Bracia dobrzyńscy

Bracia dobrzyńscy

Pełna nazwa	Zakon Rycerzy Chrystusa z Dobrzynia
Nazwa łacińska	Fratres Milites Christi de Dobrzyn
Skrót zakonny	Dobrzyńcy
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Status kanoniczny	zakon rycerski
Założyciel	Christian z Oliwy, biskup Prus
Data założenia	między 1216 a 1228
Data zatwierdzenia	1228
Przełożony	mistrz Bruno
Liczba członków	35 (ok.1230)

Bracia dobrzyńscy, oficjalna nazwa Pruscy Rycerze Chrystusowi, zwani też Kawalerami Jezusa Chrystusa a po łacinie Fratres Milites Christi (de Prussia, de Dobrzyn, de Mazovia) – zakon rycerski zorganizowany przez biskupa pruskiego Chrystiana pomiędzy 1216 a 1228 r. w celu szerzenia wiary chrześcijańskiej i podboju Prus^[1]. W tym samym roku utworzenie zakonu zatwierdził papież Grzegorz IX, a książę Konrad I mazowiecki nadał im w posiadanie część ziemi dobrzyńskiej, razem z Dobrzyniem nad Wisłą. Był to jedyny zakon rycerski, który powstał i ukształtował się na ziemiach polskich^[2].

Działalność

Początkowo do zakonu należało 15 braci-rycerzy z Dolnej Saksonii i Meklemburgii, na których czele stanął mistrz Bruno. Pojawili się oni w Dobrzyniu w roku 1228^[3]. Wobec braku sukcesów w walce z Prusami i z powodu małej liczby (w okresie największego rozwoju zakon liczył 35 braci-rycerzy i 165 ludzi zbrojnych)^[4], około roku 1235, większość braci przyłączyła się do zakonu krzyżackiego, na co zezwalał dokument papieski (jednakże bracia dobrzyńscy nie zostali oficjalnie przyłączeni do zakonu krzyżackiego). Dla porównania w bitwie pod Grunwaldem wzięło, według Andrzeja Nadolskiego, udział ok. 250 braci-rycerzy krzyżackich z państwa zakonnego w Prusach, a według nekrologu z komturii krzyżackiej w Maastricht 203 braci-rycerzy poległo, natomiast w bitwie pod Płowcami miało polec 73 braci-rycerzy (na ogólną liczbę poległych krzyżackich ok. 2400 – 2500).

W 1237 r. część braci dobrzyńskich, którzy nie wstąpili w szeregi krzyżaków, otrzymali nadanie od Konrada mazowieckiego w postaci Drohiczyna, aby wzmocnić obsadę tego grodu, oraz ziemie od rzeki Nurzec do granicy z Rusinami.

Tekst aktu nadania przez księcia Konrada mazowieckiego zamku w Drohiczynie wraz z przyległymi terenami:

W Drohiczynie Dobrzyńcy przetrwali tylko kilka lat. Latopis halicko-wołyński podaje, że książę wołyński Daniel Halicki pokonał ich pod Drohiczynem już w marcu 1238 roku^[5]. W 1241 r. zbudowany przez zakonników kościół zostaje spalony (wraz z całym miastem) przez oddziały Batu-chana ^[6] . W 1250 roku papież Innocenty IV wydał bullę, w której potwierdził templariuszom darowizny „grodów nad rzeką Bugiem poczynione przez księcia łęczyckiego Konrada”. Drohiczyn został ostatecznie zdobyty przez Daniela Halickiego w 1251 r.

Ostatni ślad istnienia braci dobrzyńskich na ziemiach polskich pochodzi z 1248 roku. Jest nim odnaleziona w roku 1783 w Drohiczynie płyta nagrobna Henryka z Żygocina.

Zakon przestał oficjalnie istnieć (według prawa kanonicznego) 100 lat po śmierci jego ostatniego członka, a więc w połowie XIV wieku.

Skład zakonu

Rycerz w barwach Zakonu Braci dobrzyńskich

Z dokumentów znajdujących się w Państwowym Archiwum w Meklemburgii^[7], dowiadujemy się o pierwotnym składzie osobowym przybyłych do Dobrzynia rycerzy zakonników^[8]. Oto ich wykaz imienny:

1. Mistrz Zakonu Bruno (Brunon)
2. Andrzej (Andreas)
3. Werner (Wernher)
4. Janusz (Johan Heinrich von der Lühe)
5. Albrandt
6. Konrad De Stur (Conradus de Stur)
7. Gotfryd
8. Fryderyk De Lubowe (Fridrich von Lubow)
9. Reinard (Reihard von der Lühe)
10. Olrik
11. Henryk De Lu (Heinrich von der Lühe)
12. Raven (Raven)
13. Wedeghe (Wedeghe)
14. Heidenrik (Heidenrich)
15. Herman (Hermann)
16. Egkehardus Hane (Eggehardus Gallus)
17. Ulrich von der Lühe
18. Gozwin
19. Aleksander (możliwe, że kapelan zakonu)
20. Florencjusz

Galeria

• 

  Góra Zamkowa w Dobrzyniu nad Wisłą. Miejsce lokacji Zakonu Rycerzy Chrystusa z Dobrzynia od 1228

• 

  Współczesna rekonstrukcja stroju brata rycerza z Dobrzynia

• 

  Współczesna rekonstrukcja stroju i rynsztunku brata rycerza z Dobrzynia

Dodatkowe informacje

Za swój znak zakonny, przyjęli bracia czerwony wzniesiony miecz z taką nad nim gwiazdą, noszony na białych płaszczach pokrywających zbroję, gdzie gwiazda symbolizowała objawienie Jezusa poganom. Reguły zakonne Braci dobrzyńskich, wzorowane były na regule Kawalerów Mieczowych oraz Templariuszy^[9].

Z kroniki miasta Gdańska, spisywanej przez Rainholda Curicke'a, zatytułowanej Der Stadt Danzig:Historische Beschreibung, dowiadujemy się o udziale Zakonu Kurów, zwanego też Braćmi dobrzyńskimi, w Bitwie pod Świecinem, która miała miejsce 17 września 1462, a więc około 100 lat od czasu oficjalnego uznania zakończenia istnienia zakonu na terenie Polski^[10].

Przypisy

Bibliografia

• Józef Marecki, Zakony w Polsce, Kraków 2000.
• Der Stadt Dantzig Historische Beschreibung herausgegeben von Reinhold Curicke und Georg Reinhold Curicke
• EdmundE. Cieślak EdmundE., Historia Gdańska według Curicke’ego – cz.3, Gdańsk: Zakład Historii Gdańska i Dziejów Morskich Polski, 1993, s. 188-190, vol.99, Rozdz.IV, ISBN 83-215-3251-9, ISBN 978-83-215-3251-6 . Na podstawie Reinhold Curicke Der Stadt Danzig: HistorischeBeschreibung.
• AndrzejA. Zieliński AndrzejA., Rycerze krzyża i miecza, Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2020, tak, ISBN 978-83-7399-834-6 .