegoś farmera[10]. Według innych badaczy za życia braci, pod koniec XVI wieku i w latach 1638-43, ich rodzinne strony (okolice Laonu) zostały splądrowane przez wojska. Malarze przedstawialiby zatem chłopów, którzy przeżyli te grabieże i na nowo cieszyli się życiem[11].

Z powodu podobnego stylu, jakim posługiwali się bracia oraz sygnowania dzieł tylko nazwiskiem, wydzielenie spośród całego dorobku braci twórczości poszczególnych braci napotyka na liczne trudności. Co więcej, niektóre obrazy wykonywali wspólnie. Z tych powodów najczęściej występują łącznie, jako bracia Le Nain.

Poniższa tabela zawiera 16 obrazów, sygnowanych nazwiskiem Le Nain, spośród których 10 jest opatrzonych datą[12]. Oprócz nich istnieje cały szereg dzieł, przypisywanych na podstawie podobieństw stylistycznych braciom i ich naśladowcom.

TytułDataWymiary (w cm)TechnikaMuzeumObrazek
Wenus w kuźni Wulkana1641150×117olej na płótnieMusée St-Denis, Reims
Venus at the Forge of Vulcan, Le Nain.jpg
Powrót z sianokosów (Wózek)164156×72olej na płótnieLuwr, Paryż
Louis Le Nain 003.jpg
Powrót z chrzcin (Szczęśliwa rodzina)164261×78olej na płótnieLuwr
Louis Le Nain- Happy Family- 1642- Louvre.jpg
Posiłek chłopski164297×122olej na płótnieLuwr
Louis Le Nain 001.jpg
Kobieta i pięcioro dzieci164225×32olej na blasze miedzianejNational Gallery w LondynieNational Gallery
Palarnia (Oficerowie w palarni)1643117×137olej na płótnieLuwr
La tabagie, Le Nain.jpg
Młodzi gracze w karty164330×38olej na blasze miedzianejClark Art Institute, Williamstown
Tańczące dzieci164333×40olej na blasze miedzianejprywatna kolekcja, Szwajcaria
Pokłon pasterzy164459×67olej na płótnieNational Gallery w Dublinie
Portret we wnętrzu164727×38olej na blasze miedzianejLuwrLouvre
Trzej muzycy?27×34olej na desceLos Angeles County Museum of Art, Los AngelesCounty Museum of Art
Muzycy?32×40olej na blasze miedzianejLuwrLouvre
Grający na flażolecie (Grajek)?21×29olej na blasze miedzianejDetroit Institute of Arts, DetroitThe Detroit Institute of Arts
Zwycięstwo (Alegoria Wiktorii)?151×115olej na płótnieLuwr
Le Nain, Mathieu - Allégorie de la Victoire - c.1635.jpg
Żołnierze grający w karty?73×91olej na płótnieNational Museum, CardiffNational Museum
Młodzi gracze karciani?55×64olej na płótnieBuckingham Gallery, LondynRoyal Collection

Do dzieł przypisywanych należą m.in. Mleczarka (Pejzaż z osiołkiem) z Ermitażu, Pejzaż z wieśniakami z National Gallery of Art, Wieczerza w Emaus z Luwru, Pejzaż z kaplicą gotycką z Wadsworth Atheneum w Hartford oraz wiele innych. Wszystkich dzieł atrybuowanych braciom Le Nain jest ok. 75[13].

Przypisy

  1. ↑ Daty narodzin braci w tym artykule podane są za: The Dictionary of Art, Oxford 1996, t. 19, s. 146.
  2. ↑ The Dictionary of Art, Oxford 1996, t. 19, s. 146; A. Blunt, Art and architecture in France 1500-1700, 1999, Yale University Press, s. 173.
  3. ↑ Informacja ta pochodzi z XVIII-wiecznej biografii malarzy pióra Leleu.
  4. ↑ a b K. Secomska, Malarstwo francuskie XVII w., Warszawa 1985, s. 96.
  5. ↑ A. Blunt, Art and architecture in France 1500-1700, 1999, Yale University Press, s. 174.
  6. ↑ K. Secomska, Malarstwo francuskie XVII w., Warszawa 1985, s. 97.
  7. ↑ P. Couchoud, Sztuka francuska, Warszawa 1981, s. 263.
  8. ↑ The Dictionary of Art, Oxford 1996, t. 19, s. 149-150.
  9. ↑ A. Blunt, Art and architecture in France 1500-1700, 1999, Yale University Press, s. 173.
  10. ↑ A. Blunt, Art and architecture in France 1500-1700, 1999, Yale University Press, s. 175-7.
  11. ↑ K. Secomska, Malarstwo francuskie XVII w., Warszawa 1985, s. 96-7.
  12. ↑ The Dictionary of Art, Oxford 1996, t. 19, s. 148.
  13. ↑ K. Secomska, Malarstwo francuskie XVII w., Warszawa 1985, s. 140.

Bibliografia

  • Anthony Blunt, Art and architecture in France 1500-1700, Richard Beresford (oprac.), New Haven: Yale University Press, 1999, ISBN 978-0-300-07748-3.
  • A. Dulewicz, Słownik sztuki francuskiej, Warszawa 1986, ISBN 83-214-0048-5.
  • K. Secomska, Malarstwo francuskie XVII w., Warszawa 1985, ISBN 83-221-0219-4.
  • The Dictionary of Art, Oxford 1996, t. 19, ISBN 978-0-19-517068-9.

Media użyte na tej stronie