Brama Elbląska w Gdańsku

Brama Elbląska

Werder Tor

Brama Elbląska w 1912, tuż przed rozbiórką
Województwo	pomorskie
Miasto	Gdańsk
Typ budynku	brama miejska
Zniszczono	1912
Położenie na mapie Gdańska Brama Elbląska
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Brama Elbląska
Położenie na mapie województwa pomorskiego Brama Elbląska
54°20′57,8″N 18°40′32,5″E/54,349400 18,675700

Brama Elbląska (niem. Werder Tor)^[1] – niezachowana brama miejska w Gdańsku. Znajdowała się na Knipawie.

Historia

Brama Elbląska położona była w ciągu dzisiejszej ul. Elbląskiej w rejonie skrzyżowania z ul. Głęboką. W XIV lub w XV wieku wzniesiono w tym miejscu drewnianą furtę na grobli biegnącej pomiędzy podmokłymi łąkami w kierunku Długich Ogrodów. Poprzedzona była najprawdopodobniej zwodzonym mostem nad rowem wodnym (obecny Opływ Motławy)^[2]. W 1456 wzmiankowana jako Brama Skrajna (ad valvam extremam). Była wówczas wzmocniona przez basteję^[1].

W XVI wieku brama została najprawdopodobniej przebudowana w związku z budową wałów chroniących Rudno^[2]. W XVII wieku miała formę niewielkiego budynku z kalenicowym dachem. Poprzedzona była rozlewiskiem zasilanym przez rowy odwadniające Olszynki^[1]. W okresie napoleońskim (Pierwsze Wolne Miasto Gdańsk) Francuzi ufortyfikowali przedpole bramy, budując kilka lunet, które tworzyły tak zwany Fort Desaix. Wzmocnienie bramy było istotne, ponieważ w jej okolicy znajdowały się urządzenia hydrotechniczne, mogące posłużyć obrońcom do zalania przedpola miasta na wypadek oblężenia^[3]. Najprawdopodobniej w latach 70. XIX wieku przejazd bramy został poszerzony i od tego czasu obiekt pełnił już wyłącznie funkcję miejskich rogatek. Rozebrana w 1912 roku^[1]. Na terenie kościoła przy ul. Głębokiej zachował się element płotu fortecznego^[4].

Kwestia nazwy

Niemiecka nazwa Werder Tor oznacza Bramę Żuławską. W ten sposób nazywana jest obecnie zachowana, położona nieopodal, XVII-wieczna Brama Żuławska, która była historycznie nazywana Bramą Długich Ogrodów. Nazwa Brama Elbląska jest natomiast ahistoryczna^[4][2].

Bibliografia

• Grzegorz Bukal (red.): Fortyfikacje Gdańska. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury, 2006. ISBN 83-919189-6-3.

Przypisy