Brama Chełmińska w Toruniu

Brama Chełmińska
Kulmer Tor
	; Brama Chełmińska i elementy szyi bramnej widziane od zewnętrznej strony murów
Państwo	Cesarstwo Niemieckie
Miejscowość	Toruń
Adres	Kulmstraße (obecnie ul. Chełmińska)
Typ budynku	Brama
Styl architektoniczny	Gotyk
Wysokość całkowita	21 m
Wysokość do dachu	15,5 m
Kondygnacje	4
Ukończenie budowy	1. połowa XIV wieku
Ważniejsze przebudowy	ok. 1880
Zniszczono	1889
	Położenie na mapie Torunia Brama Chełmińska
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Brama Chełmińska
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Brama Chełmińska
	53°00′43,92″N 18°36′13,53″E/53,012200 18,603758

Brama Chełmińska (niem. Kulmer Tor^[2]) – jedna z ośmiu bram Starego Miasta w Toruniu, która znajdowała się w północnej części zespołu staromiejskiego, w sąsiedztwie Teatru im. Wilama Horzycy. Rozebrana w 1889 roku.

Historia

Brama Chełmińska została wybudowana na przełomie XIII i XIV wieku. Ta czterokondygnacyjna brama wieżowa była prawdopodobnie najwyższą bramą Torunia – łącznie z dachem mierzyła około 21 metrów, przy niemal 8 metrach szerokości^[1]. Wraz z sąsiadującymi basztami miała bronić północnej części murów Starego Miasta. Brama Chełmińska była ważnym elementem dla średniowiecznego Starego Miasta, ponieważ przez nią wychodziła droga handlowa do Chełmna, a dalej nad Bałtyk. Przed bramą już wówczas powstawało Chełmińskie Przedmieście z kościołami św. Wawrzyńca i św. Jerzego, przy którym funkcjonowało leprozorium.

Dla dodatkowego wzmocnienia tego odcinka murów, przed bramą, w latach 1449–1452, wybudowano Barbakan Chełmiński zwany Kocim Brzuchem (Ten czterokondygnacyjny przysadzisty budynek wybudowany na planie ośmiokąta był wzorem dla barbakanów: krakowskiego i warszawskiego). Jeszcze dalej na północ znajdowało się jednopiętrowe przedbramie połączone z barbakanem zwodzonym mostem nad dwunastometrową fosą barbakanu. Sama brama miała osobną fosę, nad którą poprowadzono szyję łączącą bramę z barbakanem.

Barbakan uległ zniszczeniu podczas oblężenia Torunia przez wojska szwedzkie Karola XII w 1703 roku w ramach III wojny północnej. Obok spalenia wieży ratusza była to jedna z najdotkliwszych strat, jakich Toruń doznał podczas trwającego 15 dni bombardowania. Przez pewien czas, choć już bez barbakanu, brama stała wyposażona w pozostałości szyi, które sukcesywnie rozbierano.

Wrota, pomimo niezadowolenia toruńskiej społeczności lokalnej, w latach 70. XIX wieku władze niemieckie przeznaczyły do rozbiórki. W 1875 roku rozpoczęto niwelowanie terenu wokół bramy, osuszono i zasypano fosę oraz zlikwidowano drewniany most znajdujący się przed budynkiem. Pomimo tych przygotowań, około lat 1880–1883 bramę przebudowano, dostosowując ją do celów mieszkaniowych^[3]. Samą bramę rozebrano definitywnie w październiku 1889 roku.

W miejscu barbakanu oraz fosy wybudowano eklektyczny Teatr im. Wilama Horzycy oraz neogotycki Urząd Miasta. Na początku XXI wieku w miejscu, w którym stała brama ustawiono tablicę pamiątkową.

Galeria

Brama widziana z ulicy Chełmińskiej, ok. 1880 rok
Brama widziana z ulicy Fosa Staromiejska
Plan Torunia z 1641 roku z widocznymi na północy zabudowaniami Bramy i Barbakanu Chełmińskiego
Zespół obronny Bramy Chełmińskiej na makiecie w Domu Kopernika
Miejsce, w którym znajdowała się brama (2011 rok)

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Ilustracja w: Eugeniusz Gąsiorowski: Średniowieczne obwarowania Torunia. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2007, s. 57. ISBN 978-83-900852-6-5., pochodząca z: Conrad Steinbrecht: Thorn in Mittelalter. Ein Beitrag zur Baukunst des Deutchen Ordens. Berlin: 1885.
↑ TORUŃ. Roman Czaja (red.). T. I: PRUSY KRÓLEWSKIE I WARMIA. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2019, s. 28, seria: ATLAS HISTORYCZNY MIAST POLSKICH. ISBN 978-83-65127-49-5. [dostęp 2022-03-31].
↑ Eugeniusz Gąsiorowski: Średniowieczne obwarowania Torunia. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2007, s. 23. ISBN 978-83-900852-6-5.

Linki zewnętrzne

Brama Chełmińska i Barbakan Chełmiński w Toruńskim Serwisie Turystycznym

[ŚoT1-1] Ilustracja w: Eugeniusz Gąsiorowski: Średniowieczne obwarowania Torunia. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2007, s. 57. ISBN 978-83-900852-6-5., pochodząca z: Conrad Steinbrecht: Thorn in Mittelalter. Ein Beitrag zur Baukunst des Deutchen Ordens. Berlin: 1885.

[2] TORUŃ. Roman Czaja (red.). T. I: PRUSY KRÓLEWSKIE I WARMIA. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2019, s. 28, seria: ATLAS HISTORYCZNY MIAST POLSKICH. ISBN 978-83-65127-49-5. [dostęp 2022-03-31].

[3] Eugeniusz Gąsiorowski: Średniowieczne obwarowania Torunia. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2007, s. 23. ISBN 978-83-900852-6-5.

[:1-4] Kolejność i numeracja budowli za Jerzym Stankiewiczem

[1]

[2]

[3]

[A]

Mury Starego Miasta	Koci Łeb Brama Chełmińska i Barbakan Chełmiński (Koci Brzuch) Baszta 25^[A] Baszta 27^[A] Koci Ogon Brama Starotoruńska i Barbakan Starotoruński Krzywa Wieża Brama Klasztorna Gołębnik Brama Żeglarska Brama Łazienna Żuraw Brama Mostowa Wartownia Monstrancja Brama Kotlarska Baszta 53^[A] Baszta 53a^[A] Brama Paulińska Baszta 56^[A]
Mury Nowego Miasta	Brama św. Jakuba Brama św. Katarzyny Brama Prosta Brama Nowomiejska

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne